De vreemde hobby van Van Vloten

,,Binnen mijn zaak kan ik deze hobby doen, als particulier kan dat niet. Maar ik probeer die gekke plant populair te maken. Ik ben bezig 'm als exportgewas te propageren en ik ben de enige in Nederland die eraan doet.'' In deze en soortgelijke bewoordingen laat de heer A. H. K. van Vloten uit Nieuwegein zich uit over zijn merkwaardige hobby, het kweken en promoten van de aardpeer. ,,In 1975 kwam ik ermee in aanraking en sindsdien heb ik de aardpeer in al zijn facetten onderzocht."

Tijdens het uitoefenen van een zijner hobby's, het vissen op forel, kwam de heer Van Vloten in contact met jagers in de Ardennen, die aardperen verbouwden om de zwijnen uit de aardappelvelden te houden. De beesten bleken namelijk de aardpeer boven de aardappel te verkiezen. Het vreemde gewas was Van Vloten niet geheel onbekend, want vlak na de oorlog werd in het kleine chemische bedrijf waar hij toen werkte stroop uit de plant gemaakt.

Nu zagen hij en een aantal vrienden echter grootse perspectieven. Het was in de tijd van de oliecrisis en ze hadden het idee alcohol uit de aardpeer te stoken. Dit zou dan bij de benzine gevoegd kunnen worden, of zelfs als vervanging ervan dienst doen.,, Het is nooit gerealiseerd, want het bleek commercieel niet zinvol,'' bekent Van Vloten enigszins spijtig. ,,Maar," voegt hij er vol enthousiasme aan toe, ,,alle mensen van toen hebben afgehaakt, ïk ben doorgegaan om te kijken wat ermee te doen viel. Er bleek al veel onderzoek te zijn gedaan, er was veel literatuur over, alleen werd het in de praktijk niet gebruikt.''

Indianen
De aardpeer is een groente, van oorsprong afkomstig uit Midden- en Noord-Amerika. Daar diende de knol als voedsel van een groep Indianen, die de Topitaal spraken. De zondagse naam van het gewas luidt dan ook Topinamboer. Lange tijd genoten alleen de Indianen van de Topinamboer; in 1600 kwam daarin verandering. Een hongersnood in Canada noodzaakte de inwoners bij gebrek aan ander voedsel de aardpeer in de pan boven het vuur te hangen. Blijkbaar viel de smaak hen niet tegen, wantin 1604 werd het gewas ook door Franse tongen geproefd. Vanuit Frankrijk bracht men de vreemde knollen naar Nederland en de Nederlanders zorgden voor de verspreiding ervan door heel Europa. In die tijd ging ook de ster van de aardappel op. Voor het grote publiek bleek deze knol veel interessanter en zodoende raakte de Topinamboer in het vergeetboek. Toch niet helemaal. De grote man van de Franse keuken, de kok Escoffier, die in 1920 overleed, stelde recepten samen waarin hij aardpeer verwerkte. Voor de gewone man bleef het echter een onbekend gewas. Tot Van Vloten de zaak aanpakte.

Voordelen
Vol verve maakt de gepensioneerde heer melding van zijn avonturen met de aardpeer. ,,Men zag het als vervanging van de aardappel, maar dat is het niet. Het is een groente," benadrukt hij. ,,DeTopinamboer heeft een zeer grote opbrengst, je haalt 40 tot 50 ton knollen van een hectare en circa 60 ton loof. Een boer die twee jaar geleden twintig kilo knollen bij me kocht, haalde dit jaar 1100 kilo van z'n veld. Het loof groeit tot vier meter hoog en wordt in moestuinen veel als windscherm gebruikt. Aan het eind van het groeiseizoen kan het tot brandstof worden verwerkt, daar naar zijn de industrieën al onderzoek aan het doen. Een tweede voordeel van de aardpeer is dat hij vrijwel volledig ziekteresistent is. Wij hebben knollen al vijftienjaar op hetzelfde veld staan zonder bemesting; we halen er nog steeds gezonde knollen van af, alleen zijn ze wat kleiner. Er is nooit iets aan veredeling gedaan, wel hebben we vier verschillende rassen geselecteerd, die we gaan verkopen onder de naam Sunchoke. Verder is het gewas wintervast, het kan tot -30° C verdragen en kiemt dan toch in het voorjaar weer." Op de zaak van de heer Van Vloten, waar men machines en apparatuur verkoopt voor de voedingsmiddelen-, chemische en kunststoffenindustrie, werd aanvankelijk nogal de spot gedreven met de tamelijk merkwaardige hobby van de baas. ,,Maar nu maken ze geen mopjes meer, de spot is eraf," verzekert Van Vloten me. ,,Ik ben gepensioneerd, al werd ik nog steeds - ben ik nog aan het werk?'' vraagt hij plotseling, zichzelf onderbrekend, aan zijn secretaresse, die het gesprek ook bijwoont. Het meisje schiet in de lach en knikt dan bevestigend. ,,Ik heb zo'n beetje de leiding in het bedrijf," verklaart Van Vloten nu.

Fructose
,, Maar de aardpeer is nog steeds m'n hobby. Het suikerpercentage ervan is ongeveer gelijk aan dat van de suikerbiet, zestien procent. Maar het is wel een andere suiker, inuline; dat bestaat voor 82% uit fructose en voor 18% uit glucose en andere suikers. Fructose is zoeter dan suiker, het tast de tanden veel minder aan en het gebruikt minder insuline dan suiker. Het is dan ook algemeen bekend dat het eten van de aardpeer de bloedsuikerspiegel verlaagt, al is dat nog niet wetenschappelijk onderbouwd. Op de universiteit van Berlijn, in Braunschweig en op de landbouwhogeschool is wel onderzoek gaande. In samenwerking met de landbouwhogeschool in Wageningen heb ik al een schat aan informatie vergaard en aan de Suikerindustrie aangeboden; die is dit gaan onderzoeken. Nu is men op kleine schaal bezig fructose uit de aardpeer te halen." De belangenbevorderaar van de aardpeer komt haast woorden te kort om uit te leggen welk een veelzijdig produkt zijn geliefde knol toch wel is. ,,Door het hoge koolhydraatgehalte maakt hij niet dik. Hij is zeer gezond, bevat weinig zetmeel en wordt heel goed door diabetici verdragen." Goed nieuws dus voor de mensen die om medische of uiteriijke redenen bepaalde produkten liever niet nuttigen. Gedroogd verwerkt men de aardpeer tot meel en chips.

Vierde gewas
Maar ook de landbouw mag zich volgens Van Vloten in de handen wrijven bij de ,,ontdekking" van de Topinamboer. ,,De landbouw heeft grote behoefte aan nieuwe gewassen," weet de vreemde-knolpromotor. ,,Ik heb in '78 een stukje gepubliceerd waarin staat dat de aardpeer het vierde gewas in ons land zou kunnen worden. Aardappel, suikerbiet en granen en maïs staan op de eerste drie plaatsen; de aardpeer staat momenteel aan de top van de lijst gewassen die aan de belangrijkste landbouwprodukten kunnen worden toegevoegd." Zelfs de mensen in de ontwikkelingslanden hebben volgens de voorvechter van de aardpeer belang bij het hoogopschietende gewas. ,, Ik ben bezig met een persbericht voor de landbouwattachés van de verschillende ministeries. Het is bedoeld voor de landen waar Nederland ontwikkelingssamenwerking mee heeft. De aardpeer is een oplossing voor de voedselproblematiek, terwijl het loof ervan gebruikt kan worden voor de zelfweiding van vee. Nederiand is een ideaal leveranciersland door onze zeer hoge landbouwkundige kennis. Ik ben bezig de knol als exportgewas te propageren, ik ben de enige in Nederiand die eraan doet," vermeldt Van Vloten trots. ,,Nou ja," verduidelijkt hij,,,verschillende mensen hebben 'm in de moestuin, maar ik ben de leverancier en ik heb voldoende wetenschappelijke dekking.'' Dat de knol zich desondanks nog niet kan beroemen op een brede bekendheid en populariteit ligt volgens hem aan de industrie. ,,Pas als de industrie echt belangstelling heeft wordt het een groot gewas," stelt hij.

Niet veeleisend
Letteriijk is het gewas al groot; helaas kan Van Vloten me dat nu niet in het vrije veld tonen, maar op foto's is het ook duidelijk. Poten kun je de knol vanaf november tot 15 mei; de oogst, afhankelijk van de rassen, vindt plaats van september tot eind november. Wie aan de aardpeer naast de praktische toepassingen nog wat moois wil afzien moet voor het ras,, Bianca'' kiezen, een bloeiende soort. Van Vloten legt uit hoe het bloempje eruit ziet en gebruikt daarvoor een omschrijving die eens door professor Fuchs van de landbouwhogeschool werd gebezigd: ,,Je kijkt met een verrekijker naar een zonnebloem, maar houdt 'm omgekeerd." Het all-round gewas blijkt ook niet veeleisend te zijn, zo verhaalt de Topinamboerbelangenbehartiger. ,, Hij groeit op vrijwel elke grond - lichtere gronden zijn ideaal - en mag maar heel weinig bemesting hebben. Zo'n 60 tot 75 kilo stikstofper hectare en wat kalk. Vocht kan hij erg goed verdragen." Om nog eens te benadrukken dat het echt geen oppervlakkige liefhebberij is, maar dat het gewas wel degelijk waardevol is, deelt Van Vloten mee: ,,In Frankrijk hebben ze altijd een strategische reserve van Topinamboer voor het geval dat er calamiteiten plaatsvinden. Ze kunnen hem dan bijvoorbeeld gebruiken om er alcohol uit te halen ter vervanging van benzine." Met een map vol informatie over en recepten met de aardpeer verlaat ik de zaak van Van Vloten. ,,Als u alles gelezen hebt bent u ook aardpeerfreak," verzekert de man me optimistisch.

Recepten
De smaak van Topinamboer is artisjokachtig, ligt tussen schorseneren en asperges. Van Vloten vindt 'm rauw het lekkerst, hoewel de knol ook koken en bakken doorstaat. De aardperenman is er in geslaagd een veelheid aan recepten te verzamelen uit diverse landen - waarschijnlijk zag hij geen kans alles te vertalen want voor sommige recepten moetje Engels of Duits kennen om ze te kunnen bereiden. De Fransen noemen de knol Topinambour, Engelssprekenden hebben het over Jerusalem Artichoke, terwijl de Latijnse naam Helianthus Tuberosus luidt. Sinds twee jaar is de aardpeer op de veilingen te koop, alleen tijdens de wintermaanden. Vooriopig zult u hem dus nog niet aantreffen bij uw groenteman. Overigens is de prijs nogal hoog, ongeveer drie gulden per kilo; dat komt volgens Van Vloten door de exclusiviteit. Voor de aspirant-aardperenliefhebbers volgen hier enkele recepten; het eerste is afkomstig van de Franse kok Escoffier.

Gebakken Topinamboers
De Topinamboers schillen, in dikke plakken snijden en in boter gaar laten worden. Vervolgens in beignetbeslag dopen en in hete frituur bakken. Met gehakte peterselie op een servet serveren.

Topinamboer met kaas
(bewerking van een recept uit,. Ik kan koken", uitg. 1928!)

1 kilo Topinamboers (dun geschild, in dikke plakken gesneden), geraspte kaas, 1 gesnipperde ui, V2 eetlepel gehakte selderie, 1 fijngesnipperde wortel, 1 fijngesneden prei, 40 gram boter (margarine), V4 liter melk, 1 theelepel citroensap, snufje zout, peper, paneermeel. Beboter een vuurvaste schotel. Leg V3 van de Topinamboerschijven er in, strooi er wat van de selderie, ui, wortel en prei over en wat gemalen kaas. Herhaal dit nog twee keer (de bovenste laag moet uit Topinamboerschijven bestaan). Strooi er wat peper over. Doe het citroensap in de melk en giet die over het geheel. Dek de schotel af met wat paneermeel en gemalen kaas. Leg er wat klontjes boter op en plaats de schotel zonder deksel in een warme oven. (ca. 200 Laat ca. 1 uur stoven en zorg dat er een bruin korstje op komt. Kan als hoofdschotel geserveerd worden opeen ,,vleesloze" dag of geef er een gebakken karbonadebij.

Topinamboersalade
600 gram Topinamboers, 2 appels, paar takjes peterselie. Voor de saus: 2 eetl. slasaus, zout, strooi-aromaat, peper, 2 theel. citroensap, 1 eetl. azijn, 1 dl. room. Meng de ingrediënten voor de saus, doe de saus in een schaal. Was en schil de Topinamboers, snijd ze in dunne schijfjes. Leg ze meteen in de saus om verkleuren te voorkomen. Schil de appels en snijdt ze in kleine partjes. Vermeng met de Topinamboers. Garneer met toefles peterselie en serveer lekker koel. Goed als lunchschotel of als tussengerecht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen