DE PASTOR OP GLAD IJS?

KWETSBAARHEID IN HET PASTORAAT

Een professionele pastorale houding begint bij bewustwording. Kwetsbaarheid is inherent aan het beroep van predikant. Predikanten hebben immers regelmatig één op één contacten en bevinden zich daarbij midden in het spanningsveld van afstand en nabijheid. De pastorant zoekt bij een hulpvraag aandacht en geborgenheid bij de pastor. Herkent de pastor dat niet als een normale behoefte, dan kan hij dat ten onrechte vertalen in een uitnodiging tot seksualisering van de relatie. Van een predikant wordt ook verwacht dat hij goed met de jeugd kan opschieten. Jongeren bevinden zich in een kwetsbare fase en stellen zich soms afhankelijk op. Welk pastoraal gedrag past daarbij?

MIJ OVERKOMT HET NIET…

Denk niet te snel dat het jou niet overkomt. Elk mens kan gevoelens ontwikkelen die niet passen bij het beroep van pastor. Immers, ook een predikant kan gevoelig zijn voor macht, eigen gelijk, eigen onvervulde wensen, begeerte of verslaving. Het vraagt zelfkennis en refecterend vermogen om je zwakke plekken en oneigenlijke gevoelens te ontdekken en vervolgens bespreekbaar te maken.

Het verhaal van Moniek

Moniek is een aantrekkelijke vrouw van midden dertig. Een jaar geleden heeft ze een scheiding meegemaakt, wat een schok was voor de gemeente. Van een geliefde vrouw met een centrale plek in de gemeente leeft zij na de scheiding teruggetrokken en op zichzelf.

De predikant uit de gemeente is een invoelend persoon met pastorale kwaliteiten. Hij merkt de veranderingen bij Moniek op en bezoekt haar regelmatig. Bij hem kan Moniek haar verhaal kwijt.

Achter de vroeger zo opgewekte houding van Moniek gaat een geschiedenis schuil die niemand van haar wist. De vader van Moniek was een autoritaire man die de kinderen lichamelijk en geestelijk terroriseerde. Moniek was doodsbang voor hem. Haar huwelijk verliep al evenmin rooskleurig. Ook haar partner had losse handjes en ook door hem werd Moniek lichamelijk en geestelijk bedreigd. De predikant wint haar vertrouwen en er ontstaat een klik tussen hen.

Op zeker moment bekruipt Moniek een onbestemd gevoel over deze relatie. De predikant begint ook uit zijn persoonlijke leven dingen met haar te delen, zoals over de relatie met zijn vrouw. Moniek voelt zich in eerste instantie gevleid en begrepen. Ze voelt zich aangetrokken tot de predikant en betrapt zich op seksuele fantasieën over hem. Ze vraagt zich af of dit wederzijds is.

Als de predikant lichamelijk toenadering zoekt, reageert ze heel spontaan en voelt zich bijzonder.

Moniek heeft nooit haar eigen grenzen leren ontdekken en aangeven. Nu het contact zo goed leek en intiem werd ging zij daar helemaal in mee. Zo werd Moniek deel van het bedrog en de ontrouw van haar predikant. En was ze slachtoffer: van haar verleden, haar partner, nu ook van de predikant.

ONDERKEN DE RISICO’S

Een aantal regels kunnen u helpen de veiligheid in het pastoraat te vergroten. Zo kan het pastoraat veilig blijven voor vrouwen, jongens, mannen, meisjes en niet in de laatste plaats voor de pastor zelf.

• De predikant draagt te allen tijde de verantwoordelijkheid voor het zuiver houden van de relatie. Wees u daarvan bewust!

• Wees open en transparant, gebruik heldere, ondubbelzinnige taal.

• Geef vooraf aan wat pastorant van u kan verwachten en stel gespreksonderwerpen vast.

• Beloof geen geheimhouding maar beloof respectvol en integer met uw pastorant om te willen gaan. Zo voorkomt u dat u gegijzeld wordt in ‘bondjes’ en ‘geheimen’.

• Wees u bewust van het effect van fysieke nabijheid en bewaak daarin uw grenzen.

• Leg een agenda aan en rapporteer bezoeken, zodat de kerkenraad met u mee kan kijken.

• Sta open voor kritiek.

• Blijf goed luisteren naar signalen en gevoelens en leer dit bespreekbaar te maken.

• Zoek een vertrouwenspersoon met wie u kunt sparren, volg intervisie of supervisie.

• Preek eens over dit onderwerp.

• Heel praktisch: ga altijd tegenover iemand zitten, houd de gordijnen open.

• Reageer niet krampachtig maar laat in alles, ontspannen en dicht bij God levend, de stijl van Zijn Koninkrijk zien.

DE KERK, EEN VEILIG HUIS

De kerk dient niet alleen in het pastoraat maar overal en altijd een veilige plaats te zijn waar mensen elkaar liefhebben, respect hebben voor God en elkaar. Veiligheid is vanzelfsprekend voor een gemeenschap die de Bijbel als missiedocument heeft. Seksueel misbruik past niet in dit beeld. Praten over seksueel misbruik kan dan ook op weerstand rekenen. Maar als je wilt spreken over de kerk als een veilig huis, zal je ook maatregelen moeten nemen om die veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen.

WIE IS VERANTWOORDELIJK?

Eén van de ‘spelregels’ in de kerk is dat de kerkenraad verantwoordelijk is voor de veiligheid van de gemeente. Een andere regel is dat de kerkelijk functionaris te allen tijde verantwoordelijk is voor het zuiver houden van de relatie. Dit zijn grote verantwoordelijkheden die vragen om actie van de kerkenraad en een beleidsmatige aanpak.

ENKELE CIJFERS

Cijfers van het Ministerie van Justitie zijn schokkend:

Bijna 40 % van de vrouwen heeft voor het 16e jaar één of meerder negatieve seksuele ervaringen. Voor jongens is dat 3 – 9 %. Het gebeurt veelal binnen het gezin, op school, in het buurthuis, binnen de sport- of jeugdclub, tijdens het uitgaan of op straat. De gemiddelde leeftijd bij aanvang van langdurig misbruik: 10 jaar bij vrouwen en 11 jaar bij mannen.

ALS MISBRUIK BEKEND WORDT

Welke stappen moet een pastor en / of de kerkenraad ondernemen als misbruik bekend wordt?

1. Neem contact op met het Meldpunt Misbruik: www.meldpuntmisbruik.nl.

2. Volg het protocol voor gemeenten die geconfronteerd worden met misbruik.

3. Stel in overleg met het Meldpunt Misbruik een externe gemeentebegeleider aan.

4. Gebruik na uitspraak van de klachtencommissie de Handreiking voor kerkenraden.

GEVOLGEN VOOR SLACHTOFFERS

Als misbruik bekend wordt heeft dat effect op de hele gemeente. Allerlei loyaliteitsgevoelens kunnen een rol gaan spelen en ieder gemeentelid is op zijn / haar eigen manier erbij betrokken. Slachtoffers van misbruik ervaren niet altijd steun als het misbruik bekend wordt. Het slachtoffer bevindt zich in een minderheidspositie en kan de kerkenraad als een machtsblok ervaren. Wees u daarvan bewust. Gevoelens van loyaliteit kunnen een objectieve houding in de weg staan, zeker als u een goede relatie hebt met de dader.

VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN: DOE EEN VEILIGHEIDSCHECK

Hoe veilig is uw kerk? Aan de hand van enkele ijkpunten kunt u zelf uw conclusie trekken:

• Staat het onderwerp regelmatig (minimaal 1 x per jaar) op uw agenda? Spreekt u daarbij concreet door over grenzen, normen, gezond gedrag?

• Hebt u een gedragscode voor ambtsdragers, catecheten, jeugdwerkers en andere kerkelijke functionarissen en spreekt u hier regelmatig over door met elkaar?

• Hebt u in kaart gebracht waar en wanneer uw gemeenteleden risico’s loopt?

• Is er in uw gemeente een interne vertrouwenspersoon aangesteld?

• Beschikt u over een zorgvuldig aanstellingsbeleid?

• Worden pastorale begeleiders regelmatig bijgepraat en toegerust om scherp en alert te blijven op signalering en doorverwijzing?

• Is het Meldpunt Misbruik en de vertrouwenspersoon voldoende bekend in uw gemeente?

• Beschikt u over de klachtenregeling en het protocol voor situaties van misbruik?

• Is het stappenplan Veilig Jeugdwerk in uw kerk ingevoerd?

WAT KUNT U VAN HET MELDPUNT MISBRUIK VERWACHTEN?

• Hulp aan slachtoffers van seksueel misbruik in kerkelijke relaties: eerste opvang, en, indien gewenst, begeleiding naar de klachtencommissie.

• Begeleiding van slachtoffer en gemeente rondom melding of klacht.

• Advies aan kerken rondom situaties van misbruik, zoals begeleiding bij het protocol, hulp bij het inschakelen van een gemeentebegeleider.

• Voorlichting en advies gericht op preventie. Voorlichtingsmateriaal zoals website, artikelen, folders, fyers, posters. Scholing en begeleiding van Interne Vertrouwenspersonen.

• Ondersteuning bij implementatie van het stappenplan Veilig Jeugdwerk.

EEN VEILIGE KERK

Een veilige kerk begint met bewustwording en openheid. Het lijkt ingewikkeld om open te zijn over seksueel misbruik. Het bekend worden van misbruik heeft veel (maatschappelijke) impact. Toch is openheid een voorwaarde om recht te kunnen doen aan zowel slachtoffers als daders. Het Meldpunt zet zich in om het onderwerp seksueel misbruik bespreekbaar te maken, zowel in die situaties waarbij misbruik heeft plaatsgevonden als op het gebied van preventie.

Wij zijn u graag van dienst.

Ineke van Dongen is preventiemedewerker Meldpunt Misbruik in Kerkelijke Relaties

I: www.meldpuntmisbruik.nl

E: info@meldpuntmisbruik.nl

M: 06 2005 44 52

Misbruik melden via de website of

06 810 801 17

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen