Over de werkvloer (4)

Wat is collegiale consultatie Collegiale consultatie kan omschreven worden als 'een vorm van overleg waarbij de consultatievrager een actueel onopgelost werkprobleem voorlegt aan de consultatiegever die bepaalde kennis en ervaring zodanig ter beschikking stelt dat de consultatievrager weer verder kan'. Gelijkwaardige collega's gaan met elkaar in gesprek, of, zoals dat in de praktijk ook gebeurt, gaan bij elkaar op bezoek om adviezen te geven of verheldering te krijgen van een concreet probleem. Degene die consult geeft, probeert het probleem zo objectief mogelijk te analyseren. Hij kijkt, luistert goed en vraagt door. Daarbij oordeelt hij niet, maar geeft degene die om het consult vraagt gelegenheid zelf conclusies te trekken en zelf oplossingsstrategieën te ontwikkelen. De gespreksrelatie is vertrouwelijk van karakter. Collegiale consultatie heeft parallellen met intervisie, alleen is intervisie vaak gericht op de leeren gedragsproblemen bij kinderen dat wordt behandeld in een team, terwijl collegiale consultatie is gericht op de begeleidingsvorm één-op-één coaching. Tegelijkertijd is er ook weer niet direct sprake van coachen, omdat deze vorm van communiceren procesmatig en structureler wordt toegepast. Coachen is ook minder vrijblijvend van karakter en het traject duurt vaak langer.

Doelgroep
Collegiale consultatie is in de eerste plaats bedoeld voor de beginnende leerkracht. Binnen deze groep is er veelal behoefte aan begeleiding. Hier wordt op ingespeeld door een begeleider aan te stellen die aan deze behoefte kan voorzien en als consultgever fungeert, zodat er een handreiking wordt gedaan om in bepaalde situaties te ondersteunen. In de tweede plaats is het ook zeker bedoeld voor de ervaren leerkracht. Door probleemervaringen te bespreken met collega's kan er op een eenvoudige manier van communiceren naar een oplossing worden gezocht. In ieder geval zal deze vorm bijdragen aan verdere professionalisering van collega's, als het op een goede manier wordt toegepast.

Toegepast binnen de organisatie
Er zijn wel vormen van communiceren die buiten het klaslokaal gebeuren, zoals intervisie en gesprekken met collega's in de personeelskamer. De bekwaamheden van de leerkracht die hij toepast in de les, als het gaat om pedagogisch klimaat, structuur en orde, methode en didactiek etc., kunnen juist ook goed geobserveerd worden binnen de les. Op verschillende manieren kan collegiale consultatie een positieve uitwerking hebben, mits er behoefte bestaat bij zowel consultgever als de consultvrager.
Enkele mogelijkheden:
1. Bij individuele werkproblemen van collega's. De consultvrager formuleert zelf een hulpvraag en zoekt zelf de meest geschikte collega binnen zijn netwerk.
2. In groepsof teamverband is het mogelijk om te komen tot verdere professionalisering rond thema's uit de basisvorming; waarbij er wordt gewerkt aan de hand van een vooraf afgesproken thema. Bijvoorbeeld een onderwijsvernieuwing in een bepaald vakgebied, zoals de invoering van een nieuwe methode, werken aan een nieuwe onderwijsvorm, etc.
3. Als laatste is er ook de mogelijkheid om te communiceren volgens de richtlijnen van collegiale consultatie met andere scholen. Er worden bezoeken afgelegd op een andere school om te komen tot oplossingen van concrete problemen.
De school kan zelf collegiale consultatie invoeren op de manier die het beste binnen de organisatie past en zal de vooren nadelen van de te kiezen vormen moeten afwegen. Een combinatie van de verschillende vormen is ook mogelijk.

Voorwaarden
Een voorwaarde om te komen tot beoogde resultaten, is dat collegiale consultatie moet plaatsvinden vanuit de behoefte van de individuele leerkracht. De hulpvraag die van te voren helder is omschreven, moet uit zijn ervaring opkomen. Wanneer dit niet het geval is en er bijvoorbeeld een gezamenlijke hulpvraag wordt gekozen door het team, wat niet teambreed gedragen wordt, kan de invoering van collegiale consultatie zijn doel voorbijgaan en zorgen voor demotivatie. Door een duidelijke omschrijving van de hulpvraag is het ook mogelijk om specifiek en gericht te observeren. Een vooraf opgestelde kijkwijzer kan op die manier goede diensten bewijzen.

Op de werkvloer toegepast
De consultvrager formuleert een korte concrete hulpvraag. Hij vraagt bij de meest geschikte collega een consult aan. Dit is dus iemand die in zijn netwerk zit. Hij moet tijd en rust nemen voor het gesprek. Bij het gesprek worden regels gebruikt die van te voren zijn afgesproken. Aan het einde van het gesprek worden duidelijke afspraken gemaakt. Het verdient de overweging of er binnen de specifieke hulpvraag ook een klassenbezoek wordt verbonden aan de consultgever. Uiteraard moet hier een gedragscode voor worden afgesproken en moet er bereidheid gevonden worden. Dit zal er zijn wanneer collega's de toegevoegde waarde van een bezoek inzien. Het is de kunst van de consultgever om de vrager te helpen door het gesprek zo te voeren dat de probleemstelling helder wordt en dat de hulpvrager onder begeleiding zoekt naar eigen oplossingstrategieën. Hier is acceptatie van het gedrag en gevoelen van de ander bij nodig, alsook inlevingsvermogen. Het verdient de voorkeur dat de consultvrager eigen acties of oplossingen formuleert. De hulpvrager maakt een actieplan met behulp van enkele aandachtspunten zoals een specifieke doelstelling formuleren die meetbaar is en acceptabel, een realistisch plan en tijdgebonden. Nog andere vorm van bezoek is, dat de consultaanvrager een les verzorgt en dat de consultgever de les observeert of opneemt met behulp van een video camera. Aan de hand van het terugzien van de beelden van het eigen handelen kan er veel worden geanalyseerd en wordt de consultaanvrager een spiegel voorgehouden. Overigens is er bij deze manier meer sprake van interactiebegeleiding, wat weer afwijkt van de principes van collegiale consultatie.

De meerwaarde van collegiale consultatie
Uit bovenstaande kan worden afgeleid dat collegiale consultatie, wanneer het goed wordt voorbereid en geïntroduceerd, meerwaarde bied binnen de school. Wanneer er door deze eenvoudige manier van communiceren knelpunten bij collega's worden opgelost, is er sprake van kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Daarbij komt dat het een relatief goedkoop middel is vergeleken bij een dure cursus of training. De kosten van vervanging van personeel voor de af te leggen consulten (klassenbezoek en gesprek) zijn er uiteraard wel. Bij de voorbereiding van de invoering van collegiale consultatie kan ook een maximum aantal bezoeken per leerkracht worden afgesproken. Hoewel enige flexibiliteit misschien gewenst is vanwege de verschillende behoeften van collega's. Leerkrachten kunnen winst halen uit collegiale consultatie. Wanneer er sprake is van een vertrouwelijk en open omgang met collega's, is de weg open om van elkaar te leren en elkaar te steunen in het werk waar we als team voor staan. Er kunnen redenen zijn waarom leerkrachten niet direct het nut inzien van visitaties bij collega's. Een voorbeeld van een reden is dat men enige schroom ervaart wanneer een collega op bezoek zal komen. Of dat men zich schaamt om voor een bepaald probleem hulp in te roepen. Bij het nadenken over collegiale consultatie moet er dan ook nagedacht worden over de specifieke kwaliteiten van de leerkracht. Het maken van een sterkte-zwakte analyse kan helpen bij het in kaart brengen van het eigen functioneren. Het gebruiken van de sterke punten om iemand iets te leren en de zwakke punten onder ogen te zien om vervolgens van iemand te leren is een goede manier van persoonlijk ontwikkeling binnen de functie die wordt uitgeoefend. Wat dat betreft zal collegiale consultatie niets nieuws zijn. De bewustwording van het eigen handelen misschien wel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen