Jaarvergadering · Netwerksamenleving

We leven in de hoogtijdagen van de lokale democratie. Even lijkt het primaat van de politiek in volle glorie te gelden en hebben politieke partijen de touwtjes stevig in handen. Raadsmeerderheden die elkaar gevonden hebben stippelen de koers voor de komende vier jaar uit en maken gelijk een einde aan slepende kv/esties uit het verleden.

Helaas.... Nog even en dan keren we weer tot het gewone leven terug. Dan begint het weer: het eindeloze getouwtrek, het oeverloze gepraat, de procedures, de overleggen en beraadslagingen. Dan merkt elke politicus, elke bestuurder weer dat de bestuurlijke werkelijkheid zoveel weerbarstiger is dan de idealen uit de verkiezingsprogramma's laten geloven.Want de wereld van het openbaar bestuur bestaat uit meer dan krachtige politieke bestuurders, actieve volksvertegenwoordigers en loyale ambtenaren.

Dé overheid?

We leven in een netwerksamenleving, een samenleving die gekenmerkt wordt door tal van organisaties en partijen die zich bemoeien met de inrichting van deze samenleving. Dat begint al met het overheidsapparaat zelf.We kunnen nauwelijks spreken van dé overheid. De overheid is een in zichzelf verdeeld huis en wordt gekenmerkt door tal van concurrerende organisaties, tal van bestuurlijke tussenlagen, op afstand geplaatste organisaties en half publieke / half private instanties. Nee, het huis van Thorbecke met gemeenten, provincies en centrale staat is soms moeilijk te ontdekken tussen de vele organisaties en instanties in ons publieke domein. En helaas... Tussen overheden onderling is

het meestal geen 'koekoek één zang': hoe vaak gebeurt het niet dat verschillende overheidsorganisaties elkaar zelfs tot aan de rechter bestrijden?

Dé samenleving?

De samenleving zelf is zo mogelijk nog complexer en is gevuld met allerlei partijen die hun steentje aan die samenleving willen bijdragen. Stichtingen, verenigingen, belangenorganisaties, denktanks, one issue bewegingen, besturen van instellingen, enzovoorts, enzovoorts, bemoeien zich op alle bestuurlijke niveaus met de totstandkoming van beleid. Alleen in onze eigen kring kennen we de VGS, de RMU, de NPV, zorgkoepels en federaties, schoolbesturen, deputaatschappen en belangenorganisaties zoals de Bond tegen het vloeken en de vereniging tot bevordering van de zondagsrust, die actief proberen de beleidsvorming te beïnvloeden.

Ook veel burgers roeren zich. Door toegenomen scholing zijn zij steeds beter in staat om op te komen voor hun eigen belangen en publieke besluitvorming te beïnvloeden door op allerhande momenten hun stem te laten horen, tot in de rechtszaal toe. En als het nodig is weten deze burgers in no time een actiegroep op te richten compleet met website, media-aandacht en PR-apparaat. Ook bedrijven hebben hun eigen lobbyafdeling publieke zaken.

Verplaatsing van de politiek

Daarom spreken we over de verplaatsing van de politiek.Als het gaat om het nemen van beslissingen over de inrichting van onze samenleving, moeten we niet zozeer kijken naar de vergaderzalen van raden, staten en kamers, maar naar ambtelijke voorportalen, naar Europese wandelgangen, naar sectoraal overleg tussen ambtenaren en belangengroepen, beraadslagingen tussen milieuorganisaties, bedrijven en ambtenaren, platforms van welzijnsorganisaties of onderhande­ lingen met sociale partners. En waarom al dit gepraat en al deze vormen van overleg? Waarom nemen gekozen volksvertegenwoordigers niet het heft in handen? Waarom al deze stroperigheid?

Omdat overheden in toenemende mate voor het realiseren van hun eigen doelen afhankelijk zijn van de gunst van al deze partijen.Want al deze partijen hebben hun eigen hulpbronnen. Bijvoorbeeld hindermacht, door een juridische procedure te starten. Of legitimiteit bij hun achterban, zoals een milieuorganisatie, en noodzakelijke steun voor de uitvoering. Of kennis, zoals heel veel maatschappelijke organisaties op gebieden als recreatie, landbouw, zorg en onderwijs. Of geld en andere fysieke hulpmiddelen, niet onbelangrijk.Vaak ook formele bevoegdheden, zoals het recht op inspraak, bezwaar en beroep, en de bevoegdheid om advies te geven over voorgenomen beleid of daarmee in stemmen.

En overheden hebben in veel gevallen niet de gelegenheid om deze partijen zomaar te omzeilen.We leven in een democratische rechtstaat waarin het openbaar bestuur in samenspraak met belanghebbenden en burgers haar beleid vorm geeft en uitvoert. Dat betekent dat burgers, bedrijven en belangenorganisaties ook gebruik kunnen maken van bijvoorbeeld inspraak, bezwaar en beroep, incidenteel of permanent overleg, middels werkgroepen, overlegplatforms en adviesraden, en noemt u het allemaal maar op. En zo komt het dat overheden en over­

heidsdienaren, willen zij iets voor elkaar krijgen, op zoek moeten gaan naar coalities met bondgenoten. Bijvoorbeeld de BOVAG om roetfiIters te kunnen Introduceren. Of de Zeeuwse boerenorganisaties om deWesterschelde te kunnen verdiepen. Of de Aalsmeerse burgers om Schiphol uit te kunnen breiden. Of de Noordzeevissers om de Tweede Maasvlakte aan te kunnen leggen. Of de vakbonden om de verzorgingsstaat te hervormen. Of allerlei welzijnsorganisaties en kerken om de WMO uit te voeren. Het is maar een willekeurige greep.

Hoe te waarderen?

De vraag is hoe wij als SGP deze ontwikkeling moeten waarderen. Die vraag wordt in de nieuwste nota van het Studiecentrum beantwoord."Tussen stemmen en sturen. Besluitvorming en burgerschap in een netwerksamenleving" is de titel van deze nota. En misschien denkt u dat de SGP radicaal afstand neemt van de netwerksamenleving. Misschien verwacht u dat we in deze nota spreken van een gezagscrisis, van doorgeschoten activisme, van emancipatie van mondige burgers, van opdringerige actiegroepen die alleen voor hun eigenbelang opkomen. En inderdaad, dat is ook zo. In de netwerksamenleving wordt op allerlei wijzen geknabbeld aan het wettig gezag. De overheid is Gods dienares, en zeker als dat betreft de handhaving van recht en gerechtigheid en de handhaving van Gods geboden. Dat laten we onverkort staan.

Maar tegelijkertijd willen we ook aandacht vragen voor de andere kant van het verhaal. Overheden moeten het goede voor de samenleving zoeken. Het kan de kwaliteit van de besluitvorming en de steun voor het bestuur ten goede komen als meerdere ideeën en opvattingen worden gehoord, als gerechtvaardigde belangen worden meegewogen.

In de gereformeerde staatsvisie - zie Calvijn, Althusius, Groen - is er sprake van gedeelde verantwoordelijkheden tussen staat, maatschappij en burgers, leder heeft daarin zijn eigen rechten en plichten. Onze moderne samenleving heeft een forse overheid nodig, maar haar opdringerigheid wordt beteugeld door het feit dat zij voor heel veel zaken afhankelijk is van burgers, maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven.

Participatie als plicht!

In deze samenleving acht de SGP het van groot belang dat christenen actief gebruik maken van de vele mogelijkheden die er zijn om te participeren en een bijbels geluid te laten horen. Het laatste hoofdstuk van de nota luidt daarom: participatie als plicht! De theocratische opdracht geldt ons allen. Als we onze stem niet doen horen, dan doen anderen het wel en hebben onze vertegenwoordigers in veel gevallen het nakijken... Participeren kan op verschillende manieren:

• Door lid te zijn van onze eigen christelijke organisaties en daarbinnen ac­ tief te zijn. De plaatselijke NPV kan een belangrijke rol spelen in de uitvoering van deWMO evenals het plaatselijk schoolbestuur in het lokaal onderwijsbeleid.

• Door de mogelijkheden om te participeren in wijkraad, overlegplatform, burgerpanel, etc. aan te grijpen en daar een christelijk geluid te laten horen en het goede voor de samenleving te zoeken.

• Participeren in niet direct christelijke verbanden: besturen van maatschappelijke organisaties en instellingen. Politici kunnen proberen het collectiebeleid van een plaatselijke bibliotheek te beïnvloeden, maar als bestuurslid bereik je meer! Hetzelfde geldt voor deelname aan een seniorenraad, een gehandicaptenplatform, etc.

• Gebruikmaken van incidentele vormen van inspraak, overleg, etc, zeker als er zaken besloten gaan worden die strijdig zijn met Gods Wet en Zijn eer

Drie richtinggevende kaders

De SGP plaatst daarbij wel drie richtinggevende kaders waarbinnen deze participatie vorm moet krijgen. Allereerst zijn de motieven van belang. Niet eigenbelang dient het richtsnoer te zijn, maar de wens om God lief te hebben boven alles, en de naaste als zichzelf. Dienstbaarheid is het grondmotief. Gehoorzaamheid als randvoorwaarde van participatie.

Daarnaast is de keuze van middelen belangrijk. Daarbij kiest een christen niet voor het activisme van een actiegroep, maar voor de wettelijke middelen die daartoe door overheden zijn gegeven en ook als zodanig zijn bedoeld. En tot slot let een christen op de momenten waarop hij zijn invloed aanwendt. Ook daar voegt hij zich naar de gelegenheid die hem gegeven wordt en blijft hij niet doordrammen als er een beslissing genomen is.

Een christen kan ook in een egoïstische, activistische en ongehoorzame netwerksamenleving door zijn dienstbaarheid, bescheidenheid en gehoorzaamheid een voorbeeld zijn, ja een lichtend licht in een steeds donkerwordende wereld.

drs. M.W. van Buuren

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen