SEKSVERSLAVING De anonieme verslaving ontmaskerd

Er is sprake van een seksverslaving als iemand zijn of haar seksuele gedrag niet meer onder controle heeft. Een seksverslaafde is niet meer in staat zijn of haar gedrag effectief bij te sturen. Een seksverslaving ontstaat niet zomaar, maar is meestal een gevolg van andere zaken. Toch is een seksverslaafde niet ziek, maar blijft een verantwoordelijk persoon. Een seksverslaving komt meestal niet uit de lucht vallen, maar ontwikkelt zich over een langere periode als gevolg van een tekort. Veel seksverslaafden hebben in hun jeugd bevestiging gemist. Seksverslavingsdeskundige dr. Patrick J. Carnes wijst erop dat veel seksverslaafden een verleden kennen van emotioneel, lichamelijk of seksueel misbruik. Er is in de ontwikkeling iets scheef gegaan en de verslaving is een coping-mechanisme geworden om negatieve gevoelens, moeilijke ervaringen of lastige omstandigheden uit de weg te gaan. Verdriet, eenzaamheid, angst, onzekerheid, verlies, lusteloosheid, verveling, stress, conflicten, spanning; het zijn allemaal zaken die aanleiding kunnen geven tot het verslaafde gedrag. Zo bezien, lijken verslavingen ook op elkaar. Het zijn net borrelnootjes, alleen het jasje wisselt. Een seksverslaafde vindt het te lastig om de eerder genoemde dingen onder ogen te zien of heeft (nog) niet de tools in huis om daar op een constructieve manier mee om te gaan. De verslaving werkt als verdoving en als vlucht. Verslaafd gedrag verloopt meestal volgens een vast patroon. Eerst is er de eerder genoemde aanleiding. Vervolgens treedt de verslavingscirkel in werking die begint met fantasie en obsessie. Het fantaseren over seks, zoeken naar een moment om porno te kijken, gedachten over vreemdgaan. Kortom, de hunkering (craving) naar een seksuele ontlading vervult op een gegeven moment het denken. Dit geobsedeerde denken leidt tot het verslavingsgedrag dat volgens een vast patroon verloopt: het ritueel. Voor de één is dat het zoeken van pornosites op internet, voor de ander het flirten met mannen met als doel hen in bed te krijgen. Vervolgens loopt het ritueel uit in het seksverslaafde gedrag. Aan het einde van deze verslavingscirkel staat schuld en schaamte. Iemand die weer in zijn verslaafde gedrag is vervallen, voelt zich uiteindelijk schuldig en schaamt zich. Vaak zijn deze gevoelens aanleiding om opnieuw de cirkel te doorlopen. Iemand wil niet seksverslaafd zijn, maar iemand die echt seksverslaafd is, bevindt zich in een vicieuze cirkel. Als we vanuit een wat breder perspectief naar seksverslaving kijken zou je kunnen zeggen dat het slechts één van de manieren is waarop een mens probeert de leegte in zijn of haar hart te vullen. Het gezegde van Augustinus is maar al te waar: ‘Gij hebt ons geschapen tot U, o God, en onrustig is ons hart totdat het rust vindt in U’. Elk mens heeft een hart dat is aangelegd op een relatie met God. Totdat een mens rust vindt in Hem, blijft hij zoeken naar manieren om de leegte te vullen. Carrière, bezit of het zoeken van goedkeuring van anderen zijn ook belangrijke manieren om de leegte te vullen. Uiteindelijk komt elk mens, seksverslaafd of niet, pas echt tot rust wanneer hij of zij ontdekt dat alleen God Zelf de leegte vult met Zijn vrede. De Samaritaanse vrouw kwam ook pas tot rust aan de voeten van de Meester Zelf, nadat Hij haar liefdevol, maar eerlijk had geconfronteerd met haar oude leven en onrust en haar aanbood te putten van het levende water.

WEGEN TOT HERSTEL

‘Bewustwording is het begin van verandering’. Dat gezegde gaat op bij het traject waarin iemand los wil komen van een seksverslaving. Het onder ogen zien van het verslavingsgedrag en de verantwoordelijkheid nemen tot het herstel is het begin van verandering. Een verslaafde aan wat dan ook vlucht en neemt voortdurend geen verantwoordelijkheid. Het herstel begint dus met het omgekeerde. Niet vluchten, maar bedenken: ‘Wat is er nu aan de hand?, wat triggert mij? Waar ben ik naar op zoek?’. Bij de verloren zoon kwam de verandering ook pas bij de varkens. Toen zag hij zijn ellendige situatie in en bedacht zich hoeveel beter zelfs de dagloners van zijn vader het hadden dan hij op dat moment. Vaak zorgt ook bij een seksverslaafde een crisis voor verandering: iemand wordt betrapt door de partner, een werkgever komt achter de browsegeschiedenis of iemand raakt op een andere manier door zijn gedrag in de crisis. Het is niet gemakkelijk om van een seksverslaving af te komen. Zoals iemand niet van het één op andere moment seksverslaafd wordt, zo komt iemand er meestal ook niet meteen van af.

De weg tot herstel wordt meestal ook niet alleen afgelegd. Een belangrijk begin van die weg is het in vertrouwen nemen van een integer persoon en het in het licht brengen van het probleem. Voor een seksverslaafde is het belangrijk te erkennen ‘Het lukt me niet om er in mijn eentje vanaf te komen’. Een verslaafde mag leren kijken naar wat er onder zijn verslavingsgedrag ligt en hoe een tekort eigenlijk zorgde voor een verkeerde manier van ‘troosten’ van zichzelf. Inzien dat er op een verkeerde wijze met problemen, afwijzing, teleurstelling, verdriet etc. omgegaan wordt, is het begin. Vervolgens mag iemand leren op zulke momenten belangrijke anderen te betrekken. Bovenal de belangrijkste Ander.

Verslaafden hebben vaak een emotioneel probleem. Men heeft niet geleerd om over emoties te praten en lastige emoties, eenzaamheid of teleurstelling worden verdoofd met verslavingsgedrag. Iemand die de weg van herstel ingaat mag allereerst leren eerlijk te worden naar God over zijn of haar gevoelens. Vervolgens heeft elk mens het nodig om ook naar anderen eerlijk te worden en ook gevoelens te delen.

Wat een seksverslaafde verder kan helpen is het in kaart brengen van triggers en risicosituaties: wat zijn gevoelens, gebeurtenissen, omstandigheden of plaatsen die het verslavingsgedrag oproepen? Er zijn alternatieven voor het verslavingsgedrag. Dr. Gertjan van Zessen introduceert in zijn boek over seksverslaving het ‘heitjes voor karweitjes principe’. Volgens hem gaat seksverslaving niet over seks, maar over een slechte zelfzorg. Wat een seksverslaafde moet leren is op een goede manier voor zichzelf te zorgen. Elke keer dat iemand getriggerd wordt tot verslavingsgedrag, mag iemand leren ‘nee’ te zeggen en een goed gezond alternatief te bedenken en in praktijk te brengen. Van Zessen reikt iets waardevols aan. Tegelijk denk ik dat we er niet zijn als we iemand in plaats van ongezond gedrag gezond gedrag aanleren. Het gaat erom dat iemand uiteindelijk rust vindt bij God en niet in zijn goede zelfzorg. Een seksverslaafde mag als het ware leren kijken naar zichzelf met de ogen van God. Hij of zij mag leren vrede te sluiten met zichzelf, zijn probleem als vijand te benoemen en te leren wandelen in het licht.

TAAK VOOR DE GEMEENTE

De christelijk gemeente kan een belangrijke rol spelen als het gaat om de strijd tegen deze grote vijand van het lichaam van Christus. Allereerst is het van belang dat een gemeente open is over seksualiteit in het algemeen. Nog te vaak is het stil in gemeenten bij dit onderwerp. De kerk mag beseffen dat ze een sterk verhaal in huis heeft als het gaat om relaties, zeker in deze wereld waarin ontrouw soms zelfs gepromoot wordt. Het bespreken van gezonde seksualiteit hoort onderwerp te zijn van gesprek in prediking, pastoraat en catechese. Ook de valkuilen moeten genoemd worden. Seksverslaving is er slechts één van.

Voordat mensen weten bij wie ze terecht kunnen als ze worstelen met het probleem van seksverslaving, is het belangrijk dat de gemeente werkt aan een klimaat van waarheid en genade. Bij de Heere Jezus gingen die twee volmaakt hand in hand. Zijn reactie op de vrouw die op heterdaad op overspel wat betrapt is daar een heel goed voorbeeld van. Gemeenten moeten zich hoeden voor de uitersten van alleen genade en alleen waarheid. Een seksverslaafde is niet geholpen met alleen empathie, maar ook niet met Farizeeërs die hem uitsluitend de waarheid voorhouden. Iemand heeft waarheid en genade nodig en een gemeente mag leren een houding te hebben die de ander niet veroordeeld. We zijn allen zondaars. Dat betekent dat we de zonde niet bagatelliseren, maar naast de zondaar gaan staan en hem helpen achter Jezus aan te gaan en weer op het spoor van de genade te komen. Het is ook goed als een gemeente beseft dat, wanneer mensen met een seksverslaving in het licht komen, niet alleen die persoon in kwestie een probleem heeft, maar de hele gemeente. Immers als er een lid lijdt, lijden alle leden mee. Een gemeente mag een oefenplek zijn van gezonde gewoonten. Het zou normaal moeten zijn als we elkaar onze zonden beleden. Dat hoeft niet meteen vanaf de kansel of aan de grote klok, maar als mannen/vrouwen onder elkaar of bij een vader of moeder in Christus. Belijdt elkaar uw zonden en bidt voor elkaar opdat u genezing ontvangt. Die woorden zijn erg van toepassing bij seksverslaving. Die woorden laten ook de verantwoordelijkheid van de hele gemeente zien: de seksverslaafde mag zijn zonden belijden, de gemeente (of een klein deel daarvan) mag biddend om hem/haar heen staan. En aan seksverslaafden is de uitnodiging: kom in het licht, blijf niet langer worstelen met een probleem waar niemand van weet! Openheid beschermt beter dan het beste pantser. Voor gemeente geldt de aansporing: ‘Red hen die ten dode gegrepen zijn, wend u niet af van hen die ter slachting wankelen’ (Spr. 24:11).

Drs. J.M.J. Weststrate studeerde in 2012 aan de TUA af op een scriptie over de pastorale begeleiding bij seksverslaving. Daarna was hij aan de TUA verbonden als wetenschappelijk medewerker. Hij is tevens pastoraal werker in de ‘Pilgrim fathers’ kerk te Rotterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen