UITVERKIEZINGSLEER TOETSEN AAN DE SCHRIFT?

Prof. dr. C. Graafland heeft 18 oktober een referaat gehouden voor de christelijke gereformeerde studentenvereniging PFSAR te Apeldoorn over de ontwikkeling van de uitverkiezingsleer tussen Calvijn en' de Synode van Dordrecht 1618/1619.

Het Reformatorisch Dagblad besteedde aandacht aan deze lezing. Professor Graafland betoogde:

„De periode in de geschiedenis van het gereformeerd protestantisme van Calvijn tot Dordt is een zeer belangrijke geweest. Het reformatorische gedachtengoed kreeg meer en meer vaste vormen die gekenmerkt werden door een rationele inslag, als gevolg van een logische doordenking van wat de Reformatie had opgeleverd". In zijn referaat schetste prof. Graafland deze ontwikkeling aan de hand van de uitverkiezingsleer. Hij constateerde dat deze leer in de periode van Calvijn tot Dordt een grote en steeds meer dominerende plaats innam.

Het bewijs daarvan achtte prof. Graafland het feit dat in de Dordtse Leerregels de verkiezing centraal is gesteld, om van daaruit de rechte geloofsleer te ontvouwen. Deze leerregels vormen daarom in zekere zin het einde van een ontwikkeling die onder anderen bij Calvijn begon.

Prof. Graafland constateerde dat de Schrift uit het middelpunt ging verdwijnen om plaats te maken voor de kerkelijke strijd inzake de uitverkiezingsleer, waardoor de traditie op dit punt ging scheefgroeien. Calvijn spreekt eerst over het werk van Christus en over de Heilige Geest, om daarna en van daaruit de uitverkiezing aan de orde te stellen. Dat geeft aldus prof. Graafland, een zekere spanning.

Vooral Beza, zou volgens prof. Graafland, een meer rationalistische uitverkiezingsleer ontwikkeld hebben dan Calvijn. Hij plaatste de verkiezingsleer aan het begin van zijn geloofsleer. Bij Calvijn komt de leer van de verkiezing eerst aan de orde na de leer over God, Christus, de rechtvaardiging, de christelijke vrijheid en het gebed.

Professor Graafland keert dan weer terug tot de Dordtse Leerregels en zegt:

„De Dordtse Leerregels vormen een kerkelijke belijdenisuitspraak waarin de verkiezingsleer het centrale punt is. Daaraan worden alle andere zaken vastgeknoopt. Dit centraal stellen van de leer van de uitverkiezing werpt een schaduw op Gods genade en rechtvaardigheid en ondermijnt het reformatorische belijden".

Wanneer we deze uitspraak lezen, wrijven we toch even onze ogen uit, want dit is nogal wat! Er wordt niet minder gezegd, dan dat het spreken van de Nationale Synode te Dordrecht een ondermijning is van de reformatorische leer. De leer der uitverkiezing zou een schaduw werpen op Gods genade en rechtvaardigheid. Ik wil hierin toch met de geachte professor van mening verschillen. De 5 artikelen tegen de Remonstranten bedoelen juist het Sola Gratia te verdedigen tegen de mensverheffende leer van de remonstranten. Het is voluit reformatorisch te stellen, dat de vrije ontferming Gods en de leer der genade met geen krachtiger argument kan verdedigd worden dan met de vrije, onverdiende verkiezing tot zaligheid. Vooral ook volgens Calvijn moet daarom juist de leer van de onverdiende verkiezing gepredikt worden om alle aanmatiging van de mens te vernederen en geen andere oorzaak voor de zaligheid aan te wijzen dan de genade Gods. Ook de prediking van de genade Gods behoeft niet te lijden onder de leer van de uitverkiezing.

Ik vind, dat de theologen te Dordt in 1618/1619 dit juist sterk benadrukken.

Hoe duidelijk stellen zij de genadeprediking op de voorgrond, in hoofdstuk 3 en 4, paragraaf 8: "Doch zovelen als er door het evangelie geroepen worden, die worden ernstiglijk geroepen. Want God betoont ernstiglijk en waarachtiglijk in Zijn Woord, wat Hem aangenaam is, namelijk, dat de geroepenen tot Hem komen. Hij belooft ook met ernst allen, die tot Hem komen en geloven, de rust der zielen en het eeuwige leven".

Volgens mij verraadt dit juist de ware theoloog, die Gods onverdiende verkiezing en Gods genadeaanbod aan alle hoorders van het evangelie~beide handhaaft en predikt.

Ik vind in de 5 artikelen juist een balans van waarheid, die er toen was en nu dikwijls zo ver zoek is.

In plaats van hen te bekritiseren, zou ik liever theologische studenten opgewekt hebben om bij de vaderen van Dordrecht in de leer te gaan voor een evenwichtige prediking van verkiezing en genade. En wat Gods rechtvaardigheid betreft, daarin betonen de theologen van Dordt ware leerlingen van Calvijn te zijn en er voor te waken dat de leer der verkiezing nooit buiten haar bijbelse sporen treedt en God de Auteur der zonde maakt.

De inzet van de 5 artikelen waakt reeds over Gods rechtvaardigheid en stelt: "Aangezien alle mensen in Adam gezondigd hebben, en des vloeks en eeuwigen doods zijn schuldig geworden, zo zou God niemand ongelijk hebben gedaan, indien Hij het ganse menselijke geslacht in de zonde en vervloeking had willen laten en om de zonde verdoemen".

Professor Graafland riep op om de orthodoxe traditie op dit punt te toetsen aan de Bijbel zelf. Hij zei: "Er is veel reden om onze orthodox- gereformeerde traditie te toetsen aan de Heilige Schrift. Er moet in de hedendaagse gereformeerde theologie plaats zijn voor bijbelse herbeziening op de plaats van de leer der uitverkiezing".

Op zichzelf bezien is deze oproep reformatorisch. De leer der kerk moet aan de Schrift getoetst worden. Maar toch ben ik niet zo ingenomen met deze oproep. Dit doet veronderstellen, dat er iets niet juist is met de reformatorische traditie.

Maar goed, laat men de leer zoals neergelegd in de 5 artikelen maar aan de Schrift toetsen. Men zal met de Schrift in de hand geen andere bron voor-de zaligheid van gevallen zondaren aan kunnen wijzen dan de onverdiende verkiezing Gods.

Ik geloof, dat er ook vandaag geen andere keuze is dan tussen vrije genade en vrije wil.

De les van de geschiedenis mogen we ons wel ter harte nemen. Waarom is Calvijn er in zijn latere studies toe gekomen om de verkiezing meer op de voorgrond te plaatsen?

Hij zag, dat in de strijd tegen de leer van Gods vrije rechtvaardiging van de zondaar door het geloof in Christus, geen betere verdediging van de genade te vinden was, dan de drijvers van vrije wil, goede werken en voorwaardelijke genade te bepalen bij de onverdiende en souvereine verkiezing in Christus. Vooral in zijn strijd met Bolsec heeft hij de zaligheid van de zondaar als een daad van vrij en onverdiend erbarmen verdedigd met de leer der genadeverkiezing.

De mannen van Dordt en Westminster zagen zich eveneens geplaatst tegenover hen, die de leer van de genade verdonkerden en ontkrachtten met de leer van menselijke voorwaarden en krachten van de wil.

Zij kozen voor dezelfde methode als Calvijn en hebben de onverdiendheid van de genade verdedigd met de leer van de vrije en souvereine verkiezing Gods.

Nee, op de wijze van theologiseren van onze vaderen willen wij geen kritiek oefenen.

Veel liever willen we kritiek hebben op hen, die van deze reformatorische leer afwijken, zowel aan de linker- als aan de rechterzijde. Tegen hen, die aan de rechterzijde afwijken zou ik willen zeggen: Ga bij Calvijn en Dordt in de leer en zie hoe daar de verkiezing nimmer van Christus en de evangelieprediking wordt losgemaakt.

Tegen hen, die aan de linkerzijde afwijken zou ik willen zeggen: Ga eveneens bij Calvijn en Dordt in de leer en zie hoe daar de mens alle roem ontnomen wordt en niet de vrije wil, maar de vrije genade heerst door rechtvaardigheid tot het eeuwige leven.

Laat professor Graafland toch denken aan de les der geschiedenis, die hij veel beter kent dan ik.

Hij moet het weten, dat de geschiedenis der reformatorische kerk leert, waar de loochening der predestinatie op uitloopt. Allen, die afweken van de leer der predestinatie zijn vroeg of laat terechtgekomen bij de leer van de algemene verzoening en de vrije wil van de mens. Ten overvloede wil ik zeggen, daar bij professor Graafland geen bewijs voor te vinden, maar zijn kritiek op de orthodoxe verkiezingsleer kan daartoe leiden.

Tot slot: Alles schijnt teruggebracht te kunnen worden tot de systematische theologie van de latere reformatoren. Toen zij de theologie gingen systematiseren is het fout gegaan, zo zeggen velen.

Ook in professor Graaflands uitspraken klinkt dit steeds door. De taak van de systematische theologie is om de waarheid omtrent God en Zijn relatie tot de mens en de wereld op ordelijke wijze aan ons voor te stellen.

Wanneer de theologie hier getrouw zijn taak vervult, zal de Schrift de bron van alle spreken zijn.

De waarheden omtrent God en zaligheid van zondaren mogen geordend en samengebundeld worden, maar de bron moet de Schrift zijn en blijven.

We kunnen hier bij Calvijn in de leer, die zegt: "Laat dit dan onze heilige regel zijn, om niets te weten betreffende de uitverkiezing, uitgezonderd wat de Schrift ons leert; wanneer de Heere Zijn heilige mond sluit, laat ons dan ook op de weg stilhouden en leren dat we niet verder mogen gaan" (Rom. 9:14).

Deze waarschuwing moet door ons allen ter harte worden genomen en is ook ter harte genomen door de theologen van Dordt in 1618/1619.

Ik houd mij er echter van overtuigd, wanneer men de schriftgegevens ordent en bundelt, dat er dan geen betere bron voor de zaligheid van gevallen en schuldige zondaren aangewezen wordt in de Schrift als de gelukzalige bron van de eeuwige verkiezing Gods.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen