Jan Koopmans (1905–1945) THEOLOOG BIJ DE TIJD

Deze bundel opstellen komt voort uit een symposium dat de twee Kamper Theologische Universiteiten samen met de TUA hadden georganiseerd in januari 2007. Men had gezocht naar een theoloog die had gestimuleerd, maar van wie de bestudering van zijn werk nog niet echt op gang is gekomen. De persoon van dr. J. Koopmans voldoet in ruime mate aan dat profiel.

Afkomstig uit Sliedrecht studeerde Koopmans theologie in Utrecht. Hij werd predikant in Zeeland (1928) en diende daar twee gemeenten. In 1938 promoveerde hij in Utrecht op een studie: Het oudkerkelijk dogma in de Reformatie, bepaaldelijk bij Calvijn. Deze wetenschappelijk publicatie liet grote indruk na en deed grote verwachtingen rijzen. Van 1938–1941 werkt Koopmans als secretaris van de NCSV Toch keerde hij terug naar het actieve predikantschap toen hij in 1941 in Amsterdam wijkpredikant werd. Vlak voor het einde van de tweede wereldoorlog werd hij getroffen door een verdwaalde Duitse kogel. Deze tragische dood betekende een vroegtijdig einde van een theoloog waarvan nog zoveel verwacht werd.

Van Koopmans is bekend dat hij nauwe banden onderhield met zowel O. Noordmans als K.H. Miskotte. In twee opstellen wordt de relatie tot deze twee theologen onderzocht. Noordmans kan gelden als theologische ‘vader’ van Koopmans, Miskotte als intensieve gesprekspartner. Toch laat een dieptepeiling van prof.dr. B. Kamphuis zien, dat Koopmans zich in zijn proefschrift in de eerste plaats als leerling van Calvijn en van de Schrift heeft ontwikkeld. Dat relativeert de afhankelijkheid van Noordmans en Miskotte.

Wegens zijn vroegtijdig overlijden is veel van Koopmans werk schetsmatig gebleven. De drie bundels Postillen die hij heeft nagelaten, vormen geen complete homiletiek (predikleer). Toch probeert prof.dr. A. Baars verbanden aan te wijzen. Daaruit blijkt o.a. dat de prediking die Koopmans voorstond niet ‘bevindelijk’ genoemd kan worden in de traditionele zin van het woord. Toch is er wel een sterk op het hart gericht element in zijn preekwerk aanwezig. De ervaringskant van het geloof komt voluit aan de orde in samenhang met een nauwkeurig luisteren naar de tekst van de Bijbel.

De verhouding kerk en Israël was tijdens de tweede wereldoorlog geen academische kwestie, die ver van het alledaagse leven stond. Koopmans ontwikkelde zijn gedachten tegenover een verstikkend antisemitisme. Zijn protest in 1940(!) tegen de eerste maatregelen van de Duitse bezetter tegen de Joden bevatte profetische woorden. In zijn opstel gaat prof.dr. G.C. den Hertog daar dieper op in en laat hij zien hoezeer Koopmans als theoloog en predikant betrokken was op zijn tijd.

Deze bundel geeft in kort bestek een inleiding in het werk van Jan Koopmans. Het is met de auteurs van harte te hopen dat het werk van Koopmans ook vandaag de aandacht krijgt die het verdient.

n.a.v. G.C. den Hertog en G.W. Neven (red.), Jan Koopmans (1905–1945). Theoloog bij de tijd. Uitg. Kok, Kampen 2008. 184 blz. € 22,50

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen