DE LUTHERA­NEN IN NEDERLAND TUS­SEN KATHOLICISME EN CAL­VINISME 1566 TOT HEDEN

C. Ch. G. Visser, DE LUTHERA­NEN IN NEDERLAND TUS­SEN KATHOLICISME EN CAL­VINISME 1566 TOT HEDEN, 175 p., ƒ46—, Uitg. De Bataafsche Leeuw, Dieren, 1983.

De auteur beschrijft in dit fraai ogende boek de wording en ontwikkeling van de lutherse kerk in Nederland. De eigen plaats van die kerk ziet hij vooral in het vermijden van en de vrees voor eigen, specifieke kenmerken. Vandaar de plaats tussen katholicisme en calvinisme.

De eerste vier hoofdstukken hebben betrekking op de wordingsgeschiedenis in de 16e eeuw - met ruime aandacht voor Antwerpen. Ook de situatie in Amsterdam en Woerden komt aan de orde. De volgende hoofdstukken - 5 t/m 15 - handelen over organisatie, groei, gemeenteleven. Woord en Sacrament, en de geschiedenis - in vogelvlucht - van de kerk in de 17e, 18e, 19e en 20e eeuw. De auteur laat uitkomen dat ook de lutherse kerk in haar historie in elk geval één - weinig verkwikkelijk - kenmerk met andere kerken gemeen heeft: twist en onderlinge strijd, onder meer over de erfzonde en het brood bij het H. Avondmaal.

De wordingsgeschiedenis is helder en overzichtelijk beschreven. De verhouding tussen calvinisten en lutheranen toen, die verre van soepel was, komt redelijk evenwichtig aan de orde, al is het voelbaar dat de sympathie van de auteur uitgaat naar het lutheranisme. Hij verzwijgt in elk geval niet wat de lutheranen in Duitsland de calvinisten aandeden. Vele nog niet genoemde zaken komen aan de orde, soms kort, soms wat uitgebreider: de verhouding tot de remonstranten, de preek, de bijbel, het lied, piëtisme en rationalisme in de 18e eeuw, de dominerende positie van Amsterdam, de predrkantenopleiding, en ook figuren als de bekende Kohlbrugge.

Wie in één boek zowel de wording als de eeuwenlange geschiedenis van een kerk beschrijft, ontkomt er niet aan dat bepaalde punten te summier worden behandeld. Zo had ik graag meer willen vernemen over de (eventuele) doorwerking van Luthers standpunt tegenover de overheid in de 20e eeuw (de Tweede Wereldoorlog). Wat de toekomst betreft huldigt de auteur het (enigszins optimistische) standpunt dat de lutherse kerk een functie kan hebben als 'die einigende Mitte der Konfessionen'.

Het boek kan goed dienen voor een eerste kennismaking met het lutheranisme. De literatuurlijst verwijst naar diepgravender studies, gericht op bepaalde deelfacetten. De kaart op p. 164 met een overzicht van gemeenten die in de 16e, 17e en 18e eeuw ontstonden, is zeer verhelderend. Een rijk geïllustreerd en uitstekend verzorgd boek.

Ede

J.d.G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen