Altijd bij de zijuitgang

De voormalige docente pedagogiek had als kind al last van gespannenheid, een benauwd gevoel en ademnood. „Dan werd ik naar huis gestuurd, maar thuis vroegen ze zich af wat ik kwam doen.” Ze viel volgens haar niet erg uit de toom in haar klas, die in 1945 werd bevolkt door kinderen die waren gestempeld door gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog.
Lies de Rooij studeerde later pedagogiek en combineerde dat met haar eerste baantje. „Ik had het erg druk. En dan begon het. Als ik in Amsterdam de auto parkeerde, leek het me beter om maar niet naar college te gaan. ‘Ik ben niet in orde’, dacht ik. Maar als ik dan terugreed, zakte het nare gevoel af. Ik ben niet iemand die snel naar de dokter gaat, dus ik ben toen gaan uitproberen wanneer ik ademhalingsproblemen kreeg. Ik kwam erachter dat het psychisch moest zijn. Achteraf bleek het chronische hyperventilatie te zijn.”
Als docent op de kweekschool merkte ze dat er studenten waren die met soortgelijke verschijnselen kampten.
„Ik ontwikkelde allerlei trucjes, die ik ook aan hen voorhield, zoals bewust ademen waarbij je het gevoel hebt dat je je buik opblaast en het middenrif laag houdt. Dat laatste kun je bereiken als je opstaat en daarbij in sterke mate je bovenbeenspieren gebruikt. Of als je voorover gaat zitten, met je ellebogen op je bovenbenen. Dat geeft een soort van adempauze. Later bedacht ik nieuwe oefeningen, altijd gericht op het beheersen van de adem. Ik kreeg daardoor de problemen behoorlijk onder controle.”

Mijdingsgedrag
Het ging goed tot ze in de staf van de school belandde en daar met ingewikkelde menselijke vraagstukken werd geconfronteerd. „Toen kreeg ik last van acute hyperventilatie. Dan is je ademhaling volledig in de war en kun je echt niets meer. Het teveel aan zuurstof geeft je het gevoel dat je bijna stikt, waardoor je nog meer gaat ademen. Doordat je bewustzijn verlaagt, is het ook moeilijk te doorbreken. Veel mensen denken dat er sprake is van een hartinfarct.”
De inwoonster van Leiden kreeg angst voor bepaalde situaties. „Je probeert dingen te ontwijken. Met de kennis van nu weet ik dat dat erg fout is, maar het is wel voor de hand liggend gedrag. Het geven van lessen ging nog wel. Dan ben je bezig en heb je voldoende afleiding. Vergaderingen werden al iets moeilijker. Je wordt handig in het verzinnen van excuses om er even niet te zijn, iets te gaan drinken of wat dan ook.”
Ook privé ontwikkelde ze mijdingsgedrag. „Ik durfde bepaalde stukken niet meer met de auto te rijden. Het is het beste wanneer je bepaalde dingen moet doen omdat je daar maatschappelijk gezien niet omheen kunt. Ik had geen gezin, maar weet van anderen dat dat ook niet altijd alles oplost. In die gevallen worden kinderen voor van alles en nog wat ingeschakeld. Je leert liegen, situaties te vermijden en leeft in een dubbele wereld.”
Ruimten waarin veel mensen aanwezig zijn, roepen ernstige belemmeringen op. „Kerken, volle bussen of treinen, concertzalen, noem maar op. Door de aanwezigheid van veel mensen krijg je het benauwd.”
De acute hyperventilatie versterkt het chronische deel, weet ze uit ervaring. „Bij een acute aanval moet je daarom zo snel mogelijk oefeningen gaan doen en proberen de fase dat het onbeheersbaar wordt te voorkomen. Afleiding zoeken is heel erg goed. Ik liep altijd met een schaakspelletje op zak en dwong mezelf tot een volgende zet. Ook had ik een krant bij me. Ik ben geen puzzelaar, maar anderen die daar wel van hielden, adviseerde ik een puzzelboek mee te nemen.”

Gedachten uitspreken
In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd er steeds meer bekend over hyperventilatie. Later ontstond de Nederlandse Hyperventilatie Stichting, een organisatie die de belangen van hyperventilatiepatiënten behartigt. Binnen de stichting ontwikkelde Lies de Rooij zich als de ervaringsdeskundige, die de vrijwilligers aanstuurt. Ze volgde diverse cursussen en vormt tot op de dag van vandaag een aanspreekpunt voor de stichting.
„Vanuit mijn studie was ik bekend met de cognitieve psychologie. Ademhalingsoefeningen lossen het probleem namelijk niet op. Je moet leren om de spanningsgedachten om te zetten. Dat is een heel werk, want je dient op te houden met denken dat het fout gaat en te stoppen met piekeren. Dat kun je bijvoorbeeld doen door positieve formuleringen hardop uit te spreken. Een mens denkt in flitsen en door gedachten uit te spreken, ordenen ze beter in de hersenen.”
De Nederlandse Hyperventilatie Stichting adviseert in veel gevallen om de huisarts te vragen naar een psycholoog door te verwijzen, wanneer de klachten ernstige vormen aannemen. Over huisartsen is mevrouw De Rooij overigens niet erg positief. „Ze zijn gericht op het genezen van ziekten. Een groot deel van hen ziet hyperventilatie niet als een ziekte. Heel veel hyperventilatieverschijnselen vallen de laatste jaren medisch gezien onder de diagnose burn-out.”

Plastic zakje
Om de acute benauwdheden op te lossen, is een ademhalingsapparaatje ontwikkeld, de zogenaamde Hyperfree. Dat voorkomt dat er te weinig koolzuur en te veel zuurstof in de longen komt. „Vroeger werd geadviseerd om in een plastic zakje in en uit te ademen. Dat is niet alleen achterhaald, maar evenmin ongevaarlijk. Er is altijd een kans dat iemand in paniek het inslikt. Dan kun je nog beter in een kommetje van je handen ademen. Dat is niet luchtdicht, maar wel veiliger. Nu is er de Hyperfree. De problemen zelf worden er natuurlijk niet door aangepakt.”
In het verleden ging er wel vaker iets mis. Lies de Rooij kan er nu hartelijk om lachen. „Ik werd vaak gebeld door mensen met hyperventilatieaanvallen, soms wel midden in de nacht. Na verloop van tijd hoor je bijna direct wat er aan de hand is. Ik liet ze veel bewegen om het overschot aan zuurstof te verbranden. Met de telefoon aan de hand liepen ze dan de trap op en af. Totdat ik daarover met een arts sprak en hij me dringend vroeg om dat nooit meer te doen. Als er echt sprake is van een hartinfarct kan het hun dood betekenen, aldus de arts. Ik heb het daarna niet meer laten doen.”
Of vrouwen gevoeliger zijn voor hyperventilatie dan mannen, weet ze niet zeker. „Het lijkt er wel op. Er hebben zich bij de stichting meer vrouwen gemeld dan mannen. Maar zij praten ook gemakkelijker over hun problemen. Zeker is dat mensen die het krijgen, er gevoelig voor zijn. Je zou in zijn algemeenheid kunnen stellen dat vrouwen meer empathie hebben dan mannen.”

Lampje
Echt over gaat het nooit. „Als je eenmaal een echte paniekaanval hebt gehad, onthouden je hersenen dat. Je zou het kunnen vergelijken met een lampje in het angstcentrum. Dat gaat branden zodra je in situaties beland waarin je eerder een angstaanval hebt gehad. Ik heb het prima onder controle, maar toen ik nog werkte, zette ik bij grote colleges met wel 75 studenten altijd de deur open. En bij een concert ga ik nog steeds bij de zijuitgang zitten.”

---
Hyperventilatie
Hyperventilatie betekent letterlijk te veel (hyper) ademen (ventilatie). De verkeerde ademhaling ontstaat vanzelf, vermoedelijk gevoed door stressfactoren als emotionele stress, een versterkte productie van bepaalde hormonen en eventueel de inname van pepmiddelen.
Juist hormonen spelen een belangrijke rol. De stresshormonen worden door het lichaam aangemaakt als gevolg van overbelasting, oververmoeidheid of angst.
Er zijn in totaal tachtig verschijnselen die in gecombineerde vorm kunnen duiden op hyperventilatie. De belangrijkste zijn pijnlijke steken op de borst, gespannenheid, een waas voor de ogen, duizeligheid, het gevoel hebben in de war zijn, snellere of diepere ademhaling, ademnood, een benauwd gevoel in en rond de borst, een opgeblazen gevoel in de buik, tintelingen in de vingers, niet voldoende kunnen doorademen, stijfheid van vingers en armen, stijfheid rond de mond, koude handen of voeten, een bonzend hart en een angstig gevoel.

---
Circa 800.000 mensen hebben er last van
De Nederlandse Hyperventilatie Stichting schat het aantal mensen in Nederland met chronische en/of acute hyperventilatie op 800.000.
Precieze cijfers ontbreken.
De stichting geeft informatie en uitleg over de problemen en hanteert ook een diagnoselijstje, waarmee mensen zelf vast kunnen stellen of ze vermoedelijk hyperventilatie hebben. Een diagnose door de huisarts is vereist, aldus de stichting.
De NHS leeft grotendeels van donaties. Door de bezuinigingen en maatschappelijke ontwikkelingen heeft de NHS het de laatste jaren erg moeilijk. De inkomsten lopen ook terug doordat steeds meer mensen voor de eerste informatievoorziening gebruikmaken van internet.

www.hyperventilatie.org

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen