KLEINE KRONIEK

Vijf jaar statistiek wijst uit:

Hervormde Kerk wordt kleiner, maar financiële bijdragen en kerkbezoek stabiliseren zich

Via het Bulletin van het Hervormd Persbureau namen we kennis van het rapport „Vijf jaar statistiek Ned. Herv. Kerk". We geven de vele cijfers en de ontwikkelingen die daarin tot uiting komen aan de belangstellende lezer door. Statistieken lijken velen droge kost. We mogen er ook nooit absolute waarden aan toekennen. Toch geven ze tendensen aan en wijzen op ontwikkelingen die van belang zijn. Daarom voor dit keer in de kroniek veel cijfermateriaal die toch het nodige over de Hervormde Kerk onthullen.

De omvang van de Nederlandse Hervormde Kerk blijft afnemen, zelfs sneller dan in de voorgaande decennia. De financiële bijdragen, het kerkbezoek, het aantal kerkeraadsleden en predikanten en het aantal ingezegende huwelijken tussen twee hervormden stabiliseren zich echter.

Dit alles blijkt uit het rapport „Vijf jaar statistiek Nederlandse Hervormde Kerk (1976— 1980)", samengesteld door het KASKI (Instituut voor sociale wetenschappelijk onderzoek, studie en advies) in Den Haag.

De gegevens voor dit statistiekrapport zijn afkomstig uit de jaarlijkse statistieken van de Hervormde Kerk over de jaren 1976 t.m. 1980 en voor een deel van de Stichting Mechanische Registratie en Administratie (SMRA) van de Hervormde Kerk. Niet in het vijfjarenrapport is verwerkt de statistiek over 1981, die eveneens zo juist bij het KASKI is uitgekomen.

Zielental

Tussen 1976 en 1980 nam het aantal hervormden af met ongeveer 203.000, ofwel 6.75 procent. Dat is ongeveer 1, 5 procent per jaar. Medio 1976 waren er nog ruim 3 miljoen hervormden. Dit aantal daalde via 2.947.400 in 1977, 2.902.200 in 1978 en 2.856.900 in 1979 tot 2.811.685 in 1980. In de statistiek van 1981 wordt een ruwe schatting van 2, 8 miljoen gedaan. De grootste teruggang was tussen 1976 en 1980 te zien in Noord-Holland en Groningen (13, 4 procent), Zuid-Holland (9.5 procent) en Friesland (7, 2 procent).

De verhouding tussen belijdende leden, doopleden en overige leden heeft zich in de afgelopen jaren enigszins gewijzigd.

Het aantal doopleden nam het snelst af en het aantal belijdende leden het minst snel. In 1976 was 30, 8 procent belijdend lid, 44, 3 procent dooplid en 24, 9 procent „overig". In 1980 waren die cijfers resp.:31, 5, 43, 3 en 25, 2 procent. De statistiek voor 1981 komt uit op 31, 5 procent belijdende leden, 42 procent doopleden en 26, 5 overige leden.

Per provincie vertoont de verhouding tussen lidmaten, doopleden en overige leden nogal wat verschillen. In Overijssel ligt het percentage lidmaten volgens de statistiek van 1981 op 40, 3, doopleden op 39, 6 en overige leden op 20, 1. In Groningen echter is 24, 2 procent belijdend lid, 34, 7 procent dooplid en 41, 1 procent „overig".

Van de ruim 203.000 leden die de Hervormde Kerk in de afgelopen jaren verloor, hebben er zo'n 193.000 de Hervormde Kerk bewust en vrijwillig verlaten. Volgens de statistiek namelijk overleden er in deze jaren 162.000 hervormden en emigreerden er 2400. Daar staat weer tegenover dat er door geboorte 154.000 hervormden bijkwamen kinderen van hervormde ouders of kinderen die als hervormd werden aangegeven bij het bevolkingsregister). Het verschil tussen overlijden en emigratie enerzijds en geboorte-aanwas anderzijds is dus ongeveer 10.000.

Dan blijven er 193.ÓOO mensen over, die de Hervormde Kerk om andere redenen dan overlijden of emigratie vaarwel hebben gezegd. Dat zijn er bijna 43.000 per jaar. Uit cijfers van volkstellingen sinds 1947 blijkt dat het aantal mensen dat de kerk heeft verlaten, in de afgelopen jaren steeds groter is geworden. Tussen 1947 en 1960 waren het er zo'n 8400 per jaar en tussen 1960 en 1971 zo'n 30.000.

Kerkeraden

Ondanks het feit dat het aantal hervormden afnam, bleef het aantal kerkeraadsleden in de afgelopen jaren gelijk: zo rond de 27.000. Het aantal ouderlingen en diakenen nam iets toe, het aantal ouderlingen-kerkvoogd nam af.

Volgens de statistiek van 1981 telt een kerkelijke eenheid gemiddeld 7 a 8 ouderlingen (waarvan 2 vrouwen, 3 ouderlingen-kerkvoogd (waaronder relatief weinig vrouwen) en 4 a 5 diakenen (waarvan bijna een derde deel vrouwen). Onder de ouderlingen zijn nogal wat vacatures: één op de 8 a 9 plaatsen is onbezet. Veel vacatures zijn er ook onder de predikanten. Eind 1980, aldus het vijfjarenrapport, was bijna 20 procent van de gewone predikantsplaatsen vacant. Het totaal aantal

predikanten was eind 1980 1523. Tn 1970 waren dat er nog 1725.

Het aantal hervormden per predikant varieert sterk. In Friesland zijn het er gemiddeld 994, in Zuid-Holland 2193. Daar staat tegenover dat in Friesland en Groningen zeer veel prcdikantsplaatten onbezet zijn, resp 29 cn 34 procent. Het aantal vrouwelijke ambtsdragers (niet-predikantcn) is in de afgelopen jaren duidelijk toegenomen. In 1977 was nog 19, 5 procent van alle hervormde ambtsdragers een vrouw, in 1981 was dat al 24, 6 procent, zo blijkt uit de statistiek over 1981.

Doop

Het aantal kinderen dat in de afgelopen jaren als hervormd werd aangegeven bij het bevolkingsregister cn dat hervormd werd gedoopt, is afgenomen. In 1976 werd van de ruim 177.000 kinderen die geboren werden, 15, 8 procent als hervormd aangegeven en 12, 3 proccnt hervormd gedoopt. In 1980 werden ruim 181.000 kinderen geboren, 13, 4 procent werd als hervormd aangegeven en 9.8 procent werd hervormd gedoopt. In absolute cijfers betekent dit dat in 1976 nog 21.800 kinderen hervormd gedoopt werden en in 1980 18.000. In het vijfjarenrapport wordt hierbij aangetekend dat het aantal gemengde huwelijken sterk is toegenomen. Dat betekent dat ook het aantal kinderen dat uit een gemengd huwelijk werd geboren, toenam. De meeste kinderen van twee hervormde ouders worden als hervormd aangegeven (1976:94, 4 proccnt, 1980:93, 2 proccnt). Van de kinderen uit een gemengd huwelijk is dat echter nog geen kwart (1976:24, 7 procent, 1980:24, 5 procent).

Alhoewel men bij de samenstelling van het vijfjarenrapport niet over gedetailleerde gegevens beschikte, nemen de samenstellers aan dat voor de doop ongeveer hetzelfde geldt.

In de statistiek over 1981 wordt gemeld dat van de ruim 178.000 kinderen die in dat jaar geboren zijn, er ruim 23.000 als hervormd geregistreerd werden. Daarvan werden er ongeveer 18.500 gedoopt.

Opvallend is dat door de jaren heen het aantal kinderen dat bij het bevolkingsregister als hervormd wordt aangegeven, maar dat niet wordt gedoopt, vrijwel constant blijft.

Catechisatie

Het aantal kinderen dat deelnam aan zondagsscholen en catechisaties, nam in de afgelopen jaren in absolute aantallen gezien af.

In het vijfjarenrapport wordt hierbij echter aangetekend dat rekening gehouden moet worden met het geboorteniveau dat met name onder hervormden sterk gedaald is. De deelname aan kinder catechese en catechisaties moet daarom in verhouding gezien worden tot het aantal hervormde kinderen dat daarvoor gezien hun leeftijd in aanmerking zou komen.

In absolute aantallen nam het aantal zondagsschoolbezoekertjes met éénderde af in de afgelopen vijf jaar. Het aantal gewone catechisanten nam af met 1, 5 procent. Beziet men de zaken echter verhoudingsgewijs, dan nam het aantal deelnemers aan kindercatechese met 15 procent af en het aantal deelnemers van gewone catechisaties met 10 proccnt. Het aantal belijdeniscatechisanten nam af met 9, 4 procent en het aantal mensen dat belijdenis deed met 10.4 procent. Van alle 100 belijdeniscatechisanten doen er 86 belijdenis.

De statistiek over 198.1 laat zien dat er per kerkelijke eenheid 55 kinderen deelnemen aan de een of andere vorm van kindercatechese en 53 personen aan gewone of belijdeniscatechisatie. Per kerkelijke eenheid doen 5, 8 personen belijdenis.

Kerkbezoek

Het kerkbezoek stabiliseert zich de laatste jaren. Het aantal kerkgangers op een gewone zondag bedraagt als een paar jaar zo'n 19 proccnt van alle hervormden. Met Pasen is dat iets meer dan 25 procent. Het kerkbezoek is het hoogst in Friesland (op een gewone zondag 24 a 25 proccnt en met Pasen tussen de 32 en 34 procent) en het laagst in Drente (op een gewone zondag zo'n 9, 4 procent en met Pasen rond de 16 proccnt). Aan het Avondmaal neemt rond Pasen zo'n 25 procent van de lidmaten deel.

Het aantal huwelijken dat in een hervormde dienst wordt ingezegend, is verhoudingsgewijs in de afgelopen jaren gelijk gebleven. Van alle huwelijken die gesloten worden, wordt ruim de helft kerkelijk ingezegend. Van de huwelijken waarbij beide partners hervormd zijn, wordt ook ongeveer de helft ingezegend. Dit laatste percentage vertoont zelfs een lichte stijging. Van de gemengde huwelijken waarbij één. jiervormde betrokken is, wordt minder dan de helft kerkelijke ingezegend. Dit percentage daalde van 45 naar 42, 4 procent tussen 1976 en 1980. Deze daling is met name te wijten aan het aantal huwelijken tussen hervormden en onkerkelijken of rooms-katholieken. Opvallend is dat de statistiek van 1981 Iaat zien dat

van de huwelijken tussen een hervormde en een gereformeerde in 1981 72, 9 procent werd ingezegend.

Financiën

Over de financiën weet het vijfjarenrapport ten slotte te melden dat de jaren tussen 1976 en 1980 een toename van de bijdragen te zien geven met 33, 6 procent. Als men hierbij rekening houdt met de afname van het ledenbestand, dan komt dit neer op een toename van de financiële bijdragen per hervormde van 42 procent. Dat is ruim het dubbele van de groei van de index voor gezinsconsumptie in dezelfde periode. Deze bedroeg namelijk 20, 4 procent.

Het rapport „Vijf jaar statistiek Nederlandse Hervormde Kerk (1976—1980)" is (ook in een populaire versie) verkrijgbaar bij het secretariaat van de hervormde statistiekcommissie, Carnegielaan 9, Den Haag, tel. 070-653915. Het kost ƒ 6, —. Bij het secretariaat kan ook het statistiekrapport over 1981 aangevraagd worden.

Tot zover het verslag van het Hervormd Persbureau.

Slot

Ik schreef aan het begin al: we moeten oppassen absolute waarde aan statistieken toe te kennen. Er zijn, zeker in een kerk, ontwikkelingen die niet te registreren zijn en dan denk ik vooral aan het werk van de Heilige Geest. Maar in bepaalde zin leren deze cijfers ons wel het nodige. De kerk in Nederland is een marginaal verschijnsel geworden en daar hoort de Hervormde Kerk zeker ook bij. Was deze kerk voorheen een kerk die midden onder het volk stond en velen van ons volk een zeker onderdak bood, waar ook velen op een of andere wijze een band mee onderhielden, die tijd is absoluut voorbij. De kerk bevindt zich in de huidige samenleving in een randpositie, een minderheidspositie. Een recent onderzoek wees uit dat 2/5 deel van de Nederlandse bevolking geen band met een kerk meer heeft en ook geen waarde meer hecht aan een voorheen vaak nog formele band.

We zien dat ook tot uiting komen in de resultaten van deze statistiek:193.000 mensen hebben de Hervormde Kerk bewust en vrijwillig verlaten. Men Iaat zich uitschrijven en leeft zonder kerk en binding aan een kerk voort. Dat wil niet altijd zeggen dat deze mensen ineens veranderen in verklaarde en uitgesproken tegenstanders van God en kerk en Bijbel. Men is veelal vriendelijk afwijzend geworden tegenover alles wat met het instituut kerk, met kerkgang en andere gebruiken op kerkelijk erf te maken heeft. Kenmerkend voor onze tijd: terk individualiserend. Ieder zoekt zijn eigen weg. Daar heeft de kerk, het gezaghebbend spreken van predikanten en ouderlingen niets meer mee te maken. Men gaat uit van wat men zelf vindt, voelt en ervaart. Het is hier verder niet de plaats daar dieper op in te gaan. Anderen hebben dat al gedaan en veel deskundiger.

Er is nog iets. De uitslag van deze statistiek mag ons niet ontmoedigen en doen denken: het is met de kerk in Nederland gebeurd. Nog even en dan zijn we allemaal in het heidendom terug gevallen. Niet dat we daar te goed of te orthodox voor zouden zijn. Alles is wat ons betreft mogelijk. Wie zijn eigen hart kent en zijn kinderen hoort spreken, kan er nooit helemaal verwonderd over zijn wanneer de band met God en Zijn Woord zou worden doorbroken wat ons betreft. Ik schreef de vorige keer al: hoe knaagt de ontkerstening en de secularisatie niet aan onze ziel bij wie tenminste met beide benen in deze tijd en in de wereld staat. Nee, ons troost de belofte Gods betreffende Zijn gemeente. Wij zeggen niet: ik heb of ik denk dat de kerk wel zal blijven bestaan. Nee: ik geloof een heilige, apostolische, christelijke Kerk. De kerk is een geloofsartikel. Christus kan en wil niet zonder Zijn Gemeente zijn. Hij is het Hoofd en zal nooit zonder lichaam zijn. We denken hier aan het verbond. God heeft Zich verbonden in Christus aan allen die Hij heeft uitverkoren tot het eeuwige leven (Zondag 21 H. C.). Die gemeente vergadert Hij door Woord en Geest. En die zal blijven, ook als de cijfers er de komende jaren nog onthutsender komen uit te zien en dat zal beslist het geval zijn. Deze Kerk (en dat is naar de belijdenis zegt 'de katholieke of algemene kerk') is er geweest van het begin der wereld af en zal er zijn tot het einde toe; want Christus is een eeuwig Koning, die niet zonder onderdanen zijn kan. Deze heilige Kerk wordt door God staande gehouden tegen het woeden van de gehele wereld in, hoewel zij soms een tijdlang zeer klein is en tot niets schijnt te zijn geworden in de ogen der mensen. Zo heeft de Heere gedurende de gevaarlijke tijd onder Achab zevenduizend mensen voor Zich behouden, die hun knieën voor Baal niet gebogen hadden" (Art. 27 NGB).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen