Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Heidelberg en Trente

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Heidelberg en Trente

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wat heeft Heidelberg met Trente te maken? In ieder geval het jaar 1563: Het verschijnen van de Heidelbergse Catechismus en de afsluiting van het Concilie van Trente. Voor het internationale platform Refo500 aanleiding om het 450-jarig jubileum van beide gebeurtenissen in het jaar 2013 voor te bereiden.

Het waren bewogen tijden in de zestiende eeuw, de eeuw van de Reformatie. De hoop op voorkoming van een blijvend schisma ging steeds meer in rook op.
Het befaamde Concilie van Trente, dat van 1545 met onderbrekingen tot 1563 vergaderde, was niet alleen het eindpunt van een veelbewogen rooms-katholieke hervormingsbeweging, maar tevens begin van een sterk zelfbewustzijn van Rome.
Het concilie beoogde enerzijds de zuivering van zeden “in hoofd en leden”, anderzijds werd de geloofsschat (depositum fidei) vastgelegd in canones en daarbij werd de Reformatie radicaal afgewezen.
Trente heeft het protestantisme willen bestrijden. Een interne katholieke hervorming kwam tot stand niet als middel tot verzoening en hereniging, maar als partijprogramma en strijdmiddel. Terecht spreekt men dan ook van contra-reformatie.
Een van de belangrijkste gevolgen van Trente was dat er voortaan grote nadruk kwam te liggen op de hiërarchische structuur van de kerk, met name op het gezag van het pausschap. Binnen de kerk werd de hiërarchie eerder versterkt dan verzwakt. Het Concilie van Trente betekende een teleurstelling voor de erasmiaanse vleugel van de kerk die hoopte op een oecumenisch concilie. De scheidslijnen met de protestanten werden duidelijk getrokken.
Door de decreten van Trente en vooral door de uitwerking daarvan in de volgende decennia, werd het katholicisme langzamerhand meer homogeen dan het ooit was geweest. Allerlei opvattingen die in 1500 nog geaccepteerd waren, werden nu als ketters beschouwd, zeker als zij in protestantse zin geïnterpreteerd konden worden, zo stelde Woltjer in een recent verschenen werk.
Het Concilie van Trente kreeg vooral bekendheid door de decreten waarin de vervloeking over tal van stellingen van Reformatie werd uitgesproken (“anathema sit”). Zo sprak het concilie zijn anathema uit over allen die zeggen dat de mens gerechtvaardigd wordt “alleen door de toerekening van de gerechtigheid van Christus oftewel door de vergeving der zonden, onder uitsluiting van de genade en de liefde die in hun harten door de Heilige Geest wordt uitgestort en daar werkzaam is”.
Ook een anathema gold allen die zeggen dat “de genade waardoor wij gerechtvaardigd worden slechts is de goedgunstigheid van God”.
Trente heeft ook de Heidelbergse Catechismus gestempeld. De Catechismus, die over het algemeen terughoudend is in het expliciet verwerpen van roomse dwalingen, is wel scherp richting de ‘paapse mis’ in Zondag 30. De mis wordt daarin omschreven als “in wezen niet anders dan een verloochening van het enige offer en het lijden van Jezus Christus en een vervloekte afgoderij.” K. Zwanepol stelt in een toelichting dat vraag en antwoord 80 vanwege hun polemische karakter slecht aansluiten bij de verdere inhoud van dit belijdenisgeschrift. In de eerste Duitse uitgaven komen deze dan ook niet voor. Vraag en antwoord 80 werden volgens Zwanepol toegevoegd in reactie op de veroordeling van de protestantse avondmaalsopvattingen door het Concilie van Trente in september 1562. Het Concilie van Trente leerde nadrukkelijk dat in de mis een waar en verzoenend offer wordt gebracht, verwijzend naar het bloedig kruisoffer. Christus wordt door de priester onbloedig geofferd. Het misoffer is niet slechts een subjectieve herinnering (commemoratio) maar een verzoenend offer.
Het is duidelijk dat hier Trente en Heidelberg radicaal tegenover elkaar staan. Op het punt van de mis en de eucharistie is onder rooms-katholieke theologen veel in beweging. Velen hebben onvrede met het scholastisch denken van de transsubstantiatie.
We zijn daarom benieuwd in hoeverre dit nieuwe denken ook een effect zal hebben op het verstaan van Trente. Want Trente is nooit herroepen, zoals dat ook bij andere concilies niet het geval is geweest. Want de Geest leidt immers de kerk van Rome en schrijft voor wat de gezaghebbende openbaring op dat moment moet zijn.
Die Geest zal echter ook kunnen bewerken dat de anathema’s van Trente herroepen worden. Geloven we nog in een wonder? In ieder geval zou dat de verhouding tussen Rome en Reformatie in een totaal ander perspectief plaatsen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 februari 2012

Protestants Nederland | 28 Pagina's

Heidelberg en Trente

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 februari 2012

Protestants Nederland | 28 Pagina's