Het oude Christen Ghelooue ieghens de nieuwe dolinghe der Papisten.

D a t h e t N a c h t m a e l g h e e n S a c r i f i c i e i s m a e r een m e m o r i e .
Christus seyt, so dicmaels als ghi dit doet, doeghet tot mijnder ghedachtenisse. Augustinus seght: de Christenen celebreren de ghedenckenisse van het sacrificium dat aireede ghedaen is. Ende Petrus Lombardus seit, het Sacrament wort sacrificie ghenaemt om dat het de ghedenckenisse is van dofferande ghedaen aen het cruyce.

D a t C h r i s t u s h e m z e l u e n e e n s g h e o f f e r t hebb e n d e , n i e t m e e r g h e o f f e r t en w o r d t.
Paulus spreect: Christus en offert hem seluen niet dicmael gelijc den hoogen Priester cam in de heylige plaetse met ander bloet. Anders hadde hi dicmael moeten lyden. Item desen hebbende gheoffert een eenighe offerande voor de zonden, is gheseten eeuwelijck ter rechter haut Gods. Nu daer verghiffenisse van dees zaecken is, daer en is gheen offerande meer voor de zonde.

V a n d e r M i s s e n i n s t e l l i n g h e.
Eusebius Cremoniensis naemt sinte Hieronimus autheur vander misse. Damasius stelde den Confiteor anno 377. Gelasius maecte de Colecten, en tractaten anno 463. Leo voughde daer by sanctum sacrificium etc. anno 444. Gregorius voughde anden Canon der Misse Diesque nostros etc. Ziet Polydo, Vergi. de inuen. rerum, Platina ende andere.

D a t t e r m a e r t w e e S a c r a m e n t e n en s i j n.
Augustinus: Wij hebben weynigher Sacramenten dan in doude wet, die lichter om onderhouden sijn, maer van meerd. bediedenisse sijn, gelijc daer is tSacrament des Doopsels ghehelicht inden name der heiliger Dryvuldicheit en deghemeenschap sijns vleeschs en bloets. Justinus vertellende int lange den Gods dienst en de ceremonien sijns tijts, en spreect ooc maer van dees twee Sacramenten: zoo en doet ooc Tertullianus, ende andere.

D a t wij v a n o n s z e l u e n n i e t en c o n n e n g o et w i l l e n , n o c h d o e n.
Paulus spreect, Ten is niet inden willenden noch loopenden maer in God die ontfermerticheyt doet. Item God ist die in v werct twillen en tvolbringen.
Hieronimus spreect: Als den heere seyt: Niemant en mach tot my coomen ten sy dat mijn vader hem trecke, zoo breect hi ^de opgheblasen vryheit van den wille. Want men daerby verstaen moet dat hi niet ghewillich en loopt die ghetrocken wordt: maer wordt iegens synen wille traechlic gheleedt. Augustinus seit: Tot het goede te doene en is niemant vry, ten s)T dat hi vry ghemaect si, vanden guene die seit, Ist dat v den sone Gods vry maect, so sidy recht vry.

D a t wy na de e r b o r e n t h e y t noch o n v o l m a e c kt e n z o n d a e r s b l y u e n , en n i e t en c o n n en v e r d i e n e n .
De Prophete seyt, Alle onze gherechticheden sijn besmet als een maenBiecke vrouwe. Paulus spreeokt, Ic weet dat in mi dat is in mijn vleesch glieen goet en woent. Item, ic ben vleeschelic vercooht onder de zonde.
Chrisostomus seyt, wy en sijn niet alleen wt der naturen zonde, maer heel en al zonde. Augustinus, ghy en hebt gheen goet gedaen nochtans zijn v zonden vergheuen, dede v God na v wercken hi soude v inder waerheit verdoemen. Hi en gheeft v de pine niet die v toebehoort, maer genade die v niet toe en behoort. Hieronimus seyt: Dan sijn wy rechtveerdich als wi ons voor zondaers bekiunen, en dat onze gherechticheyt niet en leyt in ons verdiensten maer inde genade Gods.

D a t wy a l l e e n e door t g h e l o o u e z o n d e r o n ze v e r d i e n s t e n g h e r e c h t v e r d i c h t w o r d e n.
Paulus seyt: wt ghenaden sidy zalich ghemaect, door den gelooue: en dat niet wt v, het is Gods gaue, niet door de wercken, op dat hem niemant verheffe.
Ambrosius schrijft: Paulus seit dat sy gerechtveerdicht sijn wt ghenaden, om dat zy gheen weerc doende, en zonder iet te vergheldene door tgelooue en door de genade Gods gerechtverdicht Bijn. Bernardus: ziet daer alle menschelicke verdiensten, te stellen syn betrouwen in hem die de menschen zalich maeckt.

D a t de g h e l o o u i g h e s t e r u e n d e t e r s t o n t i n d en h e m e l g a e n , en de a n d e r i n d e v e r d o e m e n i s s e , en d a t n i e m a n t en can n a e r de d o o t g h e h o l p e n wesen.
Christus spreeckt: die ghelooft in die mi ghesonden heeft, heeft dat eewich leuen, ende en zal int oordeel niet coomen maer gaen vande doot int leuen. Den wyse man seyt: De siele der gherechtigher zijn in Gods handt: en gheen pyne en sal henlien gheraken. Justinus martelaer schrijft dat het Euange lium van Lasarus ons leert hoe dat de menschen naer dat de ziele wt den lichame ghescheeden is, niet en connen hulpe oft bystant ontfanghen door eeniglie sorghe nersticheyt, oft middelen. Cyprianus schrijft: Alsmen van hier ghescheeden is, daer en is gheen plaetse van penitentien meer noch cracht van voldoeninghe.

D a t m e n God a l l e e n zal a e n b i d d e n , en n i et d e n H e y l i g h e n.
Ghy zult uwen Heere en God anbidden en hem alleene dienen. Epiphanius seyt: dat den vader den zone en den helighen Gheest aengebeden sy, maer niemandt en aenbidde Mariam noch vrouwe noch man: welcke eere de Inghelen niet werdich en sijn. Lactantius schrijft: de Inghelen (wiens eere God toebehoort) willen niet datmen henlien toeschickt eenighe eere.
Augustinus spreeckt: Onzen Godsdienst en sy niet in de eerlicmakinghe vande ghestoruen menschen. "Want indien sy deughdelijc gheleeft hebben zy en sijn zulc niet dat si die eere begheeren maer willen dat hy van ons gheheert worde door wiens verlichtinghe zi henlien verhueghen etc. Item, sy sijn dan te eerene met naervolginge, maer niet te anbidden om den Godsdienst.
Eusebius spreect: wy en moghen nemmermeer verlaten onzen Heere Jesum Christum die voor ons ghestoruen is, ende gheenen anderen dan hem die warachtich God is aenbidden.

D a t m e n de H e y l i g h e n n i e t en b e h o o rt t e a n r o u p e n en d a t sy n i e t en w e t e n wat wi b i d d e n.
Den Heere spreeckt, Anroupt my in den tijt der noot, ic zal v verhooren en ghy sult my eeren. God kent alleene smenschen herte en ghedachte. Esaias spreect: Abraham en heeft van ons niet geweten, noch Israël en heeft ons niet ghekent. Waer op Augustinus spreeckt: de sielen der gestoruen menschen sijn in een plaetse daerse niet en weten watmen doet oft watter ghesciet in smenschen leuen. Lactantius schrijft, datter gheen menschelijc wesen en is in die de gestoruen menschen bidden.

D a t C h r i s t u s a l l e e n ons M i d d e l a e r en A d u o c a e t i s , en d a t wy g h e e n en a n d e r e n en b e h o e u e n.
Christus spreect: niemant en mach tot den vader comen, dan door my.
Paulus seyt: Een God en Middelaer tusschen God en de menschen namelijc de mensche Jesus Christus, die hemseluen gegeuen heeft tot een versoeninge voor allen. Augustinus spreect: Indien Paulus een middelaer ware, dander Apostelen zoudent desgelijcx ooc sijn, ende so zouden daer veel Middelaers wesen ] ): twelck niet en soude ouercomen met het guent dat hi op een ander plaetse seyt, daer is een middelaer. Chrisostomus seyt: Daer en behoeft geen voorsprake by God, noch door eenige ziwegen an andere te smeecken: maer al sijt ghi alleene ende zonder voorsprake, ende by v seluen God bidt: ghy zult al vercryghen dat ghy begeert: want God en gheeft so lichtelijc niet wanneer andere voor ons bidden, als soo wanneer wi selue bidden, al sijn wi ooc vol zonden. Dit wordt ooc by Ambrosium bevesticht.

D a t m e n g h e e n b e e l d e n , oft gh el i j c k e n i s s e n en sal m a k e n , n o c h g h e b r u y c k e n tot G o d s d i e n s t n o c h die e e r e n.
Ghy en sult gheen beelden oft ghelijckenissen maken etc. ghi en sultse anbidden uoch eeren. Lactantius schrijft: daer en is gheenen Godsdienst daer de beelden syn. Epiphanius vindende een beelde Christi oft van eenighen heiligen heeft die te nieten gedaen, seggende dattet iegens Gods woort was beelden inder Christen templen te hebben. S. Clement schrijft dat valsch is de zienlike beelden ter eeren Gods te eeren.

V a n de R e l i q u i e n der H e y l i g h e n.
Chrisostomus spreeckt: En wilt niet anhangen de asschen der gestoruen heilighen noch de ouerblijfsels van haren vleessche, en die verdoruen beenderen: maer doet v ooghen des gbeloofs op, en zietse bedekt met de Godzalige dueght, en met de gaue des heilighen Gheests.

T e g h e n die O o r b i e c h t e.
Gaet vertooght v den Priester. Ambrosius spreeet daerop: Wie is den Priester anders dan die eewigh Priester is na de ordonnantie van Melchisedeeh? Chrisostomus spreeet: Tis genouch dat u God alleen hoore, biecht in v herte. Item, ist dat ghy voor een ander beschaemt syt biecht v inwendich int herte. Item, zeght God alleene v zonden die gheen pyne en stelt. Des Paus leeraers zeggen dat de oorbiechte een instellinghe vander kercken is.

D a t de P r i e s t e r s huwen m o g h e n , oft dat die g h e h u w e t s i j n B i s s c h o p p e n oft P r i e s t e rs m o g h e n sijn.
Paulus seyt: Een Bisschop zy onberispelijc eender vrouwen man etce. wel sijn huusgesinne besorgende. Want indien hy niet en can sijn huusgesinne regieren, hoe soude hy de Ghemeynte Gods besorghen? Die haer niet onthouden en connen dat sy huwen.
Item het huwelijc is eerlijc onder een yeghelic en de slaepstede zonder smette maer God die zal d hoereerders straffen. S. Pieter hadde sijn huusvrauwe met hem te Roome. Ende veel Bisschoppen in deerste kerke waren ghehuwet. Het Concilium van Nicenen willende den Priesters thuwelic verbieden, wert daerin wedersproken vanden Bisschop Paphnutius die zulc verbod onbebehoorlijc achte en zeide dat het bislapen van man en wijf reynicheyt was, volghende dien was dat vry ghelaten, anno 324. Paulus namet verbot des huwelijcs een duuelsche leere.

V a n d e m a e c h d e n en b e l o f t e n van r e y n i c h e y t.
Paulus seyt, Van de Maeghden en hebbic des Heeren ghebot niet, mer ic gheue raet. Ist dat desen Leeraer (spreeet Ambrosius) gheen ghebot en hadde wie mochtet hebben ? Iii en hadder gheen ghebot, maer hadder exempel af. Want maeghdelicke reynicheit can ghewenscht ende niet geboden wesen. Mids dat de zaken die bouen ons macht sijn meer te begheeren dan te gebieden sijn. Dus en behoort niemant bedwonghen te wordene, op dat hi van gheoorloofde zaken belet zijnde, gheen ongheoorloofde zaecken en bedryue.
Ciprianus schrijft, Indien de maechden deur tghelooue Christo toegheheilight sijn dat sy in zuuerheyt en cuyscheyt volherden sonder opsprake, en zoo volstandich zijnde verwachten den loon der maechdehjcker reynicheyt. Maer connen oft willen zy niet, datse lieuer huwen dan vallen int vier deur hare lusten.

D a t de S p y s e te v e r b i e d e n t e g h e n God is.
Paulus namet verbot der spysen een duuelsche leere. Den heilighen Apollonius verweet Montanum den ketter dat hy deerste wet van vasten ghegheuen hadde. Spiridion den Bisschop zeyde dat hy wel dorste vryelic vleesch eten als dander vasten, om dat hi christen was. Attalus seyde dat Alcibiades qualic dede, om dat hi niet wilde eten van >lle creaturen die God gheschepen hadde, wiens vermaen hi volghde, ende danckter den Heere af. Augustinus seyt, Ic vinde liet vasten in de heylige Schrift bevolen, mer ic en vinde daer niet wanneer men vaston sal.
Origenes spreeet, Tis zeker christelyke vryheyt te vasten tallen tyden, niet by auperstitieuse onderhoudinghe, mer door de deucht van soberheyt.

D a t a l l e m e n s c h e n m o g h e n de h e y l i g he S c h r i f t in g h e m e e n s p r a k e l e s e n, e n d e v o o r t leeren.
Christus spreeckt, Onderzouckt de Schrifture. Item, Paulus schrijft, Ghy die meesters behoort te sine na den tijt, hebt van noode datmen v onderwyse etce. Daerop spreeckt Chrisostomus, hier en laet Paulus niet alleene toe alle menschen Gods woort te lesene, maer ooc te predicken behaluen de vrouwen. Item zeyt noch datmen thuys zal met sijn huusghesinne ende gheburen de Schrift dickmaels lesen ende onderzouken.

1) Tegen dezen regel staat in de oorspronkelijke uitgave een

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen