Een orgel van kasten, tafels en stoelpoten

Het is niet moeilijk om het instrument te ontdekken in de huiskamer van familie Versprille. Het imposante gevaarte vult een groot gedeelte van de zithoek. Terwijl Jacco zijn bouwwerk demonstreert –Psalm 25 in romantische klanken– drentelt peuter Nellianne (2) door de kamer. Met meer aandacht voor het bezoek dan voor het orgelspel van haar vader.

„Let niet op de spelfout”, lacht Jacco even later. Een nadere inspectie van de registerknoppen toont één letter te veel op een van de naamplaatjes. Een kniesoor die daarop let. Wat vooral opvalt, zijn de tientallen zelfgemaakte naambordjes onder de evenzovele registers.

En niet alleen de naambordjes zijn handgemaakt. Vrijwel de hele orgelkast zette Jacco eigenhandig in elkaar. „Bijna dagelijks werkte ik eraan; ’s avonds en op zaterdag. Dan zette ik op zaterdagochtend het hout in de lijm, gingen we ’s middags iets leuks doen met het gezin en kon ’s avonds de lijmklem er weer af om verder te werken.”

Werken met hout voelt vertrouwd voor Jacco. De vrachtwagenchauffeur bij een specialist in kantoormeubelen werkt dagelijks met zijn handen. Hiervoor was hij in dienst bij een timmerfabriek. „Eigenlijk ben ik altijd al met hout bezig geweest.” Het materiaal voor zijn instrument –massief eiken– vond Jacco op Marktplaats. „Gratis kasten, tafels, stoelpoten; alles was bruikbaar. Ik zou niet meer weten hoeveel kasten ik heb opgehaald. Ik mocht het hout opslaan in het huis van mijn schoonouders. Bij de houthandel in het dorp liet ik het materiaal zagen en schaven. Verder werkte ik veel in onze schuur in de achtertuin.”

YERSEKE

Wie een beetje thuis is in de orgelwereld, komt Jacco’s bouwwerk niet onbekend voor. De speeltafel is een kopie van het kerkorgel van de gereformeerde gemeente in Yerseke. Jarenlang kreeg Jacco les op het instrument van orgelbouwer Van den Heuvel in zijn geboortedorp. „Ik vind het een fantastisch orgel. Al sinds mijn zeventiende wilde ik eigenlijk zoiets in huis hebben, maar ik wist niet goed hoe ik dat voor elkaar kon krijgen.”

Totdat Jacco beelden zag van het huisorgel van organist Minne Veldman. „Toen was ik verkocht.” Van orgelbouwer Peter van den Heuvel kreeg hij bouwtekeningen van de speeltafel in Yerseke. „Heel bijzonder, daar ben ik hem nog altijd dankbaar voor.” Bijna elk detail probeerde hij te kopiëren: de orgelbank, de lessenaar, de toog, de ombouw van de klavieren. Alleen de pedalen –ook via Marktplaats op de kop getikt– zijn een vreemde eend in de bijt. „Daarvoor heb ik de ombouw van het orgel uit de Bovenkerk in Kampen als voorbeeld gebruikt.”

Jacco maakte zelf niet veel bouwtekeningen. „Het ontwerp zat in mijn hoofd en zo heb ik gewerkt. Alleen als het erop aankwam met de maten maakte ik een tekening.”

De orgelbank was als eerste klaar. Daarna lag het werk even stil. „Totdat ons vorige orgel verkocht werd. Ik kan eigenlijk niet zonder orgel en aan alleen een bank heb je niets. Vanaf dat moment ging het hard met bouwen.”

Niet elk onderdeel kon Jacco zelf maken. „Het zwelpedaal heb ik bijvoorbeeld besteld. En de registertrekkers heb ik zelf gemaakt, maar de knoppen erop komen van een bedrijf.” Over de toetsen van de drie klavieren twijfelde hij even. „Ik heb eraan gedacht die allemaal zelf te maken, maar dat werd iets te gortig. Dus die heb ik ook maar gekocht.”

COMPUTER

Twee registernamen springen eruit, links onderin. De knop ”licht” activeert een halogeenlampje boven de muzieklessenaar. Daaronder zit de ”calcant”. Wie op een kerkorgel aan dit register trekt, schakelt de windvoorziening in. In huize Versprille gaat geen windmotor loeien, maar wordt met de knop een computer aangezet.

Jacco gebruikt in zijn orgel de software van Hauptwerk. Voor die techniek is de klank van kerkorgels –toets voor toets, register voor register– opgenomen. Dit geluid wordt opgeslagen in zogenoemde samplesets, die op een elektronisch orgel kunnen worden afgespeeld. Zo is het voor de organist mogelijk om zich achter het klavier van beroemde orgels te wanen. De samplesets zijn niet gratis; wie het orgel van de Rotterdamse Laurenskerk in huis wil halen, betaalt zo’n 700 euro. Voor de Bovenkerk in Kampen leg je een kleine 1400 euro neer.

De computer zit vakkundig verstopt in het bouwwerk. Als Jacco de lessenaar naar voren klapt, verschijnt de monitor in beeld. Daar kan hij het gewenste orgel selecteren. Jacco heeft gekozen om de sampleset van het orgel van de Utrechtse Domkerk aan te schaffen, die verkocht wordt voor zo’n 500 euro. „Die klank spreekt me erg aan.”

Boven de monitor boorde Jacco een gaatje. Precies groot genoeg om door de opening met zijn afstandsbediening het volume van de luidsprekers te bedienen. Voor net dat beetje extra geluid in een toccata of koraalfinale. „De buren hebben weleens geklaagd”, vertelt Jacco’s vrouw Corina (26). „Zelfs al staat het orgel tegen een binnenmuur.”

MINIATUUR

Corina wist een beetje waar ze aan begon toen ze zo’n vier jaar geleden in het huwelijksbootje stapte. Ze trouwde niet alleen een man, maar ook zijn orgel: de voorloper van Jacco’s bouwwerk was een drieklaviers Johannusorgel. Bijna even breed als de 1,5 meter die zijn nieuwe orgel in beslag neemt.

„Na ons huwelijk hebben we eerst een jaar ingewoond bij mijn ouders”, vertelt Corina. „Ook daar had Jacco zijn orgel al mee naartoe genomen.” Toen het stel op zoek ging naar een eigen huis was een van de voorwaarden al snel duidelijk, zegt Corina lachend. „We moesten een woonkamer vinden waar het orgel in paste.” Toen Jacco’s plannen voor een nieuw orgel ontstonden, was het Corina’s beurt voor een paar voorwaarden: niet al te groot en eerst moet het oude orgel verkocht worden. „En Jacco moest in de stijl van onze meubels bouwen, ik wilde geen rood orgel in huis.”

De bouwer is tevreden met zijn werk. Zou Jacco het een volgende keer nog anders aanpakken? „Ik zou iemand anders de elektronica laten installeren, dat viel link tegen. Er waren best wat storingen. En ik zou de kast smaller maken, die is toch iets te breed uitgevallen.” Stiekem heeft hij nog wel een wens voor de toekomst. „Ik hoop dat ze nog een keer de sampleset van het orgel van de Lutherse Kerk in Den Haag uitbrengen, dat is mijn favoriete orgel.” Maar voor het zover is, zal er in huize Versprille nog wel even overlegd moeten worden over de aankoop.

Wil hij op korte termijn nog een nieuw bouwproject op touw zetten? Voorlopig houdt Jacco het even bij zijn andere passie: modelorgelbouw. Al sinds zijn 11e knutselt hij aan orgelfronten in miniatuur. Van hout. Nu het grote orgel af is, heeft hij zijn oude hobby weer opgepakt. Hij werkt –natuurlijk– aan het front van Yerseke. Schaal 1 op 20. Dat neemt toch net wat minder ruimte in beslag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen