Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

„Je hebt voor het speurwerk extreme honden nodig"

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

„Je hebt voor het speurwerk extreme honden nodig"

De hond als helper. Een driedelige serie over uniek samenspel tussen mens en dier

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Bij alle vooruitgang is de mens niet in staat de schepping te evenaren. De fijnste apparatuur moet het afleggen tegen het reukvermogen van de hond. Al eeuwen wordt daarvan gebruik gemaakt in de jacht. Van recenter datum is de inzet van de viervoeter in het justitiële circuit. Voor het opsporen van personen, verdovende middelen, explosieven en menselijke resten. Mogelijk gemaakt door intensieve training.

Al tientallen jaren bestaat een hechte band tussen café-restaurant "De Korenmolen" in Eerbeek en de speurhondgeleiders uit het oosten des lands. Om de veertien dagen komen de vijf mannen met hun honden op donderdag naar de uitspanning. Voor het opstellen van een dienstlijst, het uitwisselen van ervaringen en het gezamenlijk trainen met de dieren.

Jan Schaafsma, Leen Boer, Paul Martijn en Jacobus Smid hebben zowel een narcoticahond als een speurhond menselijke geur. Henk Beers alleen een viervoeter van de laatste soort. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de opvoeding van de zes maanden oude Shannon, een Hollandse herder die hij in een aanhangwagentje achter zijn VW-Golf vervoert.

Het is een telg van de speurhond menselijke resten die in enkele minuten de verkoolde lichaamsdelen vond van een kind dat omkwam bij de vliegramp in Faro. Wat specialisten in uren niet konden bereiken, presteerde de hond in luttele momenten. Als Beers zich niet vergist aardt Shannon naar z'n vader. „Het is nog afwachten, maar tot nu toe doet-ie het leuk."

Nachtwerk
De vijf speurhondgeleiders, die onder de technische recherche vallen, bedienen met hun honden de vijf politieregio's van Gelderland en Overijssel. Uit praktische en sociale overwegingen werken ze intensief samen. Voorwaarde voor dit werk is dat het ook als hobby wordt ervaren. „Anders houd je het niet vol.

Als het druk is word je ook in je vrije uren opgeroepen. Vooral het nachtwerk is enorm toegenomen, door de nachtelijke surveillances van de politie en de inbraakmeldingen door alarminstallaties." Een gering deel van de werkzaamheden is gepland. Dat geldt vooral voor acties met de verdovende-middelenhond, waarmee verdachte panden worden nagespeurd op narcotica.

De vragen om assistenties met de speurhond menselijke geur komen meestal onaangekondigd. „Je wordt 's nachts opgebeld voor een inbraak of een poging tot inbraak. En dan zijn er de zoekacties naar weggelopen kinderen, dementen, suïcidale mensen...

Dat zijn vaak de langduriger assistenties, omdat de wereld nogal groot is als je naar mensen moet zoeken. Zeker als ze zich niet meer bewegen."

Succes
Belangrijk voor de dieren is, dat ze regelmatig kunnen apporteren. Daarin ligt tegelijk hun beloning opgesloten. In de praktijk is het succes voor het dier vaak beperkt. Zo levert het onderzoek van een verdacht pand voor de narcoticahond lang niet altijd een concrete drugsvangst op.

De gezamenlijke training is door de geleiders uit Gelderland en Overijssel vooral ingesteld om de dieren te motiveren. Dan kunnen ze met succes al hun kunsten vertonen, de ene week in Eerbeek, de andere week in Gorssel. Barry, de narcoticahond van Schaafsma, is als eerste aan de beurt. Z'n baas heeft in de oude korenmolen naast het restaurant een ijzeren buis verstopt, die geruime tijd in een pot met heroïne heeft gelegen.

Ondanks z'n gevorderde leeftijd klimt de reu rap over de raderen en gebinten van de molen, tot hij de geur van de buis opvangt. Dan is het verstopte voorwerp in een paar seconden gelokaliseerd. Jankend van emotie springt de hond tegen de balk waarop de buis is neergelegd.

Niet goedkoop
De speurhonden worden opgeleid aan de rand van het Scheveningse duingebied. Vóór de grote reorganisatie van het politionele apparaat viel de speurhondenschool onder de rijkspolitie. Nu onder het Korps Landelijke Politiediensten, divisie ondersteuning, dienst levende have.

Sinds de verdwijning van de rijks- en gemeentepolitie, door de opdeling van het land in 25 politieregio's, kan de commissaris van een regio zelf bepalen of hij een speurhond wil of niet. Afhankelijk van de prioriteiten die hij stelt. „Een normale politieman stop je in een uniform en laat je met meerdere collega's een autootje delen", zegt Jan Schaafsma.

„Wij hebben voor het vervoer van die twee honden een prachtige bus nodig, met faciliteiten voor de opslag van verdovende middelen en een afzuigsysteem. Dat moet allemaal betaald worden. Een speurhondgeleider is zeker geen goedkope politieman."

Het kromme van de situatie is, dat regio's zonder hond een beroep kunnen doen op de speurhondenschool. Die beschikt over drie instructeurs die ook inzetbaar zijn, omdat ze enkele afgetrainde honden onder hun hoede hebben. De praktijk is dat ze aan het opleiden van honden amper toe komen.

Buisje
Het opleidingswerk is momenteel in handen van twee burgerinstructeurs. De gewezen vrachtwagenchauffeur Andrew Feitz voelt zich het meest aangetrokken tot het trainen van narcoticahonden. Hij kan daarvoor gebruik maken van verschillende oefenlokaties, waaronder de garage van de Justitiële Autodienst, op een steenworp afstand van de Scheveningse strafgevangenis.

Terwijl Arco, een drie en een halfjaar oude Mechelse herder, in de dienstauto popelt om aan de slag te gaan, verstopt de instructeur op verschillende punten in de garage kleine hoeveelheden amfetamine, cocaïne en marihuana. Na een kwartier haalt hij de hond op. Het dier trekt als een bezetene aan de lijn.

„Hij heeft de afgelopen twee weken stil gelegen, dus hij is stuitergek", waarschuwt Feitz. Met het kwijl om de bek schiet de herder ervandoor, z'n neus vlak boven de vloer. Op zoek naar het even kostbare als verderfelijke goedje. Bij de machine waaronder wat cocaïne verborgen is, slaat hij waanzinnig aan. Feitz hurkt naast hem neer en diept op bijna rituele wijze een beloningsbuisje uit zijn zak.

Blijven trainen
De ogen van de hond staan star. Pas als de trainer onverwacht het buisje de garage in werpt, ontlaadt de spanning zich. Wild blaffend werpt het dier zich op zijn buit. Voor het genot van een simpel stukje staal verricht de Nederlandse speurhond z'n onbetaalbare diensten.

Met het opsporen van de marihuana toont de afgetrainde hond zich minder succesvol. Zonder een teken van herkenning te geven, drentelt hij langs de metalen kist waarin de weed verborgen is. Ook als Feitz hem een buisje met de geur van het spul heeft voorgehouden, laat hij het afweten.

De instructeur verklaart het falen uit het feit dat het dier door de werkdruk op het instituut twee weken buiten bedrijf is geweest. „Daardoor is hij nu helemaal leip. Hij hoort ook niet zo te blaffen. Dat is onnodig energieverbruik. Hij is gewoon niet naar m'n zin. Oefen ik een week met 'm, dan is-ie weer op peil. Dat is het belangrijkste in dit werk. Blijven oefenen, elke dag weer."

Examen
Bij het laatste deel van de training is ook de toekomstige geleider betrokken. Man en dier moeten aan elkaar wennen. „Belangrijk is het leren lezen van de hond", doceert Feitz. „Elke hond doet iets speciaals op het moment dat hij iets interessants ruikt. Met z'n oren, z'n staart of wat dan ook. Herken je dat signaal, dan ben je al een heel eind."

Als hond en geleider naar tevredenheid functioneren, wordt de combinatie geëxamineerd. Is de uitslag positief, dan wordt aan de hond een certificaat verstrekt. Een soort Kema-keurmerk.

„Eer je helemaal eigen bent met zo'n nieuwe hond, ben je toch wel een jaar verder", is de ervaring van Jan Schaafsma. „Zo'n dier krijgt een basisopleiding, maar op lokatie heb je met specifieke zaken te maken. Hij moet mee in een boot, in een vliegtuig. Dat zijn vaak nieuwe ervaringen voor de hond."

Daarnaast is een blijvend repeteren van de aangeleerde vaardigheden vereist. Niet alleen om in de praktijk te voldoen, maar ook vanwege het jaarlijks weerkerend herhalingsexamen. Dat is voor de geleiders een extra stimulans om te blijven trainen. En voor de honden is het een morele opkikker als ze op de oefenlokatie kunnen scoren. Door de ontdekking van drugs in een bar of in de kofferbak van een personenauto.

Negeren
De eerste narcoticahonden werden opgeleid in de jaren zestig. Inmiddels beschikt de Nederlandse politie over ruim twintig van deze dieren, de douane over zo'n 25. De speurhond menselijke geur was al eerder "uitgevonden". Daarvan heeft de politie er circa 25.

De opleiding van het dier vraagt een jaar tot anderhalfjaar. Die van een narcoticahond pakweg vier maanden. Voor het opleiden van een explosievenhond en de speurhond menselijke resten wordt zes tot acht maanden uitgetrokken. Elk jaar valt twintig procent van de honden af. Dat betekent dat jaarlijks circa tien nieuwe speurhonden moeten worden opgeleid.

De meeste tijd zit volgens Aloïs Massop, coördinator opleidingen van de speurhondenschool, in het leren negeren van geuren die voor de politieman niet van belang zijn.

„Neem de speurhond menselijke resten, waarvan wij er een hebben. Op zichzelf is het niet moeilijk voor zo'n dier om een lijkgeur te herkennen, omdat het van nature een aaseter is. Het probleem is dat hij zich niet moet laten afleiden door andere ontbindingsgeuren. Je hebt er weinig aan als je hond met elke dode mol aan komt slepen."

Extreme honden
De selectie van speurhonden luistert zeer nauw. Slechts een zeer gering aantal is geschikt voor het werk. Dieren die de gewenste eigenschappen lijken te hebben, komen voor veertien dagen naar Den Haag, waar ze worden getoetst. De toekomstige speurhond mag geen spoor van agressie vertonen en moet vrij zijn van stress, claustrofobie, hoogtevrees en meer van dat soort verschijnselen.

Om dat te testen moet hij over kuilen en schuttingen springen, door een kromme pijp kruipen, traplopen, balklopen en wordt hij meegenomen naar rumoerige lokaties als de Rotterdamse havens of Schiphol. „Daar moet zo'n hond onbevangen rondlopen", zegt Massop. „Gaat z'n staart tussen de achterpoten, dan heb je eigenlijk al een probleem.

Na die veertien dagen weet je of een hond geschikt is. Bij een goeie zie je dat al in vijf minuten. Die heeft hèt. Da's een kanjer, die apporteert als een gestoorde en zoekt als een lier. Je hebt voor dit werk extreme honden nodig, met een uitzonderlijke apporteer-, zoek-, speur- en buitdrift."

Menselijke geur
De lange opleiding van de speurhond menselijke geur is te verklaren uit de rijke variatie in lichaamsgeur. De narcoticahond hoeft slechts een beperkt aantal geuren te herkennen. Voor de speurhond explosieven geldt hetzelfde. Hoewel er talloze variaties mogelijk zijn in de samenstelling van munitie, keren altijd twaalf basisgeuren terug.

Voor de menselijke geur ligt dat anders. Vooral het sorteren vereist veel oefening. Dat is dan ook een element dat de speurhondgeleiders uit het oosten van het land wekelijks laten terugkeren in de training van hun honden.

Terwijl Sonja van Jan Schaafsma aandachtig toekijkt, legt haar geleider twaalf identieke buisjes op de stenen: twee rijen van zes. Een ervan is in handen geweest van een pseudo-verdachte. De overige elf zijn opgewarmd door proefpersonen. Alle twaalf hebben vooraf de handen gewassen met dezelfde zeep.

Nadat Schaafsma de hond heeft laten ruiken aan een doekje met de geur van de verdachte, kan Sonja aan de slag. Haastig dribbelt de teef langs de buisjes, zonder alarm te slaan. Voor de tweede keer houdt de geleider het doekje voor de neus van het dier en geeft opdracht om te zoeken.

„Het vergt veel discipline van zo'n hond om geconcentreerd alle buisjes langs te gaan", laat hij weten, terwijl hij nauwlettend de hond volgt. Die besnuffelt opnieuw de buisjes, staat onverwacht stil en grijpt met de bek trefzeker de vierde buis eruit.

Relatie
Als een verdacht voorwerp meteen zorgvuldig wordt verpakt, blijft de geur die eraan kleeft een tot twee jaar waarneembaar voor de reukcellen van een speurhond menselijke geur. Het reukvermogen van het dier werd in Engeland op verbluffende wijze aangetoond.

Een hypermoderne gaschromatograaf kon geen enkel verschil bespeuren in de lichaamsgeur van een eeneiige tweeling, maar de speurhond haalde ze feilloos uit elkaar. In de justitiële praktijk wordt het sorteren vaak bemoeilijkt door een onvolledig geurbeeld.

De schroevedraaier die op de plaats van een delict is gevonden, kan in handen zijn geweest van verschillende personen. Wellicht heeft hij ook nog naast een buikje zware Van Nelle gelegen. De hond moet dan, ondanks alle stoorzenders, de geur van de verdachte eruit zien te destilleren.

Een positieve sorteerproef legt op zichzelf geen doorslaggevend gewicht in de weegschaal van de rechter. Het kan wel een belangrijk onderdeel van de bewijsvoering zijn.

„Zo'n hond bewijst niet dat de verdachte het delict gepleegd heeft", zegt Massop, „maar hij legt een relatie vast tussen een voorwerp en de geur van die vent. Stelt de hond vast dat hij de schroevedraaier bij jouw gekraakte brandkast in handen heeft gehad, dan heeft zo'n man nogal wat uit te leggen."

Drenkelingen
Een specialiteit van de vijf speurhondgeleiders uit Overijssel en Gelderland is het zoeken naar verdronken personen. In '92 begonnen ze, in samenwerking met de Nijmeegse duikvereniging "De Kaaimannen", hun speurhonden menselijke geur voor dit werk te trainen.

Momenteel maken ze gebruik van een pop waaraan een nylonkous vol mensenhaar is verbonden. De resultaten van de uit de hand gelopen hobby zijn verbluffend. De achterliggende twee jaar hebben de honden al heel wat verdronken personen gelokaliseerd. Onlangs nog in de buurt van Tholen, waar een vijfjarig schipperskind van boord was gevallen.

Het onderscheid tussen de speurhond menselijke geur en de lijkenhond begint hierdoor te vervagen. Niet voor niets werden vier van de vijf honden half oktober ingezet bij een zoekactie in de buurt van Ede naar delen van een vrouwenlichaam.

„Dat is inderdaad wat anders dan gezellig oefenen in Eerbeek", bevestigt Henk Beers. „Toch heb ik er nooit wakker van gelegen. En we hebben in al die jaren toch het nodige gevonden. Het is je werk. Dat probeer je, samen met die hond, zo goed mogelijk te doen."

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 16 november 1994

Terdege | 88 Pagina's

„Je hebt voor het speurwerk extreme honden nodig

Bekijk de hele uitgave van woensdag 16 november 1994

Terdege | 88 Pagina's