HET LIBERALISME

5

Toen na de troonsbestijging van Willem I in 1815 het Liberalisme zijn theorieën in de wetgeving des lands in praktijk had gebracht, heerste er oorspronkelijk een grote tevredenheid in het land. Onze voorouders waren wat blij, dat zij van de Franse dwingelandij, waaronder zij zo vele jaren gedwongen . hadden moeten verkeren, eindelijk bevrijd waren en niet minder blij, dat het zo geliefde huis van Oranje weder onder hun midden was terug gekeerd en een spruit uit dat huis als koning op de troon zetelde.

Langzamerhand werd dit echter anders. De Liberalen hadden zo vsel beloofd, zo veel heerlijks aangekondigd en de uitkomst was zo gans anders. Niet alleen in België, waarmede Nederland destijds verbonden was, betoonde men zich onvoldaan en ontevreden, maar ook in het eigen land openbaarde zich van lieverlede een steeds klimmende ontevredenheid. Het Liberalisme beleed wel in theorie de volkssouvereiniteit, maar in de praktijk had het volk niets of althans niets van enige beduiding in te brengen. Er werd over en bij, maar in feite zonder het volk geregeerd. Daar zorgden de liberale heren v/el voor. De volksstem, welke 19 jaren door medeburgers of door het geweld van vreemde wapens gesmoord was, kon zich ook na de bevrijding evenmin verheffen.

Dit bleek al direct bij de samenstelling van de eerste grondwet. Op 14 Februari 1814 werd bepaald, dat er van regeringswege 600 notabelen ter beoordeling van het ontwerpgrondwet zouden worden benoemd. Op 28 Maart van genoemd jaar werd in een algemene vergadering dezer notabelen de ontworpen grondwet met 448 tegen 26 stemmen goedgekeurd.

Deze grondwet met haar 146 artikelen erkende Willem I als souverein vorst. Zij bepaalde tevens het recht op de Nederlandse troon voor diens nazaten bij erfrecht en eerstgeboorte. Zij kende aan de souvereine vorst het recht van oorlog en vrede, de beschikking over vloten en legers ea het opperbestuur over de geldmiddelen toe. Zij droeg de souvereine rechten der .Staten zonder uitzondering op de s^vereine vorst alleen over, terwijl wat tot 3e gewone poli. tie en economie behoort, aan de besturen der Staten werd overgelaten. Zij verankerde de waarborgen der volksvrijheid in een vergadering der Staten-Generaal van 55 leden, di^ voor drie jaren door de Staten der provinciën werden benoemd en die het recht hadden, buitengewone uitgaven te vergunnen of te weigeren en even als de souvereine vorst een wetgevend initiatief en veto bezaten. Deze grondwet is een soort van maatschappelijk verdrag tussea vorst en volk, waarbij de souvereine vorst met de uitvoerende macht bekleed en de Staten-Generaal tot bewaarder van de grondwet verheven werd.

De grondwet, welke in 1815 enige wijziging ondervond, bepaalde sinds. dien, dat er een Eerste Kamer, uit de aanzienlijksten des lands door de Koning voor het leven benoemd, zou zijn.

Deze grondwet werd in ons land in Augustus 1815 door de Staten-Generaal in verenigde zitting met honderd en tien stemmen voor eenparig aangenomen, In België verrees daartegen echter ernstig verzet. Bij de stemming der notabelen werd z\] aldaar met 527 voor en 796 stemmen tegen verworpen. Dit heeft konng Willem I echter niet belet om in een koninklijke proclamatie, niet zonder enig sofisme te betogen, dat zij, gelet op het aantal van de bij de stemming weggeblevenen toch was aangenomen.

De liberale gezindheid van en de invloed der liberalen op koning Willem I bleken uit die proclamatie duidelijk. Tevens bleek er uit, dat de kracht, der liberale partij in die dagen groot was. En eveneens treedt hierbij helder aan de dag, dat de liberalen, die de volkssouvereiniteit als nummer één op hun program hadden staan, daaraan maling hadden en hun eigen beginsel geredelijk aan hun laarzen lapten, als zij hun macht aan anderen wilden oplegden. Niet minder moet 't een ieder wel in het oog springen, dat hun theorie, dat alles opperbest in de wereld door overlej^ en rede des mensen te regelen valt, op een groot bankroet was uitgelopen, gelijk dat beginsel evenzeer in de Volkenbond in de jongste geschiedenis deerlijk schipbreuk ieleden heeft. Ook al valt hierbij ts constateren, dat de liberalen vrijheid beloofd hadden, maar dwang hebben gebracht. Dat gaat altijd zo. Indien de mens niet wil, dat er naar Gods Woord en wet geregeerd wordt, dan zal hij door dwang en dwangmaatregelen geregeerd worden. Wie toch een regering naar Gods Woord en we, t verwerpt, die zal zich tenslotte door tyrannic en tyrannen geregeerd zien. Daar valt niet aan te ontkomen. Welke schoonklinkende leuzen ook aangeheven worden, ^ ds praktijk zal telkens weer bevestigen, dat men met verwerpinjS van Gods Woord en wet als richtsnoer voor het regeringsbeleid allerlei onheil beleeft en uiteindelijk ' n-der tyrannie van regenten terechtkomt.

Bij het liberale stelsel valt dit gedufig waar te nemen. Niet alleen in het boven omschreven geval, waarin men tioé als een vergoelijkende omstandigheid kan aannemen, dat ons land destijds in een jammerlijk nauw verband met België op last en bevel der rfrote mogendheden was samengetoppeld en dat de Belgen, inzonderheid de rooms-katholieke geestelijkheid, zich uiterst weerbarstig en opstandig gedroegen, maar ook in andere gevallen, zoals wij nog nadet wensen aan te tonen, brengt het Li-' beralisme allerlei onheil en gaat in het atheïsme en materialisme ten onder.

Dit blijkt ook uit de leuzen, welke de liberalen na de bevrijding van de Franse overheersing hebben aangeheven. De leuze „God en het Vaderland" was onder ben een tijdlang geliefd. Maar zo is het niet gebleven. Het duurde betrekkelijk maar korte tijd, of de leuze werd al gewijzigd. Zij onderging voorwaar geen geringe vijziging. Zij werd veranderd in die van „Vaderland en God". En dan nog wel op die wijze, dat het' laatste woord, welstaanshalve, nog als aanhangsel gehandhaafd werd. Het strookte toch niet met de naar de zienswijze der liberalen zo hoog verlichte tijd, dat men God de Hee? e de voornaamste en alles beslissende plaats toekende. Met de grootst mo-gelijke ophef hadden de liberalen immers in hun dagen de nieuwe verlichting genloemd als de geest van de rechte vrijheid en van de ware godsdienstigheid, welke meer in het bijzonder in de laatst verlopen eeuw en in hun tijd aan de dag waren getreden en^ welke zulke heerlijke vruchten hadden voortgebracht.

Naar die geest hadden zij het staatsbestel ingericht. Naar die geest moesten ook — zo oordeelden zij in hun dagen — kerk, school en maatschappij ingericht worden. Ook aldaar moest alles naar de vrijzinnige zienswijze hervormd worden. Geschiedde zulks, dan pas zou de morgen van een algemeen volksgeluk dagen.; dan pas was men waar men eigenlijk wezen moest. Of dat al geschiedde met verkrachting van goddelijke en menselijke rechten, met verguizing eü ter nederwerping van het grootse werk en historische verleden, dat onze vaderen op zo roemrijke wijze door Gods genade hadden tot stand gebracht, dat deerde deze naar eigen schatting zo wijze en verlichte lieden niet. Alles moest naar het libarale model, dat hun voor ogen stond, georganiseerd worden. Ging dit niet goedschiks, dan maar kwaadschiks. Maar gebeuren moest het. Desnoods moest dit met allerlei dwangmiddelen doorgevoerd worden en de minderheid maar onderdrukt worden. De verdraagzame onverdraagzaamheid, waarover Dr Comrie al zo bitter klaagde, zou daarbij niets en niemand ontzien. De gevolgen voor kerk, school en maatschappij waren daarbij noodlottig, zoals wij in een volgend artikel hopen aan ti tonen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen