Voor oud en jong

cxxrv.

Augustinus. Z'n ouders. Opleiding en levensopenbaring.

Na aan het leven en het werk van Chrygostomus onze aandacht te hebben gewijd, willen wij ons thans gaan bezig houden met de kerkvader, die onder de andere kerkvaders onbetwist de eerste plaats inneemt, namelijk Augustinus.

Deze werd in het jaar 354 te Tagaste in Numidië (Noord-Afrika) geboren als Eoon van Patricius en Monica. Eerstgenoemde was een heiden, laatstgenoemde een christin. Patricius behoorde niet tot de rijken in zijn stad, maar was toch een man van enige betekenis. Hij was namelijk raadsheer in Tagaste, dat destijds een plaats was met eigen wetten en instellingen, en wier burgéïs het Romeinse burgerrecht bezaten. Augustinus heeft zijn vader beschreven als een goedhartig man, maar die tevens opvliegend van aard was. Hij leefde als een heiden, doch stond niet zo vijandig tegenover het christendom als andere heidenen, die het niet duldden dat vrouw of kind het christendom waren toegedaan. Patricius liet alzo zijn vrouw en het gezin ongehinderd de christelijke godsdienstplichten vervullen, maar overigens nam hij het met de zedeleer niet .al te nauw. Zijn zoon was echter zijn trots en diens meer dan bijzondere aanleg was zijn vreugde en zijn hoop voor de toekomst. Voor diens opleiding getroostte hij zich vele opofferingen, en dat te meer, daar Augustinus in zijn jeugd wat de uitwendige levensopenbaring betreft het evenbeeld was van zijn vadei, die zich daarover ten zeerste verheugde.

Monica daarentegen onderscheidde zich door edele gaven van verstand en gemoed. Geboren en opgevoed^ in een christengezin, had zij veel te danken aan een oude dienares, die haar vader had gedragen toen hij nog een kind was en aan wae de zorg voor de dochters des huizes was toevertrouwd. Ofschoon zij veel te lijden had van de grimmigheid en andere zonden van haar man, klaagde zij nooit over hem, maar behandelde hem steeds in liefde en trouw, hetgeen tot gevolg had, dat hij zijn vrouw allengs meer achting en liefde betoonde. Dit vormde wel een groot onderscheid met wat andere vrouwen van hun mannen in die dagen te verduren hadden. Niet zelden werden zij mishandeld en geslagen, zodat de sporen hiervan in het gelaat te zien waren. Wanneer nu Monica onder haar vriendinnen was, dan vermaande zij dezen en wekte hen op om haar voorbeeld te volgen en de mannen door lijdzaamheid te overwinnen.

Als christin woonde Monica des morgens en des avonds de godsdienstoefeningen bij en het is te begrijpen dat het haar vurige begeerte was, dat ook Augustinus haar voetstappen mocht drukken.

Zij onderwees hem daartoe in de christelijke godsdienst, zelfs werd Augustinus als catechumeen, als leerling der kerk, ingeschreven, maar als kind werd hij niet gedoopt, gelijk als het toen bij velen gewoonte was om hun kinderen niet terstond te laten dopen.

Wat het schoolonderwijs in die tijd betrof, dit bestond aanvankelijk in lezen, schrijven en rekenen en duurde van het zesde tot het twaalfde jaar; Dan ging de leerling over tot voortgezet onderwijs onder leiding van een grammaticus of literatus, te vergelijken met de rector van een gymnasium. Bij dit onderwijs stond de letterkunde op de voorgrond, waarbij gebruik gemaakt werd van de klassieke Romeinse schrijvers en vooral de dichters. Het gelezene moesten de leerlingen mondeling en schriftelijk kunnen weergeven, waarbij zij gebruik mochten maken van de^ door de leermeester gegeven toelichtingen.

Opmerkelijk is het, dat Augustinus alles­ behalve een uitmuntende leerling was. Dit kwam echter niet doordat hij de gaven miste, maar omdat hij heel weinig zin in het leren had. Veel liever beoefende hij het balspel en andere spelen, of liep hij de goochelaars na en verdiepte hij zich in de toneelvoorstellingen op straat, zodat het niet zelden voorkwam, dat hem slagen werden toebedeeld als middelen waardoor zijn meester meende hem te kunnen genezen van zijn achterlijkheid in het rekenen en in het leren van het Grieks. Alleen zijn moedertaal, het Latijn, bestudeerde hij gaarne, zodat hij de werken van Latijnse schrijvers en dichters als het ware verslond.

Toen Augustinus twaalf jaar oud was, werd hij door zijn vader naar Madaura gezonden om aldaar drie jaren de tweede leergang te doorlopen, waarbij' hij onderwijs ontving in de spraakkunst, redekunst en redeneerkunst. Hierna volgde hij het onderwijs in rekenkunde, meetkunde, toonkunst (muziek) en sterrenkunde. Deze vakken werden onderwezen aan onderwijsinrichtingen, die enige overeenkomst hadden met wat wij thans scholen voor voorbereidend hoger onderwijs zouden noemen. Ze werden bezocht door jongelieden, die voor hogere studiën waren bestemd.

In Madaura werd Augustinus helaas wel onderwezen, maar niet opgevoed. De leerlingen maakten er wel vorderingen in de kennis van de regels der spraakkunst, maar met. de voorschriften der zedewet werd het niet zo nauw genomen. Vele zedeloze geschriften en gedichten der oude heidense Grieken en Romeinen werden er gelezen, hetgeen op de jeugdige Augustinus esn uiterst nadelige invloed had. Hij vergat de wijze lessen zijner moeder, en hoewel hij in kennis toenam, had de ondeugd de overhand op hem.

Na drie jaren in de stad Madaura te hebben doorgebracht, keerde Augustinus op zestienjarige leeftijd in de woning zijner ouders terug als de trots van zijn vader, doch tot smart van zijn moeder. Daar zijn vader niet in staat was om hem voor hogere studie naar Carthago te zenden, bleef hij een jaar bij zijn ouders, gedurende welke tijd hij een hoogst ongeregeld leven leidde en in slecht gezelschap verkeerde.

Hierna werd hij door tussenkomst van een verre verwant van zijn vader in staat gesteld om naar Carthago te gaan en zich daar te bekwamen tot rhetor. Daar in Carthago, een weelderige en tevens zedeloze stad, bezocht hij schouwspelen, baden en andere plaatsen waar ontucht te zien was. Monica schrok zeer toen zij daarvan hoorde en hield niet af hem te vermanen, ja hem met tranen te smeken de plaatsen en gelegenheden der zonde te vermijden. Augustinus sloeg al die vermaningen echter in de wind. Hij beschouwde ze als vrouwenpraatjes en zonk al dieper en dieper weg in het bedrijven der zonde, totdat hij, nog geen twintig jaar oud zijnde, vader werd van een zoon, die hij Adeodatus noemde. Met zijn gezellin en zijn studiegenoten zette hij nu zijn losbandig leven voort. Zelf schreef hij hierover later onder meer het navolgende in zijn „Belijdenissen":

„Uit de verte omzweefde mij Uw getrouwe barmhartigheid. In vele boosheid verzonk ik en volgde mijn heüigschennende nieuwsgierigheid; ik verliet U en werd vervoerd naar de afgronden van het ongeloof, naar de omstrikkende geesten, wie ik mijn slechte daden offerde en in allen geseldet Gij mij".

Inmiddels legde Augustinus zich met grote ijver op zijn studiën toe, vooral op die der welsprekendheid. In de praktijk wist hij deze ook terdege toe te passen, maar, gelijk hij zelf verklaard heeft, daarbij werd menigmaal list en bedrog gebruikt, ja hoe meer list en bedrog hij aanwendde, des te meer zag hij zich bij het behandelen van rechtskwesties voor de rechtbank geprezen. In de Griekse taal is hij echter nirhmer bedreven geworden. De studie van deze taal bleef voor hem een kruis, waarvan hij de nadelige invloed later ondervonden heeft, daar hij toen de grondtekst van het Nieuwe Testament niet genoegzaam kon verstaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen