Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Wijnbouw in Nederland

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Wijnbouw in Nederland

„Begin een wijngaard en je krijgt toeristen over de vloer"

13 minuten leestijd Arcering uitzetten

De wijnbouwers maken zich op voor de oogst. In Frankrijk, Duitsland, Spanje, Italië, Portugal. En Nederland. Ook de Lage Landen aan de zee blijken geschikt voor druiventeelt, al wordt verschillend geoordeeld over de toekomst ervan. „Enkel wijnbouw is in Nederland heel riskant.

In strakke rijen staan de wijnstokken tegen de helling van de Louwberg. Bovenop de berg, in het hart van de wijngaard, trotseert de uit mergelblokken opgetrokken Apostelhoeve de eeuwen. Sinds 1400 wordt door de bewoners van de boerderij landbouw bedreven. Met uitzicht op het Jekerdal, de Pietersberg en het heuvelland van het Belgische Kanne. Een bijna surrealistisch oord in het vlakke vaderland. Wie er ineens wordt neergezet, meent in Frankrijk te zijn beland. En dan bepaald niet het minst fraaie deel ervan.
Tot 1970 verbouwde pachter Hugo Hulst uitsluitend appels en peren. Daarin kwam verandering door twee enthousiaste wijnliefhebbers. Ze wisten de fruitteler zo ver te krijgen dat hij op de zuidelijke helling van de Louwberg eenvijfde hectare voor wijnbouw bestemde. De bodem van de Louwberg bleek daarvoor uitermate geschikt. Onder de löss bevinden zich diverse lagen kalkrijke mergel en kiezel. Daardoor houdt de wijn de koolzuurgassen beter vast, wat het product volgens wijnkenners een opvallende tinteling geeft.
Het wijnareaal is inmiddels uitgebreid tot ruim zes hectare, goed voor 50.000 flessen per jaar. Daarmee is de Apostelhoeve niet alleen het oudste, maar ook het het grootste wijnhuis van Nederland. De bedrijfsvoering droeg Hugo Hulst over aan zijn zoon Mathieu. Wat niet wegneemt dat hij nog fulltime actief is op de Apostelhoeve, met vrouw en schoondochter.

Thermovinificatie
Het grootste deel van de Limburgse wijngaard is beplant met Müller Thurgau, die een fruitige wijn met een lichte muskaatsmaak oplevert. Verder staat er de Riesling, de Pinot Gris en de Auxerrois, een oude Lotharingse druif, die goed bestand is tegen het noordelijke klimaat en in de Elzas bekendstaat als Pinot Blanc. De oogst van de Müller Thurgau en de Auxerrois vindt half oktober plaats, die van de Riesling en de Pinot Gris begin november.
De druiven worden geperst in een computergestuurde pneumatische halvemaanpers. De most verdwijnt in roestvrijstalen vaten, goed voor 2500 of 5000 liter. Vorig jaar werden ze voorzien van een systeem dat thermovinificatie mogelijk maakt. „We kunnen nu de vergistingstemperatuur per vat instellen, op eentiende graad Celsius nauwkeurig. Dat is een geweldige sprong voorwaarts. Als de vergisting langzamer gaat, geeft dat veel meer fruitaromas aan de wijn.
In februari wordt een monster uit elk vat onderzocht. Door laboratoria in Duitsland en Frankrijk, vanwege het advies dat die erbij verstrekken. Drie maanden later begint het filteren en bottelen. Als het aan Mathieu Hulst ligt, bleven de flessen daarna minstens een jaar in de flessenkelder liggen. „Dat zou de smaak van onze wijn nog aanmerkelijk verbeteren. Tot nu toe gunt de markt hem niet de tijd om die stelling te bewijzen. Hoewel Apostelhoeve met een prijs van negen tot tien euro per fles tot de duurdere wijnsoorten behoort, is de vraag zo groot dat de voorraad steevast binnen het seizoen op is. Zonder enige vorm van betaalde reclame.

Nevenactiviteit
Hoewel de wijnbouw grosso modo meer oplevert dan het fruit, bleef Hulst ook appels, peren en industriekersen telen. „Enkel wijnbouw is in Nederland heel riskant. In een slechte zomer worden appels nog wel rijp. Wijndruiven niet. Die hebben een behoorlijke hoeveelheid warmte nodig.
Ook Fred Lorsheijd, voorzitter van de Commissie commerciële wijngaarden van Het Wijngaardeniersgilde, acht het vrijwel onmogelijk om in Nederland uitsluitend van de wijnbouw te leven. „Het zal altijd een nevenactiviteit blijven. Zelf vult de wijngaardenier uit Zuidland de inkomsten uit de wijnbouw aan met de verkoop van druivenplanten en bijbehorend materiaal aan beginnende wijngaardeniers, het verzorgen van een zesdaagse cursus wijngaardenier en het rondleiden van bezoekers, die in de wijngaard ook een hapje kunnen eten.
„Druiven hebben een geheimzinnige aantrekkingskracht. Niemand die een middag naar een appelboomgaard of een varkensboerderij gaat, maar begin een wijngaard en je krijgt toeristen over de vloer. Dan kun je een kopje koffie gaan schenken, naast de wijn jam of honing gaan verkopen, noem maar op. Van de wijngaard zelf word je niet rijk. Je moet het hebben van de activiteiten eromheen. Door onze samenwerking met de VVV, het Ligfietsencentrum Brielle, de vereniging Agrotoerisme Voorne-Putten en fluisterboot de IJsvogel, die naast onze wijngaard aanlegt, ontvangen we inmiddels zon negenduizend bezoekers per jaar.

Bourgondische charme
In september 78 zette Lorsheijd zijn eerste druivenplanten. In de kas van zijn hoveniersbedrijf, voor klanten die een wijnstok in de tuin wilden. Met de aanschaf van een verwilderde appelboomgaard, gelegen aan een meer in de Vierambachtenboezem, kreeg hij ruim drie en een halve hectare grond ter beschikking, die hij geleidelijk tot wijngaard Domein de Vier Ambachten omvormde.
De locatie is op zn minst opvallend te noemen. In het vlakke land van Voorne-Putten, onder de rook van het Botlekgebied. Een haag van hoge populieren beschermt de ranken tegen de wind, die er anders vrij spel zou hebben.
Twaalf jaar geleden stootte Lorsheijd het hoveniersbedrijf af, en ging hij zich volledig op de wijnbouw toeleggen. Straalt de Apostelhoeve in alles het perfectionisme van de eigenaars uit, de Vier Ambachten is van een bourgondische charme. Bezoekers van de wijngaard hobbelen over een karrenspoor naar de simpele overkapte ruimte waar naast een goed glas wijn een eenvoudige maaltijd kan worden genuttigd. Bereid in een omgebouwde stacaravan.
De gedachte dat Nederland ongeschikt is voor wijnbouw, wordt volgens Lorsheijd door de feiten weersproken. „Belangrijk is dat je een zonrijke plek hebt, in combinatie met de juiste druivenstokken. Wij zijn al jaren bezig met het kweken van rassen die resistent zijn tegen schimmels: de grote bedreiging in Nederland, omdat de lucht hier vaak vochtig is. Inmiddels zijn er heel wat rassen waarmee wij prima wijnbouw kunnen bedrijven. Zelfs in Denemarken, Zweden, Estland, Letland en Litouwen vind je grote wijngaarden.

Wijngaardeniersgilde
Gemiddeld genomen levert Domein de Vier Ambachten jaarlijks zon 15.000 flessen wijn van driekwart liter op. Vier soorten witte wijn, vier soorten rode wijn, een rosé, twee mousserende wijnen en een ijswijn, in prijs variërend van zeven tot negen euro. Het grootste deel zet Lorsheijd in eigen wijngaard af. „De grote wijnhandelaren willen of kunnen niet betalen wat wij moeten hebben om uit de kosten te komen.
Om kennis en ervaring uit te wisselen, richtte de pionier uit Zuidland twaalf jaar geleden Het Wijngaardeniersgilde op, voor zowel professionele wijnbouwers als hobbyisten. Inmiddels telt de vereniging meer dan zeshonderd leden. Aan de doelstelling wordt invulling gegeven door cursussen, studiedagen, studiereizen, het vakblad De Wijngaard en een eigen website. Daarnaast houdt het gilde zich bezig met belangenbehartiging en het promoten van de Nederlandse wijn.
Voorzitter van Het Wijngaardeniersgilde is milieutechnoloog Cyp Wagenaar, directeur-eigenaar van een machinebouwbedrijf in Herwen. Een van de hobbyisten binnen de club. Een deel van de lusthof achter zijn huis, aan de Deukerdijk in Pannerden, is in gebruik als miniwijngaard. Terwijl echtgenote Lidia de stokken onderhoudt en verschillende rassen test, legt Wagenaar zich vooral toe op het vinificeren. Als bestuurslid van het regionale Wijngilde Liemers, een club van louter hobbyisten, maakt hij ook wijn uit andere vruchtensoorten. Iets wat hij onder de paraplu van Het Wijngaardeniersgilde niet hoeft te proberen. Daar houdt men zich aan het dogma dat alleen het geestrijk nat dat uit druiven is bereid, wijn mag worden genoemd. „Dan kom je terecht bij de Brusselse titulatuur. De wijn die hier wordt gemaakt, heet sinds augustus 2003 landwijn, maar kwaliteitswijn mogen we nog niet op het etiket zetten.

Sportdocent
Het aantal commerciële wijnbouwers binnen Het Wijngaardeniersgilde groeit volgens Wagenaar richting de honderd. Een deel daarvan begon als hobbyist. „Freek Verhoeven van wijnhoeve de Colonjes in Groesbeek is sportdocent aan de Katholieke Universiteit Nijmegen geweest. Jan Oude Voshaar van wijngaard Wageningse berg heeft als statisticus aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen gewerkt. Ik houd het voor mezelf ook niet voor onmogelijk dat ik over een jaar of tien deze tent verkoop, een paar hectare grond aanschaf en voor de rest van mijn leven wijnboer wordt.
Door de Europese Unie wordt een wijngaard als bedrijfsmatig beschouwd, wanneer meer dan duizend vierkante meter is beplant met druivenstokken. Daarmee krijgt de eigenaar tegelijk met alle Europese regelgeving te maken. Inzake hygiëne, bestrijdingsmiddelen, verplichte rassen, vinificatie (wijn maken). „Vandaar dat een opvallend groot deel van onze leden een wijngaard van 950 vierkante meter heeft, lacht Wagenaar. „Ze zitten niet te wachten op al die sores. Dat verklaart ook het verschil tussen onze cijfers en die van het Productschap voor Wijn. Het productschap beweert dat het totale wijnbouwareaal in Nederland rond de vijftig hectare ligt, in werkelijkheid schat ik het op honderdtwintig hectare.

Vinifera
Hoewel hij de huiver voor registratie begrijpt, tracht Wagenaar zijn leden duidelijk te maken dat die ook voordelen heeft. „Momenteel probeert Frankrijk via Brussel te bereiken dat alleen druivenrassen van het geslacht Vinifera zijn toegestaan voor de commerciële landbouw. Als ze dat erdoorheen weten te drammen, kunnen we in Nederland, Duitsland, Hongarije, Scandinavië en Portugal een groot deel van de wijngaarden rooien. Het meest bizarre van de situatie is dat de nieuwe rassen resistent zijn tegen schimmels, zodat je ze marginaal hoeft te bespuiten, terwijl de Fransen zich klem spuiten om hun oude Pinot Noir intact te houden. Zonder spuiten kun je daar geen fatsoenlijke wijn meer van maken.
De dreiging vanuit Brussel acht Wagenaar zeer reëel. „Brusselse molens malen langzaam, maar wel door. Die donkere wolken aan de horizon doen de interesse voor wijnbouw in Nederland niet afnemen. Fred Lorsheijd verkocht dit jaar al zon 75.000 druivenplanten. Met name aan beginnende wijnbouwers in de Achterhoek, onder wie enkele varkensboeren, die op zoek gingen naar een andere bron van inkomsten. „Mensen die totaal geen verstand van wijnbouw hadden. Sommigen hadden zelfs nog nooit een glas wijn gedronken.

Specialistisch
In samenwerking met het Proefstation voor de Fruitteelt, gelieerd aan Wageningen Universiteit & Researchcentrum, ontwikkelden Lorsheijd, Oude Voshaar en Piet van Rijsingen (uitgever van De Wijngaard) een cursus voor de beginnende wijngaardeniers. Op 8 januari 2004 werd officieel de Coöperatie Achterhoekse Wijnbouwers opgericht, goed voor vijftien hectare wijngaard. De opbrengst hopen de leden op termijn gezamenlijk te verwerken en af te zetten, om de kosten te drukken.
Het project wordt vanuit verschillende potjes gesubsidieerd. Tot ergernis van Mathieu Hulst van de Apostelhoeve. „Het is te gek dat men in de Achterhoek wijnbouw gaat subsidiëren, terwijl wijnbouwers over de Duitse grens creperen vanwege de overproductie.
De gedachte dat wijnbouw het antwoord is op de malaise in de agrarische sector, doet de Limburgse wijngaardenier af als een illusie. Eddie Bossenbroek, de wijnspecialist uit de Achterhoek die dat beweerde, werd in het Tros-progamma Opgelicht ontmaskerd als bedrieger. „Wijnbouw is heel specialistisch, enorm arbeidsintensief en de investeringen zijn gigantisch hoog, stelt Hulst vast. „Het aanplanten van een hectare kost al snel 25.000 euro, los van de grond. Vervolgens duurt het drie jaar eer de stokken druiven opleveren. Het vierde jaar heb je wijn in de kelder. Verdiend wordt er pas in het vijfde jaar. Als je productie stijgt, heb je extra vaten nodig, meer opslagruimte, een grotere pers. Niet voor niets hebben wij de wijnbouw geleidelijk uitgebouwd. Het is heel link om grote sprongen te nemen. Het heeft mij grotelijks verbaasd dat zelfs mensen met kennis van zaken zich door Bossenbroek hebben laten flessen.

Veelzeggend
Naar Nederlandse maatstaven is de wijnbouwer van de Apostelhoeve een vakman. Zelf relativeert hij dat. Nog steeds loopt hij twee keer per jaar stage bij wijnboeren in de Elzas, Luxemburg en Duitsland. „In vergelijking met onze Franse collegas komen wij nog maar net kijken. Dit vak leer je niet in vijf jaar, niet in dertig jaar, zelfs niet in je leven. Er gaan generaties overheen eer je de kneepjes van het vak kent. Mensen die in de wijn willen, moeten niet naar de universiteit van Wageningen, maar naar Bordeaux.
Om dezelfde reden houdt Hulst zich afzijdig van Het Wijngaardeniersgilde. „Wij gaan gewoon onze eigen gang. In al die Nederlandse clubs zitten mij te veel mensen die menen zich oenoloog te kunnen noemen omdat ze een cursus wijnmaken aan een Franse toeristenuniversiteit hebben gevolgd. Ik begrijp niet dat mensen daar in trappen. Die affaire-Bossenbroek vond ik heel veelzeggend. Wie denkt dat je wel even op wijnbouw kunt overschakelen, komt daar rap van terug. De eerste wijngaarden staan alweer te koop.

Nuchter
Cyp Wagenaar is optimistischer gestemd. Belangrijke voorwaarde is wel dat de beginnende wijnboeren een eigen afzetkanaal opzetten. „In prijs kunnen ze nooit concurreren met het Aldi-slobbertje. Dat soms best van een goede kwaliteit is, dat zeg ik er meteen bij. Je moet dus inspelen op het wij-gevoel. Als je in Wageningen woont, is het leuk om voor gasten een fles wijn van de Wageningse Berg neer te zetten. Daar heb je een verhaal bij.
We moeten het hier hebben van een hoogwaardige wijn. De praktijk laat zien dat je daar een behoorlijke prijs voor kunt vragen. De vraag is nog steeds groter dan het aanbod. Ik hoor van Nederlandse wijnboeren alleen maar dat ze geen voorraad kunnen opbouwen, omdat ze elk jaar de complete oogst kwijt zijn. Natuurlijk komt er op een gegeven moment een kantelpunt. De uitbouw van het wijnareaal gaat momenteel hard. Aan de andere kant moeten we nuchter zijn: als je de productie van de Nederlandse wijn afzet tegen de import, praten we nog steeds over een druppel op een plas.


Monnikenwerk in Limburg
Nieuw is de wijnbouw in Nederland niet. Als koningin Gerberga op 12 februari 968 haar goederen rond Maastricht laat beschrijven, zitten daar ook wijngaarden bij. In de late Middeleeuwen worden langs de hele Maasoever druiven gekweekt. Met name door monniken van abdijen in deze streek.
Door de kleine ijstijd, in de 16e eeuw, en de komst van het goedkopere bier komt de wijnbouw in De Lage Landen onder druk te staan. Napoleon maakt er rigoureus een eind aan, door de wijngaarden op de Zuid-Limburgse terrashellingen te vernietigen. Ter bescherming van de economische positie van de Franse wijnboeren.
In 1970 wordt de draad weer opgepakt door fruitteler Hugo Hulst. Veertien jaar later ontvangt de pachter van de Apostelhoeve in Italië de Wereldwijnbouwersprijs, omdat hij onder moeilijke omstandigheden een hoogwaardige wijn weet te produceren. Bij de Eurotop van Maastricht en Amsterdam, de opening van het nieuwe Tweede-Kamergebouw en de uitreiking van de Keizer Karelprijs aan Koningin Beatrix door de stad Aken, wordt bij het diner geen Franse wijn, maar een Apostelhoeve geschonken.
De klimaatverandering werkt voor de Nederlandse wijngaardeniers in het voordeel. Door de hogere temperaturen worden de druiven sneller rijp. Nog belangrijker is dat het groeiseizoen in de loop der jaren met twee weken toeneemt. Toch verwacht Mathieu Hulst niet dat de wijnbouw in Nederland echt een vlucht zal nemen. „Wereldwijd is er een wijnoverschot van dertig procent. In het Moezelgebied ligt de wijnbouw grotendeels op zn gat. Het wijnareaal in Nederland zal bescheiden blijven, daar ben ik van overtuigd.


Zelf proeven in de wijngaard
De Apostelhoeve is voor groepen vanaf veertien personen te bezichtigen. Voor negen euro per persoon ontvangen de bezoekers een rondleiding van circa anderhalf uur, drie glazen wijn en twee hapjes. Een voormalige opslagruimte voor machines is omgevormd tot sfeervol proeflokaal. Meer informatie is te verkrijgen via de website HYPERLINK "http://www.apostelhoeve.nl" www.apostelhoeve.nl of per telefoon: 043-3432264.

Domein de Vier Ambachten biedt de mogelijkheid voor rondleidingen voor groepen vanaf tien personen. Voor 6 euro ontvangen de bezoekers een rondleiding die ongeveer een uur duurt. Inclusief koffie met cake bij aankomst en een glas wijn uit eigen wijngaard voor vertrek. Meer informatie is te verkrijgen via de website HYPERLINK "http://www.wijnbouw.nl/~agthuysen" www.wijnbouw.nl/~agthuysen of per telefoon: 0181-452172.

Wie zelf wijn wil gaan maken, kan voor informatie terecht bij Het Wijngaardeniersgilde, website: HYPERLINK "http://www.wijngaardeniersgilde.nl" www.wijngaardeniersgilde.nl, of bij de Federatie Amateur Wijn en Bier Gilden, website: HYPERLINK "http://www.fawbg.nl" www.fawbg.nl.


Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 22 september 2004

Terdege | 100 Pagina's

Wijnbouw in Nederland

Bekijk de hele uitgave van woensdag 22 september 2004

Terdege | 100 Pagina's