Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De eredienst, vroeger en nu

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De eredienst, vroeger en nu

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

2.

Plaats van de eredienst

Bij cle dienst der ceremoniën onder Israël onderscheidde men heilige plaatsen, heilige tijden, heilige personen en heilige dingen. We lezen echter al aan het slot van cle profetieën van Zacharias, clat het onderscheid tussen het heilige en het alledaagse geheel zou wegvallen onder het Nieuwe Testament. Op de meest ordinaire dingen, zelfs op het paardetuig, zou geschreven staan „cle heiligheid des Heeren" en alle potten in Juda en te Jeruzalem zouden de Heere heilig worden.

De Nieuw-Testamentische Kerk kent dan ook geen religieus centrum, zoals cle tempel te Jeruzalem, waarheen cle Joden viermaal 's jaars, op cle grote feesten, optrokken. In het gesprek met de Samaritaanse vrouw heeft Jezus gezegd,

clat cle tijd gekomen was, dat de ware aanbidders nóch op de berg, nóch te Jeruzalem cle Vader zouden aanbidden, maar dat ze Hem overal zouden aanbidden in Geest en waarheid.

In ons eerste artikel hebben we reeds getracht, aan te tonen, dat cle standpunten van Rome en van de Reformatie ten aanzien van cle liturgie ver uiteen liggen, doordat Rome het Woord heeft opgesloten in cle kerken en cle Reformatie daarentegen dat Woord midden in het leven heeft geplaatst. Dat verschil komt ook tot uitdrukking in cle plaats, waar cle eredienst gehouden wordt.

Bij Rome is de kerk cle sacrale ruimte, de gewijde plaats, waar de mis wordt bediend. In clie kerk is ook de bewaarplaats van cle ouwel, „het lichaam des Heeren" (van Rooms standpunt gezien) en daarom behoort een goede Roomse aan clat gebouw eerbied te bewijzen.

In de Middeleeuwen heeft men geld en goed opgeofferd om weidse kathedralen te bouwen. De kerken verrezen in cle centra van steden en dorpen, als een symbool clat het cle kerk was (en dus niet het Woord) die in het maatschappelijk en politieke leven domineerde.

De Reformatie is consequent geweest en heeft cle gewijde plaatsen niet langer erkend. De kerk (het kerkgebouw) is voor cle Protestant niet een gewijde plaats, maar een gewoon gebouw, waar de gemeente van Christus samenkomt. In feite doet het niet ter zake of het Woord bediend wordt in een schitte-)• cle kathedraal of in een bouwvallige mr of zelfs in cle open lucht. De ha-'epreken - hoewel dit uit nood was - ijn hiervan een symbool .

/oen cle Hervormden later in het bezit kwamen van de sierlijke bedehuizen van de Roomsen, gebruikten ze clie alleen om hun sobere erediensten uit te voeren en schaften radicaal alle versieringen en ceremoniën af.

Zo sober als de eredienst zelf is, zo sober zijn ook cle gebouwen clie na de Reformatie zijn gebouwd om cle eredienst uit te voeren (Een voorbeeld is de Westerkerk te Amsterdam, een 17de eeuws bouwwerk.)

Daaruit blijkt echter tevens clat onze vaderen wél een open oog gehad hebben voor de vorm. De kunst — ook de architectuur — werd, volkomen in overeenstemming met het Reformatorische beginsel, clat heel het leven „liturgie" moet zijn, geëxploiteerd voor de dienst van God. Als we voor onze woningen het beste niet goed genoeg vinden, clan mogen we clat zeker wel doen voor het huis Gods, waarin Zijn gemeente vergadert. Ook aan het kerkgebouw zal te zien moeten zijn, clat, naar het woord van de Psalmdichter, „Sion cle volkomenheid der schoonheid" is.

Voor de inrichting van het kerkgebouw geldt hetzelfde principe: sober en toch stijlvol. Het „Sola Scriptura" (alleen de Schrift), een van de grondzuilen der Reformatie, moet de doorslag geven bij cle inrichting van het kerkinterieur. Bij Rome neemt het sacrament de hoogste plaats in, daarom is het liturgisch centrum in cle Roomse kerk: het altaar; cle kracht van de Reformatie ligt in het Woord en daarom moet in een Protestantse kerk cle aandacht geconcentreerd zijn op de kansel met de geopende Bijbel. Daar de Heere het geloof - werkt door Woord en Geest, waar het daarnaast versterkt door het gebruik van cle sacramenten, is er tevens plaats voor het doopvont en de avondmaalstafel.

Er is tegenwoordig in de kerkbouw een streven om de preekstoel naar de kant te schuiven en de avondmaalstafel weer centraal te stellen. Dat is niets meer en niets minder dan een stap terug naar Rome. Er zijn zelfs predikanten die een gedeelte van cle liturgie uitvoeren vóór cle avondmaalstafel inplaats van op cle kansel. Ze staan clan, evenals depriesters in cle Roomse kerk, alleen nog op de kansel om de predikatie uit te spreken. Dat is verloochening van het Reformatorische beginsel, clat het Woord centraal moet staan. De predikant is geen geestelijke, maar dienaar des Woords en, behalve als hij het sacrament bedient, is zijn plaats op de kansel, bij de geopende Bijbel.

In de Oude Kerk te Amsterdam vindt men daarvan een schone symboliek. Op het koorhek (dus voor de plaats waar vroeger het altaar stond) leest men de volgende inscriptie:

, , 't Misbruik in Gods Kerk, allengs-[kem ingebracht, Ileeft hier weer afgedaan in 't jaar [ zeventig-acht (1578)

Het zwaartepunt is dus verlegd van het altaar naar cle kansel en op deze kansel staat te lezen:

„Indien iemand spreekt, clie spreke als

Gods Woord." (1 Petr. 4) Het kerkgebouw is dus een vergaderzaal, waar cle Koning der Kerk en Zijn Gemeente elkaar, bij voorkeur op de dag des Heeren, ontmoeten. Deze ontmoeting vindt echter plaats door middel van het Woord, clat in Naam van Christus door Zijn dienaar wordt gepredikt. Daarom is die dienaar dienaar van Christus en dienaar des Woords, maar géén dienaar der Kerk, zoals Rome stelt (en wat men in zekere zin ook bij Kuyper vindt) De „Verbini Minister" (dienaar des Goddelijken Woords) is niet meer en niet minder dan een gemeentelid. De Reformatie kent geen onderscheid tussen „geestelijkheid" en „leken" zoals cle Roomse Kerk en cle predikant behoeft niet tot Zijn ambt gewijd te worden. Hij draagt ook geen ambtskleed, zoals cle priester.

Het zogenaamde „ambtskleed" van twee eeuwen geleden (de steek en de bef met de kuitbroek) was slechts een verouderde mode, clie men langzamerhand als ambtskleding ging beschouwen. De toga, die beter deze kleding verving, is ook geen ambtsgewaad, maar de kleding van een geleerde, van een academisch gevormde (denk aan hoogleraren en rechters.) Dus geen kleed der kerk, maar een kleed der wetenschap, omdat ook de wetenschap in dienst staat van God! Als we eerbied tonen in Gods huis, dan is dat niet, omdat we ons op een gewijde plaats bevinden, maar omdat Christus met Zijn Geest tegenwoordig wil zijn waar twee of drie in Zijn Naam vergaderd zijn. En als 'we cle predikant respecteren, dan is dat niet omdat hij een bijzonder mens is, maar omdat Christus hem wil gebruiken als Zijn instrument.

De kerk is geen doel in zichzelf maar middel tot de gemeenschap met God. Ze is minder dan een instituut der genade, maar ook méér clan een vereniging of een vergadering der gelovigen. Want vlak achter de woorden „Ik geloof in cle Heilige Geest" staat in onze geloofsbelijdenis het artikel: „Ik geloof een heilige, algemene Christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen." En in de kerk, die zichtbaar is, en een openbaring van de Kerk die onzichtbaar is, Wordt gepredikt „de vergeving der zonden, cle wederopstanding des vleses en het eeuwige leven."

Dat is het hoogtepunt en tegelijk het zwaartepunt van cle liturgie.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 april 1957

Daniel | 8 Pagina's

De eredienst, vroeger en nu

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 april 1957

Daniel | 8 Pagina's