leven in Kiev

Als een grauwe vlek ligt Kiev in het besneeuwde landschap van de Oekraïne. Een klomp van kleurloze huizen en flats die zich uitstrekt over een lengte van zestig kilometer. Woonoord voor bijna drie miljoen mensen. Gelegen in het gebied waarop de vloek van Tsjernobyl rust. De dreiging van de onzichtbare straling stempelt er nog steeds het leven. Gestadige sneeuwval heeft de straten in een blubbermassa veranderd. Bulldozers proberen de doorgaande wegen begaanbaar te houden. Het wagenpark van de city zou bij invoering van de APK tot een minimum worden gereduceerd. Trams en trolleybussen vervoeren voor luttele bedragen eindeloze stromen reizigers. Wat de vrouwenemancipatie betreft loopt het Oostblok voorop. Zelfs onder de tobbers die de secundaire wegen met primitief materiaal sneeuwvrij moeten maken, zijn vrouwen te vinden.

Hotel
Ons hotel ligt in het centrum van de stad. Naar Russische begrippen is "Lybid" een verblijf van stand. Voor een overnachting en ontbijt wordt honderdzestig dollar gerekend. In West-Europa zou de accommodatie een zware onvoldoende krijgen. De gordijnen hangen als vodden voor de ramen. De liften weigeren op essentiële momenten dienst. Het voedsel is van een inferieure kwaliteit. Het toiletpapier hoort in een verf- ' winkel thuis. Aan verlichting wordt zo min mogelijk gespendeerd. Alleen op verwarmingskosten wordt niet bezuinigd. De gemiddelde Rus voelt zich pas behaaglijk bij een kamertemperatuurvan 24 graden Celsius. Een beambte met een Breznjevkop houdt bij de hoofdingang als een terriër de wacht. In het spaarzaam vedichte Slavische restaurant op de begane grond, een sinister hol, hangt een gedrukte stemming. Gesprekken worden fluisterend gevoerd. De keuze op culinair gebied is beperkt. Als we af willen rekenen haalt het verwelkte vrouwtje dat ons heeft bediend een klein telraam met houten kralen te voorschijn.

Harde valuta
De hel verlichte bar op de eerste verdieping is uitgestorven. Pas als we de bestelde koffie voor onze neus hebben deelt de ober mee dat hier uitsluitend in harde valuta kan worden betaald. Vandaar de magere belangstelling voor deze voorziening. Terwijl we het lauwe vocht naar binnen gieten komt een meisje van een jaar of twintig op ons af. Ze spreekt gebrekkig Engels. Of we een pakje Marlboro voor haar hebben. We kunnen er haar niet aan helpen. Of we dan weten wat het kost om naar België te reizen. Rusteloos drentelt ze om ons heen. Duidelijk is dat de werkelijke aap nog uit de mouw moet komen. Die verschijnt al snel. Het gaat haar om harde valuta. Ze kan voor een jurk zorgen met Kiev erop. Of voor een fles kaviaar. Desnoods is ze bereid nog verder te gaan in haar aanbiedingen. Als ze ziet dat haar pogingen geen succes hebben verdwijnt ze zonder ons nog een blik waardig te keuren. Het gesjacher dat in het Oostblok gemeengoed is geworden, achtervolgt de bezoeker overal. Een kelner fluistert ons in het oor dat we de maaltijd ook met twee pakjes Marlboro kunnen betalen. Z'n collega is bereid dollars tegen roebels te wisselen tegen één op twintig, terwijl het wisselkantoor op de begane grond slechts één op vijf uitkeert. In het restaurant biedt een knaap zelfs marihuana aan.

Warenhuis
Tegenover het hotel bevindt zich een van de grootste warenhuizen van Kiev. Gevuld met produkten waaraan niemand in de stad behoefte heeft en voorwerpen en kledingstukken die voor de gemiddelde stedeling niet te betalen zijn. Toch pakt zich elke morgen voor de ingang een massa samen die tegen negen uur is aangegroeid tot een duizendkoppige menigte. Vanaf de vijfde verdieping van ons hotel zichtbaar als een woud van bontmutsen. ,,Meestspeculanten", vertelt onze gids André Losjkarjov. ,,Ze hopen westerse produkten te vinden die ze dan weer op de zwarte markt kunnen verkopen." De schaarste is zichtbaar in elke etalage. Waar wel wat te halen valt staat een lange rij te wachten om te hamsteren. Ongeacht of men het produkt nodig heeft of niet. Stapels ingeblikte vis en kilo's kaas verdwijnen in boodschappentassen. Tot de voorraad is uitverkocht en zij die achter het net vissen teleurgesteld verder trekken. In het centrale marktgebouw is meer te verkrijgen. Particulieren verkopen er de vruchten van het agrarisch bedrijf. Helaas voor prijzen die het budget van de gewone man te boven gaan.

Verpauperde massa
Op een van de hoogste punten van de stad is een vijftig meter hoog standbeeld verrezen. Een vrouwenfiguur die een zwaard opheft naar de hemel, onthuld door Breznjev. Een monument van de glorie van het Sowjet-imperium. Alleen de verantwoordelijke autoriteiten weten hoeveel geld met dit statussymbool is weggegooid. Op de bevroren Dnjepr, die de stad in tweeën klieft, zitten minuscule figuurtjes bewegingloos te wachten. Armoedzaaiers die de brede rivier op zijn getrokken om een bijt te hakken en met een simpel lijntje wat vis te verschalken. Het is slechts een klein deel van de verpauperde massa die is opgeborgen in de troosteloze flatwijken van Kiev. Een rondgang door een van deze wijken levert een beeld op van de " heilstaat'' die het communisme voor de proletariër teweeg heeft gebracht. Op de achtste verdieping van een betonnen flat, waarin de geur van urine en menselijke armoe om de voorrang strijden, woont een weduwnaar met elf kinderen. Zijn vrouw overleed twee maanden geleden bij de geboorte van de elfde. De sociale ondersteuning van de armen door de staat is minimaal.

Bitter surrogaat
De oudste dochter moet het gezin draaiend zien te houden. Tijdens ons bezoek is ze met de zuigeling naar een consultatiebureau. Een zusje van zestien neemt haar taak waar. Om haar heen krioelen zes in vodden gehulde kinderen. Het voedselpakket uit Holland, dat we namens de door bapisten gesteunde organisatie "Zgoda" overhandigen, wordt als goud ontvangen. De tweede flatwoning dat we bezoeken biedt onderdak aan een echtpaar met twee kinderen. De vrouw heeft een afwijking aan haar heup en strompelt uitgeblust voor ons uit. Haar echtgenoot wordt omgeven door een walm van drank en houdt zich zo veel mogelijk afzijdig. De kinderen klemmen zich aan hun moeder vast. Met bloedeloze gezichtjes kijken ze naar ons op. Verderop woont een gescheiden man met twee dochters. De flat is ingericht als opslagplaats voor materialen van de vuilnishoop, waarin vader blijkbaar handel ziet. Ertussen staan wat banken die als bed dienst doen. Alleen de dochters zijn thuis. Ze zijn direct in voor een foto, duidelijk bewust van hun vrouwelijkheid. Pornografische posters tegen de muur bieden de alleenstaande man een bitter surrogaat voor het afgebroken huwelijksleven.

Kinderen
In de jongste flatwijken van Kiev is een enkele kinderspeelplaats te bespeuren. De meeste wijken moeten het zonder stellen. Het zijn in de eerste plaats de kinderen waarop "Zgoda'' zich richt. De organisatie, die gesteund wordt door de Nederlandse stichting '' Kom Over en Help'', combineert evangelisatiewerk aan kinderen met sociaal hulpbetoon. ,,Kinderen zijn de ongelukkigsten in deze samenleving", is de stellige overtuiging van Viktor Kozubovski, de president van "Zgoda". ,,Lenin proclameerde een klassenloze samenleving. Alleen voor kinderen zouden privileges bestaan. Na zeventig jaar communisme is duidelijk dat juist zij het slachtoffer zijn van dit systeem. Veel vaders zijn alcoholist. Duizenden kinderen zijn verstoten en weten niet eens wat het woord moeder inhoudt. Alleen de provincie Kiev telt al ongeveer veertig weeshuizen, waarin per tehuis tweehonderd tot vierhonderd kinderen opgroeien."

Weeshuis
Onder meer in deze weeshuizen probeert "Zgoda" voet aan de grond te krijgen. Met kerst werd een concertgebouw gehuurd, waarin vijfduizend tehuiskinderen voor het eerst in hun leven hoorden over de komst van Gods Zoon naar deze aarde, tot redding van verioren mensen. , ,Twee jaar geleden was dat nog ondenkbaar'', zegt Kozubovski.,,Nu kunnen we deze kinderen het Evangelie bekend maken, bijbels uitdelen, met hen zingen. De leidingvan de weeshuizen is ons gunstig gezind. Men ziet wel in dat de mens zonder God immoreel opgroeit. Zonder doel, zonder vaste normen. Maar in de hogere bestuurlijke lagen is men minder positief. Wij geloven niet dat de communistische machthebbers hun gezag zomaar uit handen zullen geven. Daarom moeten we deze periode maximaal uitbuiten. Bewust komen we niet alleen met de Bijbel, maar verlenen ook concreet hulp. Dat geeft ons ingang bij arme, niet-gelovige families. Zij zijn nog vele malen ongelukkiger dan behoeftige christenen. Die kunnen met hun nood tot God gaan, kennen de broederschap. Maar deze mensen hebben niets. Aan een alleenstaande vrouw met zes kinderen gaven we een voedselpakket en een Nieuw Testament. We vertelden haar dat God ook haar lief heeft.,,Ze barstte in tranen uit en zei: ,,Dat heeft nog nooit iemand me verteld."

Dronkenschap
Een van de weeshuizen waarmee "Zgoda" in contact staat ligt in het dorp Tripolje, een vijftig kilometer buiten Kiev. De tocht ernaartoe voert over spiegelgladde asfaltwegen. Zo nu en dan passeren we een controlepost, met het risico aangehouden en terugge- > stuurd te worden. We hebben alleen voor Kiev een verblijfsvergunning. Elke meter grond daarbuiten is verboden gebied. Aan weerskanten van de weg strekt een sneeuwwoestijn zich uit tot de einder, met als enige aankleding rijen elektriciteitsmasten en zo nu en dan een nederzetting. De blokkendoosachtige woningen zijn gesitueerd rond kolchozen; de door het communisme geschapen agrarische staatsbedrijven. Het succes ervan is van buiten al waarneembaar. De stallen zijn haveloos en vervallen. Hoewel op het platteland meer levensruimte is dan in de stad en de voedselsituatie er in het algemeen wat gunstiger is, heeft de verpaupering er nog harder toegeslagen. De lonen zijn laag. De medische voorzieningen slecht. Alleen drank is in overvloed te verkrijgen. De gevolgen zijn zelfs op de openbare weg te zien. Voor de zestien jaar oude Lada waarmee we worden vervoerd zwalkt een tweetal arbeiders over de weg. Volkomen beneveld door de wodka.

Weeshuis
Het tehuis van Tripolje ziet er naar Oostblokmaatstaven redelijk uit. De weeshuizen behoren tot de zeldzame instellingen die duidelijk baat hebben gehad bij Gorbatsjovs politiek van perestrojka. Buitenlandse organisaties hebben zich het lot van de verdoolde kinderen aangetrokken, waardoor de voedselsituatie en behuizing sterk zijn verbeterd. Binnen het land zelf wordt de geïsoleerde positie van de tehuizen geleidelijk aan doorbroken. Tot voor vijfjaar waren weeshuizen in de SowjetUnie kindergetto's, die geen enkel contact met de buitenwereld onderhielden. Behalve twee dozen met mandarijnen leveren de medewerkersvan "Zgoda" tien kinderbijbels in het tehuis af. Onderdirecteur Valeri Kalita heeft uit een vorige zending al een exemplaar mee naar huis genomen.,,Vroeger hadden we niet de mogelijkheid om te vergelijken", lacht hij. ,,Je kende alleen de materialistische visie van het communisme. Nu wil ik weleens weten wat de visie van de Bijbel op het leven

Apathie
De sterk toegenomen godsdienstvrijheid in de SowjetUnie houdt niet in dat de controle van het het communisme niet meer voelbaar is. Gedurende ons verblijf in Kiev worden we drie keer in het holst van de nacht uit bed gebeld. Als we onze naam hebben genoemd wordt de verbinding verbroken. Onder de bevolking ontmoeten we pessimisme en angst. Angst voor de communistische machthebbers die de teugel weer strakker beginnen aan te trekken, nu de politiek van Gorbatsjov uit de hand dreigt te lopen. Angst voor een dictatuur. Voor burgeroorlog. Voor de toenemende misdaad. Voor volkerenhaat. Anderen voorzien een ongekende werkloosheid na een eventuele overgang op een markteconomie. Naar schatting is de helft van de Sowjet-bevolking werkzaam in het militair-industriële apparaat. De verborgen werkloosheid is voor de meest oppervlakkige toerist al zichtbaar. Niet het minst in het centrum van Kiev, waar massa's mensen van middelbare leeftijd de winkels afstruinen om hun dagelijks brood bijeen te sprokkelen, op een tijdstip waarop een westeriing geacht wordt zijn dagelijks brood te verdienen. Een algemene apathie heeft de arbeidsmoraal verlamd. In de zone rond Tsjernobyl komt daar de angst voor het onzichtbare spook van de straling nog bij.

Tsjernobyl
Volgens de overheid moeten de gevolgen van de kernramp van Tsjernobyl in 1986 niet worden overdreven. Prof. Eugenia Stepnova, als hoogleraar in de kindergeneeskunde verbonden aan een kliniek voor jeugdige Tsjernobylslachtoffers aan de rand van Kiev, wordt heen en weer geslingerd tussen het fungeren als spreekbuis van de autoriteiten en het weergeven van de realiteit. Een dilemma waarin veel weI tenschappersindeSowjetI Unie verkeren. ; Ze verklaart dat slechts een geringe toename te bespeuren is van leukemie. Hetzelfde geldt voor schildklierkanker door de opslag van radioactief jodium in de schildklier. Wel tekent ze ,,Je kende alleen de nfiaterialistische visie van het confimunisme. Nu wil ik weleens weten wat de visie van de Bijbel op het leven is" erbij aan dat op grond van gegevens die bestaan over de gevolgen van de atoombom op Hirosjima, de grote klap nog verwacht kan worden. Na het gesprek laat een lagere grootheid op medisch terrein ons onder vier ogen weten dat nu al een duidelijke toename van leukemie Is te bespeuren.

Medische capaciteit
Het stralingsniveau rond Tsjernobyl is nog altijd veel te hoog. In dit gebied groeien naar schatting nog 350.000 kinderen op. Bij zo' n 90.000 van hen is volgens de vrouwelijke hoogleraar de weerstand dermate aangetast, dat ernstige gezondheidsklachten bestaan. Op de vraag waarom ze niet geëvacueerd worden, steekt ze vertwijfeld de handen omhoog. ,,Geen geld. Het is geen geheim dat dit land er economisch slecht voor staat. Onze taak hier is het negatieve effect van de straling zo ver mogelijk terug te dringen. Maar de medische capaciteit ervoor is te gering. Daarbij komt nog dat we elke dag worden geconfronteerd met een enorm tekort aan bloedtestapparatuur, disposable spuiten, injectienaalden, medicamenten, vitaminen en gezonde voedingsmiddelen, die voor de behandeling van deze kinderen van eminent belang zijn. We krijgen wel hulp van het Westen, maar lang niet voldoende.''

Kathedraal
In deze wereld van uitzichtloosheid zoekt het volk van de Oekraïne naar houvast. Een menigte dromt de kathedraal van de RussischOrthodoxe kerk in het hart van Kiev binnen. Langs een groepje bedelende vrouwen, die voor het Godsgebouw op ontferming wachten. In het hart van het monumentale gebouw staat de bisschop. Omhangen met witte zijde, het hoofd met zilver gekroond. Eromheen een grijze massa met ruwharige bontmutsen op. Terwijl de bisschop tegen betaling zijn gebeden leest en koorknapen hun gezang opzenden naar de beschilderde gewelven, weeklaagt een familie over een overleden man van middelbare leeftijd. Hij is opgebaard in een open rode bak in het midden van de kerk, deels bedekt met bloemen. Eromheen staat de familie met ranke, brandende kaarsen in de handen. De vlammen werpen hun flikkerend schijnsel op het wasbleke gelaat van de dode, waarop de weduwe een kus drukt. Achterin de kathedraal staan moeders gereed die straks hun kind ten doop zullen houden. Achter een pilaar houdt een bedelaar met één oog zijn hand op. Naast hem ligt een oud vrouwtje plat op de stenen vloer voor een heiligenbeeld. En voor de kathedraal staat de trouwauto met daarin het echtpaar dat na de doopsbediening in het huwelijk bevestigd zal worden. In het huis des gebeds dat verworden is tot een huis van koophandel.

Bruiloft
De kleine kerk van een autonome baptistengemeente, enkele kilometers verderop, is in alle opzichten het tegendeel van de Russisch-orthodoxe kathedraal. De bouwval gaat schuil achter besneeuwd kreupelhout. Binnen fleuren jongens de kale wanden op met wat dennegroen. Een vrouw met bedekt hoofd reinigt vaatwerk in een teil. Meisjes bekleden de ruwhouten banken met kastpapier. Op een verhoging voorin de kerk staat een eenvoudige tafel met erover een wit kleed. Twee opgehangen tafelkleden fungeren als decor. Alles ter ere van het bruidspaar dat in aantocht is. De familie van de bruid behoort tot de baptistengemeente. De verwanten van de bruidegom zijn geen van alle christen en kijken onwennig om zich heen. Bijna alle gemeenteleden zijn gekomen om zich met beide families te verheugen. Nadat voorganger Andrey Kornauck zich in het eerste deel van de dienst tot de aanwezigen heeft gericht, schrijdt het bruidspaar binnen. Het wordt verwelkomd door de vader van de bruid, ouderling in de gemeente, die zichtbaar ontroerd de trouwbijbel aanbiedt. Na hem overhandigt de moeder van de bruidegom de trouwtaart.

Verheuging
In het tweede deel van de dienst richt Kornauck zich tot de jonggehuwden. Aansluitend smeken de vader en moeder van de bruid om een zegen voor hun kinderen, die voor de tafel zijn neergeknield. De ouders van de bruidegom spreken een wens uit. Dan is het moment aangebroken waarop het bruidspaar zelf de gelegenheid krijgt om in gebed tot God te naderen, terwijl de voorganger zegenend zijn handen over hen heeft uitgestrekt. Na het gebed vinden de emoties ruimte in een gezang met een melodie waarin de verdrukking van de Russische kerk weerklinkt. Dan zijn er ineens overal bereidwillige handen, die met houten schappen slepen. Binnen een kwartier zijn een zestal lange tafels verrezen. Meisjes met tricot pyjamabroekjes of vooroorlogse maillots onder verstelde jurkjes, kijken met glanzende ogen toe. Hier geen kelners met witte servetten over de armen. Geen uitgebreid diner. Het bruiloftsmaal bestaat uit brood en salade. Maar het wordt gegeten met verheuging en eenvoudigheid des harten. In een onaanzienlijk kerkgebouw dat temidden van een verkilde samenleving getuigt van het vuur van Gods Geest, die harten in brand zet voor de hemelse Bruidegom, de gemeenschap der heiligen doet ervaren en bewogenheid schenkt over hen die ten dode wankelen. De Terdege-actie wordt dit keer gevoerd onder het motto: "Niet bij brood alleen", Bunyans "Christenreis" voor de Russen. Voor meer informatie: zie pag. 16. Volgende keer: "De Christenreis" in Rusland.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen