HOE WORDT DE GEMEENTE BESTUURD

In de kranten kun je lezen over gemeentelijke reorganisatie, soms na jaren touwtrekken, ten koste van tienduizenden manuren aan inspraak en duizenden pagina's tekst. Je kunt ook lezen over herziening van de gemeentewet, waarbij termen als autonomie en (decentralisatie meer dan eens gebruikt worden. Misschien denk je dan al gauw: dat is niet meer te volgen voor gewone mensen, ze zoeken het maar uit, jammer van al die verprate tijd.

Toch is het eigenlijk vreemd dat wij als inwoners van een gemeente — de bestuurslaag die het dichtst bij ons staat — zo weinig begrijpen van het reilen en zeilen van het bestuur van die gemeente. Nog minder weten we van het bestuur van de provincie en het land.

Experts in het gemeenterecht behoeven we niet te worden — misschien gaat het binnenkort wel weer op de helling — maar iets mag je er toch wel van weten. Zeker nu de gemeenteraadsverkiezingen op handen zijn.

Veel mensen denken dat de burgemeester als ze hem in vol ornaat met de ambtsketen om, de voorzittershamer zien hanteren het hoofd van de gemeente is, maar dat is niet zo.

De gemeenteraad

In de grondwet staat: „Aan het hoofd van de gemeente staat een raad". In deze wet staat ook het z.g. autonomie-artikel: de gemeenteraad maakt de verordeningen die hij in het belang der gemeente nodig oordeelt". Dus de raad kan doen wat hij zelf wil, denk je misschien, dan mag ik wel goed weten wie ik als raadslid ga kiezen.

Dat laatste is waar, maar het eerste moet wel sterk afgezwakt worden.

In de gemeentewet — de wet die de hoofdlijnen van de grondwet verder uitwerkt — staat: „Het bestuur van elke gemeente bestaat uit een raad, een kollege van burgemeester en wethouders en een burgemeester". De bevoegdheden van de raad, kollege van burgemeester en wethouders en de burgemeester worden wel aangegeven, maar de grenzen zijn niet altijd even duidelijk.

Als het gaat over de eigen „huishouding" van de gemeente is de gemeenteraad autonoom en kan hij — zolang het rijk of de provincie bepaalde zaken niet naar zich toetrekken — wetgevend en besturend optreden. Dat is een goede zaak, want de plaatselijke overheid is beter op de hoogte met de verlangens, geaardheid, politieke en godsdienstige overtuigingen van de inwoners.

Een centrale overheid, die alles veel meer afstandelijk volgt, kan door het uitvaardigen van allerlei wetten do burgers van een „rechtse" gemeente lelijk tegen de haren instrijken, zoals bijvoorbeeld het geval is met de zondagswet.

Ja maar de raad mag toch zijn eigen wetten uitvaardigen?

Dat is echter geen onbeperkt recht. Artikel 7 van de zondagswet verbiedt bijvoorbeeld de gemeente een verordening te maken tot regeling van de zondagssport, waarbij deze verboden zou worden. Dus verordeningen zoals bijvoorbeeld die van Hardinxveld/ Giessendam en Rijssen, die tot strekking hadden het zwembad op zondag gesloten te houden, maakten geen schijn van kans. De zondagswet geeft daar een uitputtende regeling voor. Zo oordeelt de rechter tenminste. Daardoor blijft er weinig van de gemeentelijke autonomie over.

Je leest in de krant ook wel eens van gemeenten die tot de bedelstaf geraakt zijn (de zogenaamde artikel 12-gemeenten). Ze moeten aankloppen bij het rijk voor een extra uitkering, maar dat gaat ten koste van hun zelfstandigheid. Gelukkig kan een raad nog verschillende zaken wel zelf afdoen.

Er zijn echter ook dingen die de overheid beter centraal kan regelen, of althans beter denkt te kunnen doen. Je hebt dan wel het vuordeel dat de rechtsgelijkheid hiermee wordt gediend, want voor alle gemeenten geldt dan dezelfde regeling.

In de grondwet staat ook dat de gemeenten verplicht zijn om mee te werken aan de uitvoering van sommige wetten. Zo moeten gemeentebesturen bijvoorbeeld bouwverordeningen maken volgens de woningwet, maar ze kunnen deze wel aanpassen aan de plaatselijke omsatndigheden.

De raadsvergaderingen zijn openbaar, iedereen kan dus gaan luisteren. Ik wil je aanraden dit zeker eens te gaan doen, misschien wel met de hele verenignig tegelijk. Als er een S.G.P.-fraktie is, zal deze graag bereid zijn jullie verder voor te lichten.

Naast de raadsvergaderingen moeten raadsleden ook nog verschillende kommissievergaderingen bijwonen. In de beslotenheid van de raadskommissies komt men dikwijls tot een standpunt na min of meer uitvoerige diskussie. In de openbare raadsvergadering zal een raadslid deze mening dan meestal naar voren brengen. Voor een raadslid geldt onschendbaarheid in spreken en schrijven. Hij behoeft dus geen blad voor zijn mond te nemen.

Een raadslid — zeker van een eenmansfraktie — heeft heel wat werk te doen. Dikke dossiers krijgt hij thuis om door te werken. Dat zal hij meestal in zijn vrije tijd moeten doen, want het raadswerk is geen dagtaak.

Burgemeester en wethouders

Het dagelijks bestuur berust bij het kollege van B en W. Er zijn minstens twee wethouders met een maximum van zes, maar daar kan van afgeweken worden. Een volledige weektaak hebben zij in een niet al te grote gemeente niet. Hun taak is het uitvoeren van raadsbesluiten en het beheren van de gemeentelijke financiën. Wel moet de gemeenteraad een machtiging verlenen in de vorm van het goedkeuren van de begroting. Het toezicht van Gedeputeerde Staten hierop zal in de toekomst waarschijnlijk verdwijnen.

Het kollege telt voor de verschillende sektoren van de maatschappij even zovele specialisten, zoals bijvoorbeeld een wethouder van financiën, onderwijs enz. Door hun grotore kennis en het dagelijks betrokken zijn bij het behartigen van de belangen der gemeente, hebben zij een voorsprong op de gemeenteraad. Vandaar dat in naam de raad wel aan het hoofd der gemeente staat,

maar in. feite B en W er verschillende stukken vlot doorhameren, bij gebrek aan voldoende deskundig weerwerk van de raad.

Burgemeester

Thorbecke noemde de burgemeester nog „man van de gemeente en de hand van het gouvernement" om zijn tweeledig ambt aan te geven. Tegenwoordig is hij wel in de eerste plaats vertegenwoordiger van de gemeente, maar toch blijkt nog wel zijn funktie als hand van het gouvernement uit zijn verplichting om besluiten van de raad, waarvan hij vindt dat ze in botsing komen met de wet of het algemeen belang niet uit te voeren.

Een belangrijke taak heeft hij op het gebied van de handhaving der openbare orde. Hij is dan ook hoofd van de gemeentepolitie en de brandweer.

De burgemeester is sinds 19G9 ook verantwoording schuldig voor zijn beleid t.a.v. openbare orde aan de gemeenteraad.

In verband met deze bevoegdheden geven wij er nog steeds de voorkeur aan, dat de burgemeester benoemd wordt door de Kroon en niet gekozen door de burgers. Dit laatste is zeker demokratischer, maar de vraag is of de burgemeester zich dan nog wel voldoende afhankelijk van de kiezers zal kunnen opstellen.

Tegenwoordig maakt de raad wel een profielschets waarin getekend wordt hoe een nieuwe burgemeester er ongeveer uit zal moeten zien: zijn politieke kleur, kapaciteiten enz. Zo is er een soort kompromis gevonden tussen benoemen zonder meer en verkiezen.

Ik hoop dat je nu iets meer weet over de organisatie van het gemeentelijke bestuur. Je kunt daardoor ook wat bewuster je stem uitbrengen of — als je nog geen 18 bent — in ieder geval je wat meer betrokken voelen bij het gemeentelijk beleid.

Als minister Van Thijn zijn zin krijgt, kun je overigens met je 18e jaar al gekozen worden in de gemeenteraad.

Het is te hopen, dat ook jónge mensen óude beginselen met overtuiging mogen verdedigen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen