Gods Woord in de taal van de Pokot

Een geweldige opdracht voor de nieuwe zendingsarbeiders en hun gezinnen en allen die achter hun werk staan. Het aantal mensen dat onder het beslag van het evangelie is gekomen is nog zeer gering. De Anglikaanse zending in Kenya werkt weliswaar geruime tijd in Pokot, maar voornamelijk in het minst geïsoleerde zuidelijke deel van het gebied. De eerste zendelingen vestigden zich in het plaatsje Nasokol, dichtbij hetdistriktscentrum Kapenguria. Zij waren degenen die een begin maakten met de vertaling van de Bijbel. Helaas is dit niet zonder strubbelingen gegaan.

De lezers onder u die geabonneerd zijn op het Reformatorisch Dagblad hebben waarschijnlijk het artikel gelezen - n.a.v. de uitzending van familie Visser - dat melding maakt van het bestaan van een Pokot Bijbel, uitgegeven door de Engelse Trinitarian Bible Society, waarmee de - Nederlandse - Gereformeerde Bijbelstichting samenwerkt. Daarin wordt gesuggereerd dat dit genootschap een goede, letterlijke vertaling heeft uitgegeven en dat de nieuwe vertaling, waaraan ondergetekende meewerkt, een vertaling is van een ander niveau, verwant aan dat van de omgangsvertaling 'Groot Nieuws voor L". Deze opmerking komt geheel voor rekening van de kerkelijke redacteur van het R.D. en/of de G - B .S.

We voelden ons genoodzaakt hierop te reageren, omdat de bewuste opmerking in strijd is met de werkelijkheid. Tot op heden heeft het RD echter onze reactie niet gehonoreerd. Aangezien de GZB 'onze" vertaling financieel steunt, is het van belang een juist beeld te geven van de situatie.

Er is inderdaad een Pokot vertaling in omloop. Het betreft hier niet een gehele Bijbel, doch alleen een Nieuw Testament. Deze vertaling was van de hand van de eerste zendelingen en vertoonde een aantal gebreken, die van zo 'n ernstige aard waren, dat de Anglikaanse Kerk zelf zich ervan heeft gedistancieerd en het Bijbelgenootschap heeft benaderd met het verzoek om een nieuwe vertaling. Wat was nu het geval? Zoals vele vertalingen uit het begin van deze eeuw, was deze Pokotvertalinghet werk van zendelingen geassisteerd door taalhelpers of informanten, We wezen er reeds op dat er tegenwoordig naar gestreefd wordt te komen tot vertalingen van de hand van moedertaalsprekers, omdat alleen zij in staat zijn een vertaling te leveren die door de mensen zelf als natuurlijk en dynamisch wordt ervaren. Niettemin hebben de eerste zendingsarbeiders werk geleverd dat tot veel zegen van de jonge gemeenten is geweest.

In het geval van de Pokotvertaling moeten we helaas concluderen dat de vertalers - zelf zendingsarbeiders - de mening waren toegedaan dat zij de taal beter beheersten dan de Pokotmensen zelf. De adviezen en commentaren van de Pokot assistenten werden volledig genegeerd zodat het kwam tot een conflict tussen vertalers en assistenten. Het resultaat van al het werk was een vertaling die ronduit slecht is te noemen. Diverse woorden en uitdrukkingen stemmen niet overeen met de oorspronkelijke bijbelse betekenis en het taalniveau waarvan men zich bediende komt

als kinderlijk over. Het Bijbelgenootschap mocht de vertaling niet aan de gebruikelijke controle onderwerpen, als gevolg waarvan zij weigerde deze te laten drukken en uit te geven.

Wij betreuren het uiteraard dit te moeten melden, maar zoals u zult begrijpen noopte het bewuste artikel in het RD ons ertoe de werkelijke situatie weer te geven.

Momenteel werkt Ds. Daniël Tumkou, destijds assistent van de zendeling-vertaler, aan een nieuwe vertaling. Hij is de enige Pokot predikant met een gedegen opleiding. (Hij studeerde o.rn. aan St. Paul's College, Limuru, waaraan Dr. Goedhart verbonden is). Zijn proefvertaling wordt bestudeerd en van commentaar voorzien door een begeleidingscommissie bestaande uit ontwikkelde Pokot christenen en een enkele zendingsarbeider die de taal kent. Zelf heb ik als vertaalconsulent de supervisie over dit projekt. Eén van onze taken is er zorg voor te dragen dat de vertaling zo nauw mogelijk aansluit bij de oorspronkelijke tekst.

In de loop van dit artikel wil ik trachten aan te tonen (lat het niet altijd mogelijk is de vorm van de tekst in een min of meer letterlijke zin weer te geven, zonder afbreuk te doen aan de inhoud van de tekst.

Voor we ons met de vertaalproblemen gaan bezig houden, graag een enkel woord over de vertalers, hun instelling en hun opleiding. Uiteraard willen we vertalers in dienst nemen, voor wie de Bijbel Gods Woord is, dat beslag legt op hun leven, hun relatie tot God en de medemens. In een zendingssituatie is het van belang dat zij begaan zijn met hen, die het Evangelie van Gods reddende liefde in Christus nog niet hebben gehoord. Zij dienen hun roeping in deze te verstaan. Daarnaast is het van belang dat zij de Bijbel en de bijbelse achtergronden hebben bestudeerd. Dit is de reden waarom wij graag gebruik maken van predikanten en liefst hen die de Bijbel in de grondtekst kunnen lezen. Gezien echter het niveau van de predikantenopleiding in Afrika en het geringe aantal predikanten met een overzeese opleiding, moeten wij dikwijls genoegen nemen met mensen die zich moeten behelpen met vertalingen van de bi jbel in het Engels, Frans, Swahili e.d., hetgeen uiteraard een handicap is.

Elke vertaling van de Bijbel dient immers een getrouwe weergave van de oorspronkelijke tekst te zijn. Baseren we onze vertaling op één of meer andere vertalingen. dan lopen we gevaar dat deze onnodig afwijkt van het Hebreeuws of Grieks. Om dit te ondervangen geven de Bijbelgenootschappen speciale handboeken voor vertalers uit, welke handelen over de tekst en

eventuele exegetische problemen. Bovendien bieden deze boeken hulp bij het oplossen van de problemen die het vertalen in een Afrikaanse of Aziatische taal met zich meebrengt. Momenteel beschikken we over een zestal handboeken, die handelen over de volgende bijbelboeken: Markus, Lucas, Handelingen, Romeinen, de brieven van Johannes en Ruth. Aan andere boeken wordt gewerkt door diverse theologen uit alle delen van de wereld. Behalve "van de handboeken maken we veel gebruik van allerlei commentaren die zich bezig houden met de tekst van de Bijbel.

Voordat ds-Tumkou een begin maakte met de vertaling van hel NT volgde hij een cursus vertaaltechniek en - principes van een aantal weken, geleid door de schrijver var) dit artikel en enkele van zijn collega’s.

In januari 1975 was het dan zover. Ds. Tumkou was vrijgesteld van zijn pastorale werk en het vertaalwerk kon beginnen. Zijn eerste opdracht was een proefvertaling te maken van hel Markusevangelie. Dit boek wordt bijna altijd eerst vertaald, o.a. omdat het korter is dan de andere Evangeliën en betrekkelijk eenvoudig is van structuur. De vertalers werken in principe in hun eigen taalgebied, temidden van de mensen die hun taal spreken. Zodoende bestaat er de mogelijkheid anderen te raadplegen bij het zoeken naar de juiste woorden en uitdrukkingen.

Ds. Tumkou doet zijn werk in een klein kantoortje op de zendingspost Nasokol temidden van de Pokot. Daar werkt hij dag in dag uit aan de vertaling van het Woord van God. De ene dag lukt het hem een heel hoofdstuk te vertalen, de andere dag soms maar een paar verzen. Zondags als hij voorgaat in de kerkdienst maakt hi j gebruik van zijn proefvertaling. Na afloop informeert hij dan wat de kerkgangers van de vertaling vinden, wat vaak aanleiding geeft tot een boeiend gesprek. De reacties zijn in het algemeen erg positief, «aarvoor we uiteraard erg dankbaar zijn.

Bidt u ook voor ds. Tumkou en alle bijbelvertalers in Kenya, dat zij door Gods Geest in staat worden gesteld het Woord getrouw en dynamisch te vertalen, zodat de boodschap van het Evangelie ingang zal vinden bij de mensen?

Eén van de belangrijkste taken van de vertaaltonsulent is het begeleiden van de vertalers en het controleren van hun werk. Aangezien wij onmogelijk een studie kunnen maken van alle talen waarin vertaald wordt, zijn we ook hier in de mogelijkheden beperkt. We kunnen een vertaling slechts controleren door deze letterlijk te laten terugvertalen, in hel Engels of Swahili. Op deze wijze kunnen wij nagaan wat er letterlijk staat en vragen steden over de betekenis van woorden en uitdrukkingen, met het doel ons ervan te vergewissen dat ze overeenstemmen met de oorspronkelijke bijbelse betekenis. Het is van belang hier te vermelden dat de vertaling daarna nog besproken en goedgekeurd moet worden door de begeleidingscommissie. Op die manier voorkomen kt dat de vertaling het werk is van een enkel persoon.

Over de problemen waarvoor Ds. Tumkou zich gesteld zag bij de vertaling van het Markuscvangelie hoop ik te schrijven in één van de volgende afleveringen van ‘Alle den Volcke’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen