Boekbespreking · Op goede gronden

Op goede gronden. Zo heet het boek van Rolf van der Woude over de geschiedenis van de Nederlandse Christelijke Roeren- en Tuindersbond (CBTB). Naast de opkomst en ondergang van de gereformeerde zuil, biedt dit boek ook een prachtig overzicht van 75 jaar landbouv/beleid. De 'lastige C' vormt de rode draad door het hele boek.

Al bij de oprichting van de CBTB in 1918 was het voor veel boeren de vraag wat de meerwaarde was van de belangenbehartiging op christelijke grondslag."ChrJstelijke aardappelen of tomaten bestaan niet". Bovendien waren veel agrariërs reeds aangesloten bij bestaande neutrale landbouworganisaties. Het was dr. H. Colijn die de stoot gaf tot de oprichting van de CBTB. Het doel was "de belangen van protestantse boeren en tuinders op sociaal-cultureel, politiek en economisch terrein te behartigen en hen de moderne samenleving binnen te leiden, evenwel met behoud van de eigen identiteit en binnen de orthodox-protestantse kaders" (p. 24). De eerste voorzitter, prof. dr. RA. Diepenhorst, probeerde met name via de verwante politieke partijen (ARP en CHU) het overheidsbeleid op principiële punten te beïnvloeden. Het opzetten en uitbouwen van de organisatie ging gepaard met het spreekwoordelijke gereformeerdactivisme.

Naast belangenbehartiging werd de ontwikkeling van de protestantschristelijke landbouwscholen één van de kerntaken van de CBTB. In het boek wordt hieraan ruim aandacht geschonken.

SGP

De SGP wordt in het boek slechts twee keer genoemd. De verklaring wordt in het boek zelf gegeven: "De CBTB kreeg evenmin voet aan de grond bij orthodox-protestantse boeren en tuinders die behoorden tot de bevindelijke richting van de Nederlandse Hervormde Kerk of tot de Gereformeerde Gemeenten, en die politiek op de Staatkundig Gereformeerde Partij waren gericht Hoe in deze kring over de CBTB werd gedacht, bleek toen Diepenhorst inlichtingen vroeg aan F.F. Kuiper, een Nunspeetse timmerman en metselaar die lid was van het plaatselijk comité tot oprichting van een christelijke middenstandsvereniging. Diepenhorst kreeg te horen dat de oprichting van een Gelderse afdeling van de CBTB bezwaren gaf, vanwege de 'gewone op de Veluwe inheemsche geest welke het "vereenigen" niet sympathiek is'. Ook de hoge kerkelijke scheidsmuren tussen hervormden en gere­ formeerden zouden een protestantschristelijke boerenorganisatie in de weg staan. Kuiper wilde Diepenhorst dus duidelijk maken dat de noordoostelijke Veluwe, met zijn 'aan oeroude tradities verkleefde geest' en bevindelijke inslag, vaak samenging met een neiging tot lijdelijkheid en individualisme en met een afkeer van gereformeerd activisme." (p. 97) Dat wil niet zeggen dat er geen SGP'ers zijn die lid waren van de CBTB. Wijlen oud-senator Barendregt was lid en het huidige Zuid-Hollandse Statenlid Slingerland is nog steeds actief in de WLTO.

Landbouwschap

Door de houding van de CBTB met betrekking tot het Landbouwschap werd de afstand tussen de SGP-achterban en de CBTB nog verder vergroot. De SGP stemde in 1948 samen met ARP CHU en WD tegen de instelling van de Wet op de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Dit was een minderheid en het Landbouwschap werd ingesteld. Het CBTB-bestuur was echter positief over het Landbouwschap. Hierdoor kreeg de organisatie grote invloed op het beleid.

De afstand tussen de boeren en het CBTB-bestuur werd echter in de jaren zestig en zeventig steeds groter Onder de boeren ontstond steeds meer onvrede over het Europese landbouwbeleid en de rol van het Landbouwschap. In de 'hete zomer' van 1974 protesteerden duizenden boeren, waaronder ook veel CBTB'ers, tegen het overheidsbeleid. Het bestuur raakte hierdoor in een crisis. Sommigen vonden dat de CBTB leiding moest geven aan het protest, anderen vonden dat de organisatie niet de weg op moest gaan van buitenparlementaire actie. Dat paste immers niet bij een christelijke organisatie.

Die ‘lastige C’

Die 'lastige C' kwam steeds meer onder druk te staan. In het hoofdstuk met gelijknamige titel is duidelijk te zien hoe de CBTB worstelde met haar identiteit. In 1979 ontstond een uitgebreide gedachtewisseling over de relatie geloof en belangenbehartiging. CBTB'er Bukman (die later minister van landbouw zou worden) stelde dat de motieven die bij de oprichting golden, niet meer van toepassing waren. Hij was huiverig voor een theologische fundering van het CBTB-beleid. Bestuurslid Haveman was het niet met Bukman eens. Hij hield vol dat de verticale relatie, 'het Rijk van God in de eeuwigheid', bepalend bleef voor het concrete menselijk handelen (p. 500). De CBTB koos ervoor om wat betreft de praktische belangenbehartiging nauwer samen te werken met andere landbouworganisaties. De totstandkoming van het CDA en de dalende ledentallen van de CBTB leidden ertoe dat besprekingen over een federatie of fusie met de andere landbouworganisaties steeds meer ter sprake kwam. In 1994 werd het definitieve besluit genomen om verder te gaan als LTO-Nederland. Onder sommige CBTB-bestuurders was het verlies van de eigen identiteit een groot struikelblok. De fusie ging echter gewoon door.

Jammer dat Van der Woude geen melding maakt van het feit dat na de opheffing van de CBTB een vereniging "Contact Christen Agrariërs" is doorgegaan met het beleggen van bezinningsbijeenkomsten.

Het boek van Van der Woude is een gedegen studie. Het laat duidelijk de opkomst en ondergang zien van een typisch gereformeerde organisatie, vergelijkbaar met de ARP en de Gereformeerde Kerken. Een baken in zee voor onze reformatorische zuil.

H.J. Hooglander

N.a.v. Rolf van der Woude, Op goede gronden. Geschiedenis van de Nederlandse Christeli|ke Boeren- en Tuindersbond 1918-1995. Uitgeverij Verloren. 630 biz. € 44, -

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen