Praten over preken. Een vervolg (2)

Over de drie stukken zou het gaan. Deze aanduiding is, zoals we weten, ontleend aan onze Catechismus, zondag 1, de tweede vraag en het antwoord. “Hoeveel stukken zijn u nodig te weten, opdat gij in deze troost zalig leven en sterven moogt? Drie stukken. Ten eerste: hoe groot mijn zonde en ellende zijn. Ten andere: hoe ik van al mijn zonde en ellende verlost worde. En ten derde: hoe ik Gode voor zulke verlossing zal dankbaar zijn.” Overbekend. Maar niet verkeerd deze klassieke woorden nog eens tot ons te laten doordringen.
Het gaat volgens deze belijdenis om het wéten. Het weten van de nodige dingen met het oog op een zalig leven en een zalig sterven. In dat verband is het dat de troost wordt genoemd, “de enige troost.” Ik moet dus iets weten om die troost (ook wel: dat houvast) te bezitten. Drie dingen zelfs moet ik weten: mijn zonde, mijn verlossing van die zonde, en de dankbaarheid vanwege die verlossing. Dat is een logische orde. Dat begrijpt iedereen. Zonder verlossing zal er geen dankbaarheid zijn, althans deze dankbaarheid. En zonder ellende zal er geen verlossing zijn. Want dan heb ik geen verlossing nodig. Dan waan ik mij al verlost, terecht of ten onrechte. Terwijl ik deze zinnen zit te schrijven, hoeft niemand mij een reddingsboei toe te werpen, want daar is geen enkele reden voor. Ik lig niet te spartelen in het water. En ik roep niet om hulp. Ik heb die hulp naar mijn besef helemaal niet nodig. En als iemand naar mij toe komt met de uitroep dat hij mij verlossen wil, vind ik hem een dwaas. Er valt niets te verlossen. Het tweede (verlossing) veronderstelt het eerste (ellende). En het derde (dankbaarheid) veronderstelt het tweede (verlossing).
Maar nu doemen er wel een paar vragen op. Hoe verhouden zich die drie stukken? Hoe in de prediking?
En hoe in de beleving? Tegelijkertijd merk ik maar op dat die twee onderling samenhangen: prediking en beleving. Zoals er gepreekt wordt, zo worden de dingen ook beleefd, werd er vroeger wel gezegd. Of dat nu, in onze gezagarme tijd, nog geldt, is iets anders. Maar voorlopig houd ik die samenhang nog maar even vast. Om aan te geven hoe belangrijk het is hoe dit in de prediking wordt voorgesteld. De prediking – dat is immers het verband waarin ik dit onderwerp aan de orde stel. De prediking in onze eigen kerken met name.

Een belangrijke vraag is: hoe spreekt de Heilige Schrift hierover? Over de kennis van ellende, verlossing en dankbaarheid. Alles wat we daarvan vinden, moet immers gegrond zijn op het Woord van God. Dat is een goed gereformeerd uitgangspunt. Kunnen we daarover iets zeggen?
In ieder geval wel dat de thematiek van de drie stukken in de Bijbel te vinden is. Letterlijk zelfs. De catechismus verwijst bij die tweede vraag naar diverse Schriftgedeelten. En ook daarnaast is nog wel het een ander aan wijzen. Wat te denken van Psalm 130. De dichter roept uit de diepte de Heere aan. Zou dat geen situatie van ellende zijn? Ellende die hij schrijnend bevindt; waar hij kennis van heeft. Daar hoort de erkenning bij, dat als de Heere de ongerechtigheid ‘gadeslaat’ – dat is volgens de statenvertalers in hun kanttekening: “en die op het hoogste naar Uw rechtvaardigheid straffen wilt…” – dan geldt: “Heere, wie zal bestaan?” Toch blijft de dichter daarin niet steken. Hij weet méér. Hij gelóóft meer. Ja, daar in de diepte. Dìt is het wat hij weet: “Bij U is vergeving!” De God die Hij aanroept, is een God van genade en ontferming. Bij de Heere is precies voorhanden wat Hij in zijn ellendige toestand behoeft: vergeving! Is dat kennis van de verlossing, of niet? Dat woordje ‘verlossing’ gebruikt hij ook aan het slot van zijn Psalm. (*) Maar er is nog meer. Want vergeving en verlossing zijn niet het laatste. Die zijn ook niet het uiteindelijke doel, hoe groot dat voorrecht ook is. Waar gaat het de dichter om? Dat de Heere gevreesd, dat Hij erkend en gediend wordt. En dit weet hij: het doel is “opdat Gij gevreesd wordt!” Waar spruit dat dienende vrezen uit voort? Uit de dankbaarheid vanwege de verlossing. Wat de statenvertalers hierbij schrijven is zo mooi dat ik het u niet onthouden wil. “Te weten: met een kinderlijke vreze. Allen die vastelijk vertrouwen dat om Christus’ wil hun zonden vergeven zijn, beminnen God, en als goede kinderen vrezen zij Hem te vertoornen.” Verwezen wordt nog naar het woord van de Heere Jezus, dat wie veel vergeven is, veel zal liefhebben. Het leven der dankbaarheid. Dat blijkt ook uit het vervolg van de Psalm. De dichter leert de Heere verwachten. Hij hoopt op Zijn Woord.

Soortgelijke woorden, inhoudende de drie stukken, treffen we meer in de Psalmen aan. Ik denk aan de oproep van de Heere in Psalm 50: “Roep Mij aan in de dag der benauwdheid. Ik zal er u uithelpen, en gij zult Mij eren!” En wat te denken van de openingsverzen van Psalm 40? Leest u ze maar eens. Tenslotte wijs ik nog op de belijdenis van Paulus in Romeinen 7: “Ik, ellendig mens! Wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods? Ik dank God, door Jezus Christus, onze Heere.” Al met al, een Schriftuurlijke trits: ellende, verlossing, dankbaarheid. En een Schriftuurlijke eis: de kennis van elk van deze drie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen