Terzijde

Censurabel (3)

Het is niet een aangenaam onderwerp waar wij ons thans mee bezighouden. Toch kan het zijn nut hebben, om wat toe te hchten ten aanzien van de kerkelijke vermaning en tucht. Er heerst op dit gebied zoveel onduidelijkheid. Zolang alles goed gaat en er niets aan de hand is, geeft dat ook niet. Maar wanneer er problemen rijzen, is het niet nodig, dat die nog eens extra vergroot worden door misverstanden over de kerkelijke gebruiken in deze.

In de twee vorige artikelen hebben wij een onderscheid gemaakt tussen censurabel in engere zin en censurabel in ruimere zin. Wanneer men zich censurabel maakt in de engere zin van het woord, wil dat zeggen, dat men zich blootstelt aan de toepassing van de kerkelijke censuur, in de bekende drie trappen, die drie afkondigingen betekenen: eerst een afkondiging met verzwijgen van de naam van de zondaar, dan een met het noemen van zijn naam, steeds met een aansporing aan de hele gemeente om de zondaar aan te spreken en voor hem te bidden, dat de Heere hem nog van zijn verkeerde weg zou willen terugbrengen, en dan ten laatste de derde, waarin bekendgemaakt wordt, dat de afsnijding nu een feit wordt.

Dat is heel erg. Want die censuur loopt uit op de kerkelijke ban of afsnijding van de gemeente. Dan is men niet alleen geen lid van de kerk meer, maar zo iemand wordt door God Zelf uit het Rijk van Christus gesloten, naar het woord van Zondag 31. Vooropgesteld natuurlijk, dat de kerkenraad de censuur op de juiste wijze uitoefent. Wanneer men eenmaal onder de eerste trap van de censuur staat, bevindt men zich daarmee op een weg die leidt tot eeuwige verwoesting, tenzij ...., ja tenzij, want men verkeert nog in het kostelijke heden. Er mocht nog eens waarachtige bekering op volgen.

Niemand heeft dat dus gering te achten. Daarom wacht een kerkenraad liever heel lang en wordt er advies ingewonnen, van de consulent en van de classis, alvorens iemand daadwerkelijk onder die eerste trap gesteld wordt. Bij dat zich censurabel gemaakt hebben in engere zin gaat het om de drie punten, die we de vorige week noemden:

1) Het gaat dan om een grove zonde tegen enig gebod des Heeren.

2) Het geeft ergernis.

3) Er is sprake van verwerping van de vermaning en van hardnekkige volharding.

Maar nu kennen we in het kerkelijke leven ook de uitdrukking 'stille censuur'. Wat wordt daarmee bedoeld?

Dat is juist omdat de kerkenraad zo behoedzaam te werk gaat en zo lang wacht, alvorens de zondaar onder de eerste trap te stellen. Maar intussen is de kerkenraad ervan overtuigd, dat hij in grove zonde leeft. Daarover wordt hij ook aangesproken en vermaand. Mag de kerkenraad dan maar toelaten, dat zo iemand misschien zelfs nog wel aan het Avondmaal zou aangaan? Neen, hoe voorzichtig men ook met de zondaar omgaat, dat mag toch niet, want daarmede zou de tafel des Heeren schromelijk ontheiligd worden. Dus wordt aan de betrokkene meegedeeld, dat de kerkenraad besloten heeft, hem of haar af te houden van het Heilig Avondmaal. Dat wordt strikt geheim gehouden, om betrokkene zoveel mogelijk te sparen. Daarom wordt dat de 'stille censuur' genoemd. Dit afhouden van het Heilig Avondmaal betekent tegelijk ook, dat men de doopvragen niet mag beantwoorden en dus geen kind ten doop kan houden, en ook geen ledenvergaderingen mag bijwonen.

Het is deze stille censuur, die bedoeld wordt wanneer in de eerste zin van artikel 76 van de kerkorde gesproken wordt van het afhouden van het Avondmaal des Heeren. Dit artikel luidt: 'Zo wie hardnekkiglijk de vermaning des kerkenraads verwerpt, item die een openbare of anderszins een grove zonde gedaan heeft, zal van het Avondmaal des Heeren afgehouden worden. En indien hij afgehouden zijnde, na verscheidene vermaningen geen teken der boetvaardigheid bewijst, zo zal men ten laatste tot de uiterste remedie, namelijk de afsnijding, komen, volgende de forme naar den Woorde Gods daartoe gesteld. Doch zal niemand afgesneden worden dan met voorgaand advies der classe.' Aan de drie trappen van de kerkelijke tucht gaat dus de stille censuur vooraf.

De stille censuur kan ook worden toegepast bij zonden die op zichzelf wel van dien aard zijn, dat de kerkenraad gehouden is er tegen op te treden, maar niet zo erg, dat de zondaar wanneer hij doorgaat, door de ban van de gemeente zou moeten worden afgesneden. In zo'n geval kan de stille censuur, wanneer de betrokkene blijft volharden in zijn verkeerde gedrag, weleens heel lang duren.

Nu hopen we, dat het voor de lezers niet al te ingewikkeld wordt. Er is namelijk ook nog een ander afhouden van het Heilig Avondmaal, dat wij goed moeten onderscheiden van de stille censuur Dat kan het geval zijn bij een gerucht, of een beschuldiging, of een aanklacht. De kerkenraad weet niet wat hij ervan denken moet, zeker als het nog maar pas bekend is, maar de zaak wekt wel opschudding in de gemeente. Om ergernis of ander onheil voor de gemeente te voorkomen, kan het dan weleens geboden zijn, dat de kerkenraad betrokkene(n) afhoudt van het Avondmaal.

Er is bijvoorbeeld een ernstig geschil in een familie. De politie is er zelfs in gemoeid. Beide partijen beschuldigen elkaar heftig. De kerkenraad is nog bezig met onderzoek in de zaak. Wanneer de kerkenraad de beschuldigde(n) dan afhoudt van het Avondmaal, is dat geen censuur, ook geen stille censuur. Want censuur is straf, is uitoefening van de kerkelijke tucht, en van straf kan geen sprake zijn, zolang de schuld niet vaststaat. Het afhouden is dan geen tuchtoefening in de eigenlijke zin van het woord, maar is wèl nodig, als voorzorgsmaatregel, in het belang van het welzijn van de gemeente, om onrust en ergernis te voorkomen, een ordemaatregel om de heiligheid en waardigheid van de bediening van de tafel des Heeren hoog te houden.

Voetius noemde dat de 'eenvoudige afhouding' (abstentio simplex). Wel is ook aan deze eenvoudige onthouding altijd verbonden het opschorten van alle rechten, die men als belijdend lid heeft, dus ook het ten doop houden van kinderen en het bijwonen van ledenvergaderingen.

Het kan ook zijn dat iemand zulke ergernis gegeven heeft, dat ook al heeft hij boetvaardigheid betoond en openbare schuldbelijdenis gedaan, het in het belang van de rust in de gemeente is, dat hij nog enige tijd afgehouden wordt. Ook dan is de afhouding geen straf meer, maar alleen een voorzorgsmaatregel in het belang van de gemeente.

Wanneer het recht ligt met de schuldbelijdenis, kunnen wij ons trouwens ook niet voorstellen, dat het lid daar bezwaar tegen maakt.

Eenvoudige onthouding kan ook geboden zijn, wanneer de schuld niet bewezen kan worden, maar er wel roering en opspraak over die persoon blijft bestaan. Of ook, wanneer hij wel niet gedaan heeft waarvan hij beschuldigd is, maar tegelijk wel lichtvaardig aanleiding gegeven heeft, dat de schijn des kwaads gerezen is.

Wel zal de kerkenraad alles doen wat in zijn vermogen ligt, om deze tijd van afhouding zo beperkt mogelijk te houden. Dat mag zeker geen jaren duren.

Zo zien we dus duidelijk het verschil. Stille censuur heeft reeds betrekking op de toepassing van de tweede sleutel van het Koninkrijk der hemelen. Dat is bij de eenvoudige afhouding niet het geval. De eenvoudige afhouding is een maatregel niet van tucht, maar gericht op het welzijn der gemeente.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen