Verkoop van de huid

Al krantenlezend merken wij hoe langer hoe meer dat het jachtseizoen is begonnen. De geweren worden klaar gezet en het kruit gefabriceerd. De beren en bokken moeten echter nog neergelegd worden. Intussen zijn vele jagers al druk in de weer om een hoge prijs te bedingen voor de huid. Een forse buit garandeert nog allerminst een optimaal inkomen. Dat was de les van de verkiezingen voor 1977. De Partij van de Arbeid bracht het tot een respectabel aantal van 53 zetels. Liefst een vinst van tien man. Voor Nederlandse begrippen een forse sprong. Blijkbaar steeg de wjnst naar het hoofd. Aan regeringsprogram en personele bezetting van het kabinet stelden de socialisten hoge eisen. Zij kwamen daar bekocht mee af. Terwille van het onderste uit de kan kregen zij het lid op de neus. Een extra complicatie was de hete adem die de partijraad de onderhandelaars in de nek blies. Leergeld betaalde de PvdA. Immers de partijraad kreeg wat pin op de neus. Maar het eindresultaat zal, ondanks de beteugeling, de partijraad toch wel beslissend toetsen. Over mannetjes die wel mee mogen doen en die niet in het Kabinet mogen wil de partij evenmin lastig doen.

Het spelletje „wie met wie" is al aardig op dreef. Echter minder categorisch. Eerder gold dat voor de verkiezingen het CDA, of hoe dat toen bestond, moest verklaren met de socialisten in zee te willen. Indien die bereidheid ontbrak, was bij voorbaat beslist. Na de verkiezingen zouden de CDA'ers bij de PvdA de deur op slot vinden al drukten zij nog zo hard op de bel. De kiezers, meende de PvdA te weten, wensten duidelijkheid. Een intentieverklaring vooraf moest er dus wel komen. Op straffe van niet doorgaan van een gewenste coalitie.

Wel heeft de PvdA zeer onlangs een voorkeur aangeduid. Enige duidelijkheid, wanneer alle duidelijkheid er niet kon komen. Het halve eis is gelegd om niet met een lege dop bij de kiezers aan te komen. Half ingewijde buitenstaanders waren benieuwd. De grote partij is als meermalen gebleken wel te bespelen. De heer Den Uyl had bij voorbaat al een mogelijk struikelblok uit de weg geruimd. De PvdA zou volgens zijn resolute uitspraak naar een andere lijstaanvoerder moeten omzien, wanneer zij in het hoofd haalde vast te leggen dat een toekomstig kabinet met de PvdA erin ten spoedigste ons land uit de Navo moest loodsen. En passant maakte de oudpremier uit het vorige kabinet zijn lijstaanvoerderschap tot een vrij vaststaand feit. De eerste winst Was voor de heer Den Uyl binnen. Nu verder. Ik wees zojuist op de enigermate ingelichte buitenstaanders. Deze wisten dat partijvoorzitter en fraktievoorzitter in de Tweede Kamer van de Partij niet twee handen zijn op een en dezelfde buik. De realistische fraktievoorzitter kon wel uitrekenen dat naar de grootste mate van waarschijnlijkheid een kabinet waar het CDA niet in vertegenwoordigd zou zijn een illusie is. De wat anders gestructureerde partijvoorzitter zou best heel wat op heel wat willen zetten om regelrecht en hard op een links meerderheidskabinet af te stevenen. Wanneer deze doelstelling op het nippertje niet gehaald zou worden zou een links minderheidskabinet nog een leuke troostprijs uitmaken. Wie van beiden zou aan het langste eind trekken?

Het partijbestuur kwam met een idee. Geen links meerderheidskabinet met alle hens ter linkerzijde aan dek. Ook geen „CPN erin" en vanzelf „Van Agt eruit". De eerste optie is een kabinet van PvdA en D'66. Ietwat „mits" is daar wel aan verbonden. D'66 moet wel progressief doen en zich niet behaaglijk en vaaglijk in het midden nestelen. Wanneer de PvdA van de 53 zetels er niet veel verliest en wanneer D'66 de voor haar uitbundigste voorspelling bewaarheidt zijn we een heel eind. Enig gedogen van niet uitverkoren linkse kleinere partijen doet regeren. Voor de eerder de coalitie toegedane PPR is het sneu. Het kan verkeren. Eens had D'66 meer zetels in het kabinet dan in de Tweede Kamer, terwijl de PPR een redelijk vuistje kon maken. Dat zij dat wel eens onredelijk deed is een ander verhaal, dat echter zeker zijlicht werpt op het feit dat de PPR thans niet op de prent voorkomt. De tweede keus van de PvdA is een open overleg met het CDA om tot een aanvaardbaar program te komen. Wie heeft nu getriumf eerd? Ik denk wie het laatst lacht. Een eerste keus wil in de politiek zelden gelukken.

De deur naar het CDA is niet dicht geworpen, zodat de haat-liefde coalitie tot de mogelijkheden en meest reële mogelijkheden blijft behoren. Dat is een hard gegeven.

Bij de vorige verkiezing liep heel links te hoop rondom de lijstaanvoerder van de PvdA. Als vogelverschrikker trad op de eventuele mogelijkheid van een kabinet onder leiding van de heer Van Agt. Vaak komt juist dat waar je de mensen doodsbenauwd voor maakt. Je haalt het naar je toe. Ironisch genoeg kwam het kabinet Van Agt door toedoen van de socialisten zelf. Wanneer de PvdA het sein gezet had op een links kabinet met al wat links is erin en eraan zou dat overkomen als een bevel tot alle linkse partijen: Naar uw tenten! Zorg dat je je zo sterk mogelijk maakt om vervolgens zo sterk mogelijk in het kabinet vertegenwoordigd te zijn. Het signaal van een eerste keus van een coalitie PvdA en D'66 zet de toestand niet op veilig. Deze constructie is nauwelijks haalbaar. Kiezers die een kabinet-Van Agt II naar vermogen buiten het Catshuis willen houden moeten zich nog wel eventjes bedenken voor zij weer naar de oude tent van een kleinere linkse partij terugkeren. Een erg geslonken PvdA betekent meer kansen voor een nieuw door het CDA gedomineerd kabinet. Wan­ neer zulke kiezers ook niet zo erg warm lopen voor de bij name genoemde partner te weten D'66 moeten zij de heer Den Uyl ook niet al te zwak op pad sturen. Tenslotte is D'66 bij radicaler links niet favoriet. De voorkeur van het partijbestuur van de PvdA zal ter linkerzijde de keus voor sommigen, vooral voor hen die al eerder overliepen, best moeilijker maken.

Volgens de opiniepeilingen zou D'66 straks stemmen, en zetels zelfs, bij de socialisten vandaan halen. Ga je nu je uitspreken voor samenwerking met een partij die straks zetels afpakt? Dat doe je dan wel als de boer met kiespijn die toch probeert een lachje op zijn gezicht te hebben. Het zou natuurlijk als een daad van zelfverloochening en onbaatzuchtigheid kunnen gelden. In het belang van het lieve vaderland. Zo'n soort daad moet je evenwel in de politiek niet zoeken. Dat is de spreekwoordelijke speld in de hooiberg.

Eens was D'66 op enkele volhouders na van het politieke tapijt verdwenen. Volgens veler gevoelen omdat de toenmalige hoofdman Van Mierlo de socialisten al te krampachtig had omhelsd. Die omarming was bijna dodelijk. Wel te verstaan voor de omarmer en niet voor de omarmde. Nu eens afwachten wat er ditmaal gebeurt. De scherpe lezer zal denken dat voor de variatie de PvdA nu D'66 omhelst. Dat wel. Maar daarmee is nog niet gezegd dat daarmee de afloop al te voorspellen valt. De omvang van betrokken partijen speelt een grote rol. D'66 kan zich zeer vereerd verklaren De vraag is of alle kiezers die D'66 denken te stemmen het besluit van het PvdA-bestuur met geestdrift accepteren. D'66 kan volgens beproefd, maar geenszins goed bekomen, recept propageren: „Zet meer democraten naast Den Uyl". Bepaalde categorieën van kiezers zullen constateren dat het niet meer zoveel uitmaakt, wanneer zij voor D'66 de PvdA verlaten. Het boeiende van D'66 zou juist zijn de makelaar te spelen tussen CDA en PvdA. Maar nu zit het risico erin dat D'66 hulp wordt in de huishouding van de socialisten. Misschien is deze eerste zet van de PvdA in het spelletje „Wie met wie" niet zo gek. En niet zo dom.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen