De Beginselen der Staatkundig Gereformeerde Partij

Voor studie en leidraad

Haar program (47) R

Artikel 36

in ons laatste artikel hebben wij kunnen waarnemen, dat zelfs Christus' uitspraak; „Leert van Mij, dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart", en de Christelijke zachtmoedigheid dienst hebben moeten doen ^ Z l oude artikerSG Ts onschrif- ^™ ^? }, °y^lJ''.^. _ A^^ _„„ tuurlijk te veroordelen en dat men met mei beroep ueruep uaaiup daarop de uc overheden ^, ^^...^.^^.. het -„. gebruik van het zwaard ter handhaving en bescherming van de zuivere religie heeft willen ontzeggen.

Reeds tijdens het leven van Calvijn is men met zulk een bewering komen aandragen. Calvijn heeft echter zoals in ons vorig artikel gebleken is — het onhoudbare en ongegronde daarvan aangetoond. Desniettemin heeft men dit oude stokpaardje der Libertijnen in latere tijden, ook in de onze, gedurig weder van stal gehaald en het opge. tuigd bnVd met de He nodige nodisre bellen, weder damg laten^rijdem^ Het is toch meermalen voorgesteld, dat, indien het oude artikel 36 door de overheid in praktijk gebracht zou worden, bij wijze van spreken de ene brandstapel na de andere en schavot bij schavot zouden verrijzen en er 'n politie-staat zou ontstaan, als men thans in de Sovjet-Unie en in haar vazalstaten aantreft.

Allerlei schrikbeelden zijn het volk voor ogen gesteld, om het maar met weerzin en afkeer tegen het oude artikel 36, bepaaldelijk tegen de door de Synode der Gereform.eerde Kerken geschrapte 21 woorden, te vervullen.

Ook dr. Kuyper had er een handje van om schrikbeelden op te roepen, Daarentegen is onder meer de bekende docent der Theologische School van Kampen, prof. van Velzen die evenals ds. H. de Koek en ds 'Ledeboer een besliste voorstander van het onverminkte artikel 36 was, in verzet gekomen. Hij heeft dienaangaande in een brochure, welke hij tegen dr. Kuyper heeft uitgegeven, geschreven: „Hoe, vraagt men, • moet j •> dit r, 1 weren V, en uitroeien geschieden / Ook hier zijn tot bestrijding der bedoelde zinsnede (de door de Synode der Gereformeerde Kerken geschrapte 2r*woorden, schrikbeelden voorgesteld, waardoor onkundigen zich in verwarring _...„, .^... laten u brengen. Moet, zo heeft men tegengeworpen, de overheid weren en uitroeien, dan moet zij de ovei'treders aanstonds, of althans ten laatste zonder verschoning ter dood brengen. Misverstand, antwoorden wij.... Wat dan ? Mij dunkt, de zaak is duidelijk; het is aan de overheden overgelaten hoe zij hier moeten handelen. Dat wil niet zeggen, dat het onverschillig is hoe zij zich hier gedragen; veel minder, dat zij dan niet tegen de „, - - overtredingen be- „„j: t T beschermd worden, alle afgoderij en valse godsdienst moeten geweerd worden; maar de overheden doen het op de wijze, die zij behoorlijk achten, die zij tot Gods eer en tot heil des volks het meest geschikt achten".

Zeer terecht is docent van Velzen opgekomen tegen de schrikbeelden, welke ook dr. Kuyper ter bestrijding van het standpunt der. Gereformeerde voorvaderen heeft opgeroepen. En evenzeer terecht heeft deze in zijn brochure de nadruk er op laten vallen, dat in artikel 36 met geen enkel woord zelfs gewaagd wordt van het weren en uitroeien van de personen, die de ware religie niet belijden en nog veel minder van het ter dood brengen van hen; maar daarin beleden wordt, dat het de roeping der overheid is om te weren en uit te roeien alle afo-oderii en valse e-ods ^1^™.+ aigoaerij en valse goüsdienst, en om het rijk van de anti- Christ ten gronde te wernen met ae ininste twijtel benoett te bel iu^V ''' '"""^'" "" ^'^"'i'? " schrikbeelden opgeroepen, waarbij het m een geheel onjuist daglicht gesteld wordt en waarby de opzet duidehjk te onderkennen valt, dat zij '^nir^'' r^'n ^""'^ ^t /'^\ ^V voorgehouden dan om het met de S Ue^llïvu'll^f"'''" *'"'" ''' artiKei te vervullen. ^ , , , „ m L T v i ™ hetTn^frS^^ fiLr^r". \ f ^ ^ T T U r J S overheden zich hebben te gedragen, en ook als rechte ketter- o den, ieder ter dood brengen, die ook maar van de ware religie een duimbreed afwijkt; ja, men heeft niet geschroomd het aldus den volke voor te stellen, alsof bij naleving van het artikel de inquisatie in haar vreselijkste vormen zou herleven.

Niets is echter minder waar dan dat. Onze Gereformeerde vaderen hebben de inquisitie van Rome immer bestreden en verafschuwd. Zij hebben nimmer willen weten van een ketterjacht, zoals Rome die in haar inquisitie bedreven heeft. Zij hebben daarentegen de vrijheid van consciëntie voorgestaan en mede daarvoor — ofschoon volstrekt niet enkel daarvoor en voor de vrijheid in het algemeen, zoals het van liberale zijde wel bewee^d wordt — de strijd tegen Spanje en Rome aangebonden en gestre- 'den.

Ook hebben zij krachtens hun beginsel van overheidswege nimmer een onderzoek ingesteld willen zien naar iernands persoonlijke consciëntieovertuiging. Gelijk ook de liberale gegchiedschrijver Fruin dit bevestigt in ^.y^ geschrift: „De Nederlandsche Beroerten in de XVIe eeuw, uit een katholiek oogpunt beschouwd", waa't- ^^ j^y ^^p bladzijde 27 aangaande de gedragswijze onzer Gereformeerde voorvaderen schrijft: „zonder toe te laten, dat men op yemants geloof of consciëntie sal inquireren (een onderzoek instellen) of dat yemant ter canse van dien injurie^ (onderzoek) aengedaen sal worden".

Nooit hebben onze Gereformeerde voorouders ook maar de minste instemming betuio-d met de beruchte Auto-de-Fé's (in'het Nederlands vertaald „Daden des geloofs") zoals die in Spanje hebben plaats gevonden. ^'ii'egeiiueei. Intee-endeel z.y Zii neooen hebben aie.openD/y, § die onenbare ^^^arbij in Spanje zogenaamde ket- ^^^^ wreeddadig door verbranding of ^"derszins op gruwelijke wijze ter °°°^ ? ^^^^^^^ werden en waarbij ^®, , , "r Spaanse hof somtijds, als ^^^^ "e* ? f" ^^o»* ^eest en een Godeverheerlijkend werk, tegenwoordig was, uit de diepste grond huns harten verfoeid. Het lag veel meer in hun lijn, zich te gedragen als de beroemde Leidse professor Boerhave Van hem meldt de historie, dat als te Leiden eertijds een doodvonnis vol trokken werd, hij de vensters van zijn woning liet sluiten, zich in de één of andere binnenkamer van zijn huis terugtrok en dan meermalen zijn verwondering er over uitsprak dat hij het niet was, die terechtgesteld werd.

Wie het dan ook zo voorstelt alsof de Gereformeerde vooSren met de uitvoering van het oude ar ^ke 36 de inonisftip v«n T^^rnn^v, ^^"^^' "^^ ae inquisitie van Rome in een andere vorm wilden doen herleven, doet de waarhPJd crrn+pi, -iv= ^^.ZTA beelden te dien aanzien opgeroepen "^^''^""^.^*^«> k^^^b^eid, diemaar al te zeer die indruk wekten. En dit meermalen tegen beter weten in Velen dergenen, Jdie zulke schrTkb'eld'l; onder het volk verbreidden, wisten wel beter Het kon hun geen onbekende zaak zijn, dat onze Gereforvoortduring rrMurr/voordl'^^'^-h^^/".'" voor de vryheid der zTh TaÏdLX^'ST" ^" '"* 'ï l vl hardnekkig daartegen verzet hebben, dat van overheidswege een onderzoek naar de consciëntie-overmiddel van spionnen zulks deed en zoals thans in Rusland ten aanzien van iemands politieke overtuiging gebeurt. Van die methodes hebben zij hoegenaamd niets moeten hebben. Dan pas, als in het openbaar iemand zijn godslasterlijke theorieën verkondigde en met onheilige taal of gedrag zich tegen Christus' kerk en zaak verhief, achtten zij het de plicht van de overheid daartegen met de haar ten dienste staande middelen op te treden; gelijk ook de vermaarde Utrechtse hoogleraar _ Voetius schreef dat het uitroeien of doden der ketters geen geloofsartikel van de kerk der Reformatie is, hoewel deze nochtans geheel overeenkomstig het oude artikel 36 beleed, dat het de roeping der overheid is, om te weren en uit te roeie'n alle afgoderij en valse godsdienst en het rijk van de antichrist

ten gronde te richten. Daar ligt dan ook zonder enige twijfel een kenmerkend onderscheid in, of men naar de methodes van de inquisitie handelt en schavot bij schavot opricht en stromen bloeds vergiet, dan of men naar het oordeel der Gereformeerde vaderen de overheden ten plicht stelt, dat zij met de haar ten dienste staande middelen de zuivere religie zal mainteneren, of, zoals de inquisitie van Rome zulks deed, een ieder, die haar inzake de godsdienst verdacht voorkwam, meermajgjj ^^^j. buren of door spionnen met allerlei kwaadwillige bedoelingen bij jjaar verdacht gemaakt, voor de rechter bracht, dan of men ten hoogste afkerig daarvan met de vaderen elk onderzoek naar iemands godsdienst!ëe overtuiging van overheidswege besHst afwijst en een ieder burger des lands onvoorwaardelijk de vrijheid ^Üner consciëntie wil waarborgen

Reeds ds. Kersten heeft, toen hij het ^„. program der .^ „_.. S.G.P. ^^.^^, , , ^, , ^ te dezer vergaue- zake in rmg te Utrecht uiteenzette en daarbij verklaarde, dat de S.G.P. het stand- P""* < ^er vaderen volkomen deelde, daarop nadrukkelijk gewezen. Hij heeft toen terecht'betoogd, dat onze vaderen zich nimmer aan enige ketterjacht schuldig gemaakt hebben en ^at de aloude Nederlandse Geloofsbelijdenis in de door dr. Kuyper en ^e zijnen gewraakte 21 woorden van artikel 36 de overheid de haar van ^od opgelegde, roeping voorhoudt waarvan de t.op.na.q.< , ino- toepassing komt tnmt , , .^^ voor de ^^ verantwoordelijkheid van de overheid, maar waaraan zij zich nochtlns niet kan en mag onttrekken.

_ an oordeel als wij zijn, dat er in het in dit artikel verhandelde genoegm S reden vonftZLt^ '' f-v" S L off T ™ ^* ''"'/'^^^^v d K vertreilTa^/."., ? "^^^^^ ^'* ^? .\^ ^^ verbreiden, als zou de Inquisitie van Rome ook maar in enig deel on één liin te «^tpllpn vi^r.\r, ^t L„it § • •" f^^ellen zijn met de uit- met alle beslistheid vast, dat het dure roeping der overheid is met haar ge! zagsmiddelen, ook met het gebrffk van het zwaard rbri=t„c' w t r.^ Tartid^rr^eÏat tetÏcheTmen en te bevorderen en om te weren en uit te roeien alle afgodSij elvaT se godsdienst en het rijk van de antide ? "^* overheid ^^-F^"^^ niet in '^ dienst "^^P^"' van ^« de *-^ in- ^"""/^ gesteld wilden zien, die geen gewetensvrijheid ontzag, maar meedogenloos te vuur en te zwaard ver-

vol e-de niemand tot het geloof kan dwingen, dewijl het geloof een werk des Hei Hgen Geestes is, een werk, dat alle menselijke kracht, zelfs die van de machtigste overheid, verre te boven gaat. Ook zij stelt prijs op de beoefe. ning der zachtmoedigheid. Doch evenals zou de S.G.P. met handhaving van het onverminkte artikel 36 zo iets als de invoering van de inquisitie met al wat daaraan verbonden is, voorstaan. Ook zij wil de vrijheid der consciëntie volkomen geëerbiedigd zien. Ook zij erkent, dat de overheid zeer belijdt zij met de vaderen, dat de overheid geen openbare schending en lastering van Gods heilige Naam on. gestraft mag laten en dat zij als die. nares Gods tot eer van Hem en tot heil van haar onderdanen ook inzake de religie zich naar Gods Wet heeft

te gedragen. Tevens erkent zij, dat de overheid ter handhaving van de zuivere religie i zich van het zwaard mag bedienen Zeer van pas heeft Calvijn degenen, j die dit loochenden, te woord gestaan, i door hen op het voorbeeld van de pro­ ' feet Jeremia te wijzen. Hij heeft dienaangaande opgemerkt, dat Jeremia wel door misdadige tyrannen werd meegesleurd en'in de kuil worpen, maar dat dit ongehoordf wanbedrijf hem geen aanleiding gegeven heeft om tegen hen te zeggen, dat de eredienst des Heeren niet met uitoefening van geweld, met het zwaard, beschermd mocht worden, Was Jeremia van oordeel geweest, ge. lijk de neo-gereformeerden en Anti. Revolutionnairen dit zijn, dat naai Gods Woord en Wet het Koninkrijl; Gods als geestelijke macht niet met het materiele zwaard door de over. heid beschermd mag worden, gewis, dan zou hij, die te allen tijde zo on verschrokken voor de Wet Gods op .' I |r < s geen kwam, twijiei, dit gezegd ot Jeremia hebben. zou Het lijdt ziji overweldigers in hun aangezicht bef; straft hebben, zeggende, dat zij zicï aan Gods Wet vergrepen, door'tegeril hem het geweld van de sterke arm: ' te gebruiken. Geen woord daarover-'. zo merkt Calvijn zeer naar waarheicl op — is echter over Jeremia's lipp^ gekomen ^

| np , , , •, ., ., i I '^ /^^^^t^^ "og m het kort een be-1 TTV"^ besproken, welke de Anti-Ee-^; 11T--A- volutionnairen bij, .L voortduring j .-, , tery ^^^strijding van het oude artikel Srd""" f ^.''*'''*, ^.'* Tv', ™'' f^* ^® overheid van dat artikel zou kunnen maken. In die zm, dat de A.R stellen, dat de overheid dit artikei gemakkelijk kan aangrijper om i juist de belijders van de zuivere reli-

1^' ^e treffen, ? ^" bewering, die als argument ter bestrijding van het oude artikel 36 wel allerzotst is. Hoort men ooit een communist daarover snreken' ^""™""^S'= .^'^J^^^ , ., spreKen. Spreekt een socialist of liberaa er Of meent men soms in het A R kamp ïïta^^^^^^^ land de baasZnnen spelen deten t^l^^ ueoaas Kunnen speien, ae^e" S t E houdenTdaTd? i t onidatzrhet verminkte artikel 36 f Tors aan een bSere behandeling ^ te wachtek hebben Sn de Staatkun- minkte d1gTerS"o™Ter!'die\^^^^^^^^^ artikel 36 handhaven? Zoiets te denlen en te veronde^^^^^^^^^^ toch wel de zotheid gekroond ziin.

Maar daarmede heeSSnoJk £ z" , , „ t ï. zL \y ^ • •. ^ v I het oude artikel 36 door de overheid wel voor goed afgedaan, Het staat toch wel onomstotelijk vast, rlat noch de communisten, noch de sorialisten noch de liberalen, noch de rooms-katholieken, indien zij het bewind in Nederland in handen zouden kriieen zich iets om artikel 36 zouden bekommeren en ons volk geheel onafhankelijk van dat artikel naar Pie-en inzicht zouden besturen. Z ^.f ^n-T, miPt dP7P Tiersonen' ^een P^\^; 'J'^^"X, lpTin artikel 36' /"i!f .Hn de neo-Lreformerrden "" A^'.H Rp m ntionnairen en dit niet '" 1-kPl 36 naaruitsnraak der vaf ^"^^Ludhaven maar inteaen Jderen^te ft^ananajCT, ^maar^^^^ 1, , •• 'maar VnnnPTi krachteloos l^^^^ ^'® ^^•' maar Kunnen Kracnreioob Jte maken. Dat bewijst wel heel dui ! ^^^y^ ^^ schrapping van de 21 wooriden, met argumenten, aan de neo-ge i reformeerde, Kuyperiaanse leer ontleend, door de Synode der Gerefor- Hmeerde Kerken,

Dat bewijst al evenzeer het feit, dat het neo-gereformeerde gevoelen aan het A.R. program ten grondslag is gelegd. Zodoende werd het de Anti- Revolutionnairen weer mogelijk ge lmaakt om met Rome een coalitie aan te gaan, met Rome, wier kerk in de geschrapte 21 woorden door onze Gereformeerde vaderen als het rijk van de Antichrist werd aangeduid. : Vlak tegen die aanduiding in en wel in geheel flagrante strijd daarmede kon alzo Rome als een christelijke macht bij het kiezersvolk worden aangeprezen en verklaard worden, jdat de Reformatie en Rome op één en ldezelfde wortel des geloofs stoelen, [Daarmede sloeg men wel de Reforma- Lie en de Reformatoren in het aangedcht, maar daarmede kon met ver- -aad van zoveel edel martelaarsbloed, |de vriendschap en gunst van Rome gekocht worden. ds wij hierop letten geeft het heel wat te denken, dat dr. Kuyper zo onvermoeid en onverdroten zijn pen gescherpt heeft om het oude artikel 36 te bestrijden en er zoveel op gezet heeft om de pit en het merg daarvan door de schrapping van de bekende 21 woorden, mede omdat daarin Rome als het rijk van de antichrist werd aangewezen, uit de geloofsbelijdenis der Gereformeerde Kerken te verwijderen, alsook dat hij er hard aan medegewerkt heeft om het A.R. Program op neo-gereformeerde grondslag geschoeid te krijgen. En ook al evenzeer te denken, dat hierbij beweringen' en stellingen naar voren gebracht zijn, welke de^Libertijnep in vroeger eeuwen tegen Calvijn had- ^^^ ^^ngevoerd, welke door deze met herhaald beroep op Gods Woord grondig zijn weerlegd, zoals dat uitverscheidene artikelen, welke wij om de belangrijkheid der zaak, aan deze materie gewijd hebben, is gebleken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen