HEIDEN, JOOD EN CHRISTEN, EEN STUDIE OVER DE THEOLOGIE VAN K. H. MISKOTTE

G. G. de Kruijf, HEIDEN, JOOD EN CHRISTEN, EEN STUDIE OVER DE THEOLOGIE VAN K. H. MISKOTTE, 232 blz., ƒ29, 50, Uitg. Ten Have, Baam, 1981.

Allereerst een hartelijke gelukwens voor het behalen van de doctorsgraad in de theologie en meteen ook voor deze zeer geslaagde proeve van bekwaamheid. Men kan uiterst geboeid Miskotte zelf lezen, en toch moeite hebben met het verstaan van hem. De Kruijf heeft het klaargespeeld om in de hooggrijpende en tegelijk dieppeilende theologie van Miskotte een toegang en rondleiding te verschaffen, die niet alleen goed inzicht verleent maar zelfs ook nog met enig gemak zich laat lezen. Ik denk dat dit enerzijds een bewijs is, dat De Kruijf langdurig en intens zich met Miskotte heeft beziggehouden, terwijl dit anderzijds kan worden beschouwd als een stuk dienstverlening aan de kerk en leden van de kerk die graag Miskotte willen lezen en verstaan. Die dienstverlening zal zich ook hopelijk uitstrekken

naar de lezerskring van Theologla Reformata, vooral nu Miskotte meer dan een naam voor velen onder ons gaat worden.

Er was bij de promotie meer dan gewone liefhebberij onder de hoogleraren om te opponeren. Daardoor konden meerderen niet aan hun trekken komen, onder wie ondergetekende. Toch had ik graag ook mijn bijdrage willen geven. Daarom wil ik deze gelegenheid aangrijpen om althans één punt naar voren te brengen. Dat geldt de verhouding tussen Miskotte en Van Ruler, (blz. 157). De Kruijf wijst erop, dat Van Ruler tot een meer synthetische visie komt betreffende de verhouding tussen christendom en cultuur. Dit vooral omdat hij een min of meer eigen plaats toekent aan de pneumatologie ten opzichte van de christologie. Vandaar Van Rulers verwijt aan Miskotte en Barth, dat zij in de pneumatologie een soort docetisme leren. Miskotte heeft daarop zelf geen direct antwoord gegeven, maar De Kruijf acht het waarschijnlijk, dat dit antwoord zó geluid zou hebben, dat de kerk alleen in de christologie het docetisme als ketterij heeft afgewezen. Mijn reactie hierop is, dat ook al zou dit dan een formeel antwoord geweest zijn, het volgens De Kruijf duidelijk is dat Miskotte tegenover dit verwijt toch erbij gebleven zou zijn om alles op de kaart van de christologie te zetten. Maar zou er voor Van Ruler dan geen aanleiding bestaan hebben om zijn verwijt nog krachtiger te doen klinken?

Mij dunkt zou een andere benadering steekhoudender geweest zijn. Het zou belangwekkend geweest zijn, wanneer De Kruijf dieper had onderzocht of er bij Miskotte geen eigen plaats aan de Geest en zijn werk in onderscheid met Christus wordt toegekend. Als op blz. 51 wordt gezegd, dat bij de Miskotte de mens, zij het op het laatste, deelnemer aan Gods geschiedenis is, met name in de heiliging, is dit dan een christologisch of een pneumatologisch gegeven? Ik denk echter vooral aan de plaats en betekenis van de bevinding bij Miskotte. Van Ruler heeft de bevinding hoog genoteerd, namelijk vooral in zijn theologische beschrijving ervan. Maar Miskotte is in heel zijn theologie van binnenuit en door en door bevindelijk. Vooral vanuit het gebeuren van de rechtvaardiging van de goddeloze. M.a.w. het werk van de Geest krijgt ook bij Miskotte voluit zijn plaats. De vraag die ik had willen stellen, luidt dan: Had De Kruijf's reactie op Van Rulers verwijt niet ook (of misschien beter) kunnen zijn, dat Miskotte zeker ook aan de pneumatologie recht heeft gedaan, maar alleen een veel kritischer inhoud eraan heeft gegeven dan Van Ruler? En dat op deze wijze Miskotte ook in een m.i. waardevolle traditie staat, wat betreft de pneumatologie?

Als dit waar is, dan zou dat tevens erop kunnen wijzen, dat in deze studie over Miskotte toch te weinig diepgaand aandacht is geschonken aan de pneumatologische aspecten van Miskotte's theologie. Als ik goed gezien heb, komt de H. Geest in het boek nauwelijks voor. Ligt dat aan Miskotte zelf, of aan de manier waarop hij door De Kruijf is weergegeven? Het waardevolle van dit boek is de heldere introductie in Miskotte's theologie. Het tekort is, dat de diepte, met name in het werk van de H. Geest, van Miskotte's theologie en vooral van zijn prediking te weinig diep is gepeild. Voor velen is Miskotte niet in zijn theologische conceptie inspirerend geweest, maar vooral in zijn stralende momenten van geestelijke diepte en wijsheid. Zo wordt Miskotte, ook in menige studeerkamer van Geref. Bondspredikanten, dankbaar en vruchtbaar gebruikt. Dat De Kruijf in de dieptedimensie Miskotte niet helemaal in beeld heeft gekregen, is cehter hem nauwelijks kwalijk te

nemen. Ik vermoed, dat er lange tijd van omgaan met Miskotte nodig is en dat ook een eigen, niet alleen theologische maar ook geestelijke, rijpheid gewenst is, om aan Miskotte helemaal recht te doen.

G.

C. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen