EEN BELANGWEKKEND PROEFSCHRIFT

Van 1975 tot 1980 was hij werl< zaam binnen de RCEA in Kenia, uitgezonden via de GZB. i-iij stond aan het begin van een nieuw stul< zendingswerl< in het Noordwestelijl< deel van Kenia onder de Pokotstam. Een stam die toen nog vrijwel geïsoleerd leefde en waar Visser samen met anderen zocht naar mogelijkheden om het Evangelie te brengen, in die tijd heeft hij een onderzoeksopdracht vervuld omtrent leven en religie van de Pokot. Dit onderzoek resulteerde in een belangrijk rapport getiteld „Towards a l^issionary Approach among the Pokot", een rapport gebaseerd op observatie van en onderzoek naar het leven van de Pokot om wegen te wijzen voor kerk en zending in de overdracht van het Evangelie. Het is Immers niet vanzelfsprekend om deze wegen te vinden. Naar de diepste overtuiging van Visser is het noodzakelijk om te weten en te onderkennen in welke context de evangelieverkondiging plaatsvindt. Zijn gedreven missionair bezigzijn in de context van deze stam, stimuleerde hem tot een grondig onderzoek. Zijn rapport is waardevol gebleken voor kerk en zending, voor het werken in dit stukje Afrika.

Het onderzoekswerk is voortgezet en de dissertatie is de bekroning op dit werk. Strikt geformuleerd is het geen zendingsboek, geen missiologische studie, maar een cultureel-antropologisch werk: een wetenschappelijke studie van de traditionele religie van de Pokot. Een studie binnen het gebied van de Land-en Volkenkunde. Toch mag dit werk belangwekkend genoemd worden voor het werk van de GZB. Vanuit de verbondenheid met de schrijver en vanuit het thema dat ons verder helpt in het verstaan van de mensen in hun traditioneel bestaan.

Er is in het Pokot-gebied een kerk ontstaan dwars door alle hindernissen heen, maar het oude is ook blijven bestaan. Het materiaal van Visser kan dienstbaar gemaakt worden aan het werk van de kerk in deze context.

Inhoud

Het is niet de bedoeling om deze in het Engels geschreven dissertatie hier samen te vatten. Ik wil volstaan met het aangeven van enkele belangrijke lijnen.

De Pökoot-religie (de notatie is van Visser, tevoren werd „Pokot" geschreven) wordt beschreven en geanalyseerd in haar sociale, economische en historische context. De achtergrond van deze keuze is dat Visser benadrukt dat religie kenmerkend is voor een samenleving. Het boek krijgt als motto mee een uitspraak van Parsons, , , Society is a religious phenomenon", wat zoveel betekent als: grondslag van elke maatschappij Is haar religie; wil je een samenleving leren kennen dan moet je zoeken naar haar levensbeschouwelijke grondlijnen.

Op het gebied van de culturele antropoloelen gie is dit een gewaagde stelling. Dat bleek en wel bij de verdediging van het proefschrift. r. Juist op dit punt werd de promovendus kritisch te ondervraagd. De gangbare opvatting is dat een samenleving veeleer wordt bepaald door materiële omstandigheden of door haar sociale organisatie of door haar geschiedenis. Visser noemt religie het brandpunt van waaruit cultuur en sociale verhoudingen In een samenleving verklaard kunnen worden.

Kortom dit gezichtspunt van de schrijver is een duidelijke keuze (waar we hem overigens dankbaar voor zijn).

De Pökoot-religie is bezien in haar sociale, economische en historische context. Religie wordt niet beperkt tot het privé-domein, maar doortrekt het gehele leven. Dit is kenmerkend voor de Pökoot-religie, maar eigenlijk voor alle geloof. Het Is niet mogelijk de religie op te sluiten binnen het privé leven, dat kan ook in het westen niet.

Het onderzoek is verricht onder de Pökoot in de Sigor Division van het West-Pokot District in noord-west Kenia. De voorouders van de Pökoot zijn afkomstig uit verschillende gebieden, maar de verschillende groepen zijn in de loop der geschiedenis een etnische eenheid geworden.

De Pökoot hebben een belijnde sociale organisatie. Ze zijn verdeeld in clans waarvoor (huwelljks)regels gelden. De kleinste sociale eenheid is de z.g. homestead, bestaande uit een man met zijn vrouwen, kinderen en evt. getrouwde zonen. Zo'n familie-nederzetting varieert van enkelen tot tientallen. Eigenlijk een uitvergroting van ons traditionele groot-gezin. De homesteads liggen verspreid over een groot gebied, zodat er geen sprake Is van dorpen of steden.

Voor kerk en samenleving is het uiterst belangrijk te bedenken dat niet het individu vooropstaat maar dat elk mens deel uitmaakt van een groep en als zodanig ook benaderd moet worden. Elk Individualisme is vreemd aan deze samenleving.

De Pökoot-samenleving erkent geen centraal gezeg. Er zijn wel overheidsfunktionarissen, maar dezen hebben slechts een marginale betekenis. De autoriteit wordt uitgeoefend door de plaatselijke Raad van Oudsten. Zij nemen de beslissingen, hier vindt de rechtspraak plaats.

Hoewel onder de Pökoot landbouwers en veehouders voorkomen en zelfs veelal een mengvorm van beide, is er een duidelijke voorkeur voor vee. Koeien en ossen, aanvullend geiten en schapen vormen het centrum van het leven. In de religie, maar ook in het sociale leven. In economisch opzicht en ook in de strijd (bij rooftochten gaat het om vee). De bruidschat wordt in vee uitgedrukt en religieuze riten zijn zonder vee niet denkbaar. De Pökoot en vee horen onafscheidelijk bijeen.

Pökoot-religie

De traditionele religie van de Pökoot is een religie waarin geesten een overheersende rol vervullen. Er zijn slechts vage beelden van persoonlijke goden. De geesten zijn te onderscheiden in die van , , boven" en die van „beneden". Met deze geesten gaat men op verschillende wijzen om, wanneer situaties in het dagelijks leven zulks vereisen. Diverse rituele specialisten, zoals de ziener, de herbalist, de ingewanden-lezer, ven/ullen specifieke funkties. Zij bemiddelen om het hoogste goed te bereiken en dit goed bestaat uit vrede, welzijn, een goed leven. Hoger doel dan dit holistisch welzijnsbegrip kent de Pökoot-religie niet.

Een belangrijk deel van het boek is gewijd aan de beschrijving van de rituelen. Er bestaan twee soorten rituelen: die voor bijzondere noden, zoals ziekte en droogte en de overgangsrituelen, zoals initiatie-riten (met de besnijdenis), geboorte van een kind en bij rouw.

Volgens vastgelegde patronen worden deze rituelen afgewerkt. Het vee levert in tal van rituelen de vereiste bestanddelen, zoals de maaginhoud, de huid en in een enkel ritueel het bloed.

Voorts is het gesproken woord in de meeste rituelen een belangrijk bestanddeel. Het woord, zegenend of vervloekend van aard, wordt altijd als effektief, als werkzaam opgevat. Het woord , , geschiedt". Soms nemen liederen de funktie van het gesproken woord over.

De rituelen zijn nauwkeurig beschreven; de beschrijvingen vormen een kleurrijk en boeiend onderdeel van het boek. Visser kon deze rituelen zo boeiend beschrijven, omdat hij er verschillende heeft bijgewoond en uiterst zorgvuldig heeft geobserveerd. Mij trof de beschrijving van de initiatierituelen. De wijze waarop jongeren worden ingewijd in de geheimen van de stam is kenmerkend voor een traditionele samenleving en verklaart waarom in de Pökoot samenleving geen culturele puberteit voorkomt en waarom geen sprake is van een generatiekloof tussen ouderen en jongeren.

Man en vrouw

De man neemt in de Pökoot-samenleving de beslissingen. De oudere mannen vormen samen de „kirket", waar recht gesproken wordt en waar de beslissingen voor de gemeenschap genomen worden. De mannen voeren strijd, zij leiden de gemeenschap. Vrouwen hebben tot taak te zorgen voor het voedsel, de kinderen te verzorgen en de huishouding waar te nemen. Een machtig wapen is de voortplanting. Haar rol in de voortplanting is een machtig wapen in een gemeenschap waar het krijgen van veel kinderen beslissend is. De discrepantie die er bestaat tussen de grote rol van vrouwen op economisch en sociaal gebied en hun geringe positie in de politieke en religieuze machtsstructuur wordt gedramatiseerd in het ritueel van , , oorlog van de meisjes". Een omkeringsritueel, waarin vrouwen het voortouw nemen en mannen aanmoedigen tot handelen.

Afsluiting

De grote waarde van dit boek voor kerk en zending is de verdieping die het geeft aan de kennis van een volk waar het evangelie verkondigd wordt. Het wordt begrijpelijk waarom Pökoot zeer veel belangstelling hebben voor de geschiedenissen van het Oude Testament; de wereld van het O.T. staat niet zover van hun wereld af. Het wordt ook duidelijk waarom de Pökoot zo moeilijk te bereiken zijn met de centrale boodschap van de bijbel. Deze staat haaks op hun wereld, zoals de verzoening door Christus haaks staat op de wereld van ieder mens.

Om het Evangelie gericht te verkondigen is kennis van de context nodig. Visser heeft deze geboden in deze studie. We hopen van harte dat deze kennis vruchtbaar gemaakt wordt voor de voortgang van het Evangelie.

De studie heeft het inzicht in de Pökoottaal verder verdiept, wat betekenisvol is voor de vertaling van de bijbel in deze taal. Tenslotte heeft hij overduidelijk aangetoond dat de religie het hart van de Pökoot-samenleving is. Voor onze geseculariseerde, westerse samenleving is het een appèl om ons af te vragen waar ons hart gebleven is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen