Censura morum

Voordat in een gemeente de viering van het Heilig Avondmaal plaats vindt, wordt er in een kerkeraadsvergadering censura morum gehouden. Wat houdt censura morum eigenli jk in? Er zijn mensen die denken dat dc kerkeraad dan ..zitting" houdt om klachten in ontvangst tc nemen van leden, die aanmerkingen hebben op de leer en het leven van hun medeleden, in 't bijzonder van hen die deelnemen aan de viering van het Heilig Avondmaal. Dat is niet juist! Censura morum is een zaak van de kerkeraad, waarbij in onze gemeenten de leden niet betrokken zijn. In het visitatiereglement der G e re fo rmee rdc G emee nten. vastgesteld tijdens de Generale Synode van 1983. is onder het hoofdstuk „Dienst der sakramenten" onder andere de volgende vraag geplaatst: „Vindt er vóór elke avondmaalsbediening onder de leden van dc kerkeraad censura morum plaats? ". Het is dus een zaak waar kerkeraadsleden nauw bij betrokken zijn. maar die toch ook dc hele gemeente aangaat. Het al of niet houden van dil heilig sakrament staal in verband met het onderzoek tijdens censura morum.

Alles met orde

Paulus schrijft in 1 Korinthe 14:10: .Laat alle dingen eerlijk cn met orde geschieden". Alle kerken hebben daarom ook een kerkorde. Dat is het geheel van algemene bepalingen om een goede gang van zaken in het kerkelijk leven te verzekeren en te ucvmuuui. umc gemeenten houden vast aan dc Dordtse Kerkorde, die werd aangenomen op de Nationale Synode van Dordrecht (1618 1619). Daarvoor hadden verschillende andere synodes al regels voor de orde in de kerk opgesteld; die werden in Dordt wat gewijzigd, uitgebreid en definitief vastgesteld. In dc Dordtse Kerkorde (afgekort als D.K.O.) wordt in de artikelen 71 t/m 80 gesproken over de censuur. Daar staat hoe gehandeld moei worden als leden kerkelijk vermaand moeien worden of ccnsurabel zijn.

Censuur komt van het latijnse woord censura. dat oordeel betekent. Het wordt gebruikt voor het oordeel, dat de kerk laat gaan over leden die zich schuldig maken aan zaken betreffende leer cn leven waarover tucht geoefend moet worden. We kennen allemaal de uitdrukking: „onder censuur staan". Wie onder censuur staat mag onder andere niet deelnemen aan de viering van het Heilig Avondmaal.

Na de regels over hel censureren, lezen we in artikel 81 van de Dordtse Kerkorde: ..De dienaren des Woords. ouderlingen en diakenen zullen onder hen Ielkaar) de christelijke censuur oefenen, en elkaar van de bediening huns ambts vriendelijk vermanen". Dat is censura morum. Het is dus een gebeuren binnen de kerkeraad. waarhij predikant cn ambtsdragers spreken over eikaars leer. leven en ambtsuitoefening.

Het ontstaan van artikel 81 D.K.O.

In navolging van Calvijn en Johannes a Lasco werd in de Gereformeerde Kerk. zoals diena de Reformatie in de Nederlanden was ontstaan, op een kerkvergadering in Wezel in 1568 besloten, dat op ccn classicalc vergadering naarstig onderzoek moest worden gedaan naar het leven van predikanten en ouderlingen. Er waren door dc vervolging nog niet zo veel geordende gemeenten: daarom moest op een classisvergadering censura morum gehouden worden. In I578. toen inmiddels in vele gemeenten een kerkeraad gevormd was. bepaalde de Synode van Dordrecht, dat in elke kerkeraad ccn christelijke censuur of onderzoeking gedaan moest worden, zowel | over de leer als over de wandel van predikanten en ambtsdragers. Er werd bij gezegd: „ende sullen de christelicke vermaninghen in der liefde opnemen". Men bedoelde dus dat deze tuchtoefening in broederlijke liefde moet plaatsvinden en dat de vermaningen opgeval moeten worden als nuttig voor hel persoonlijk en ambtelijk leven.

In de Dordtse Kerkorde van 1619 is dc-bepaling van 1578 in artikel 81 opgenomen. Er wordt niel vermeld wanneer en hoe vaak men censura morum moet houden. De bepaling van de Synode van f 578 dat voor elk le houden Heilig Avondmaal censura morum moet plaatsvinden, staat niet in het

artikel van dc Dordtsc Kerkorde. Ook lezen we daar niet. dat aan de gemeente bekend gemaakt moet worden wanneer er ccnsura morum wordt gehouden.

Wat censura morum inhoudt

De bedoeling van ccnsura morum is dat de kerkeraads-Ieden onderling tucht oefenen. Naast onderzoek over leer en leven wordt ook gevraagd naar trouw in de ambtsbediening. In artikel 81 gaat de censuur vooral over de wijze hoe de broeders hun ambtswerk verrichten. Censura morum geeft niet de ruimte om persoonlijke geschillen tussen ambtsdragers op de kerkeraad te brengen, zo schrijft ds. K. de Gier in zijn boek: „Toelichting op de Dordtse Kerkorde" (3e druk. blz. 157). Ook eventuele tuchtzaken met leden komen op dat moment niet ter sprake. Wél gebeurt het. dat broeders spreken over persoonlijke geloofsoefeningen en dat er begeerte is - door de Heere gewerkt - om Zijn dood te verkondigen aan de tafel des Heeren. Dat er gehoord wordt over eigen onwaardigheid, maar toch gehoor mag worden gegeven aan de nodiging „Dc Meester is daar en Hij roept u”.

Op welke wijze censura morum houden

De Dordtse Kerkorde vermeldt ook niet op welke wijze een kerkeraad censura morum moet houden. Vroeger was het wel de gewoonte dat iedere broeder op zijn beurt de consistorie uitging, waarna de overige leden eventueel klachten konden uiten over degene die er niet bij was. Deze manier van handelen is niet altijd bevorderlijk voor de onderlinge verhouding. Het is daarom beter dat de bespreking plaatsvindt in tegenwoordigheid van al de kerkeraadsleden. Onder leiding van de voorzitter worden de vragen gesteld:

„Heeft iemand iets tegen broeder A. aangaande zijn leer. zijn leven of de uitoefening van zijn ambt? ". Vervolgens: „Tegen broeder B? " totdat ieder is genoemd.

Het zal duidelijk zijn dat censura morum alleen een zaak van de kerkeraad is. Dat is in de kerken van de Reformatie altijd zo geweest. Er zijn echter wel andere kerkorden aangenomen in plaats van de Dordtse. De Nederlandse Hervormde Kerk heeft in 1951 een kerkorde aanvaard, waarin staat dat leden bezwaren kunnen inbrengen tegen belijdenis en leven van medeleden als een kerkeraad censura morum houdt (Christelijke Encyclopedie. 2e druk. onder Censura morum). Daar komt waarschijnlijk ook bij ons de gedachte vandaan dat leden met klachten mogen komen als censura morum wordt gehouden. De Dordtsc Kerkorde geeft daar echter geen grond voor.

In de kerk van Rome vindt dc tuchtoefening op hiërarchische wijze plaats: de Paus kontroleert de aartsbisschop, de aartsbisschop de bisschop, enzovoort. Het gebeurt daar dus van boven af. Bij de kerken van de Reformatie is iedere gemeente autonoom. Er is wel een band met andere gemeenten; er zijn meerdere vergaderingen cn men heeft de kerkorde, maar in dc eerste plaats moet een kerkeraad onderling tucht oefenen in het houden van ccnsura morum.

Bekendmaking in de gemeente

Al wordt het in de D.K.O. niet voorgeschreven, toch is het goed als in de gemeente wordt bekend gemaakt, dat censura morum zal worden gehouden. De tucht heeft in dc gemeente een bepaald doel. Volgens Calvijn is dit doel drieërlei: dc eer Gods. het heil der gemeente en de behoudenis van dc zondaar.

Het is duidelijk dat er in een kerkeraad geen onenigheid mag zijn. Daar is de ere Gods mee gemoeid! Ook moeten de ambtsdragers een goed voorbeeld geven aan de gemeente.

Zij hebben een dienende taak tot welzijn van de leden. En in hun ambtsuitoefening moet „gezien" worden, ook ten opzichte van elkaar, dat zij in dienst zijn van Koning Jezus.

Nu kan het uiteraard voorkomen dat er moeilijkheden zijn in een kerkeraad. Die moeten eerst uit de weg geruimd worden voordat de viering van het Heilig Avondmaal in hel midden van de gemeente zal plaatsvinden. Wordt een konflikt bij het houden van censura momm niet opgelost, dat mag de viering van het Heilig Avondmaal geen doorgang vinden, want anders wordt het verbond des Heeren ontheiligd en wordt Zijn toorn over de ganse gemeente verwekt. Ambtsdragers hebben een zware verantwoordelijkheid. De Heere is geen ledig aanschouwer!

Als nu na de bekendmaking van te houden censura morum bediening van het Heilig Avondmaal plaatsvindt, dan weet de gemeente dat het „vlak" ligt tussen de broeders van de kerkeraad.

Dan kan er ingestemd worden met dat gedeelte van het avondmaalsformulierwaar staat: „Daarbenevcns. dat wij ook door denzelfde Geest onder elkander, als lidmaten van één lichaam, in waarachtige broederlijke liefde verbonden worden”.

Het is duidelijk dat naar de geest van de Dordtse Kerkorde gehandeld wordt als broeders kerkeraad onderling tucht uitoefenen, vooral ten opzichte van hun ambtsuitoefening als voorbereiding op het Heilig Avondmaal. Daar rust zegen op! Dal versterkt de band der liefde!

Waar liefde woont, gebiedt de Heer den zegen. Daar woont Hij Zelf. daar wordt Zijn hei! verkregen. En 't leven tot in eeuwigheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen