Voor Oud en Jang

IX.

Groen was tot 1828 liberaal, ondanks Bilderdijks onderwijs.

Hoewel Groen van Prinsterer tijdens het volgen der lessen van zijn leermeester Bilderdijk nog gematigd liberaal was en dit ook, nadat hij de Leidse hogeschool verlaten had, nog enkele jaren bleef, heeft Bilderdijk toch een niet te miskennen invloed op hem uitgeoefend. Wat hij tijdens die lessen hoorde, stemde hem zowel tot nadenken als tot zelfstandig onderzoek. Ook werd daardoor bij hem twijfel gewekt aan veel, wat hij steeds als vaststaande waarheden had aanvaard. Groen schreef hierover zelf als volgt;

„Ik erken met blijdschap grote verplichtingen aan Bilderdijk te hebben; inzonderheid omdat hij, door de hevigheid zijner aanvallen tegen veel, dat ik als ontwijfelbaar beschouwde, mij aan het twijfelen en tot een onbevangen onderzoek gebracht heeft".

In de Latijnse lezing, door hem in 1821 gehouden voor de studentenclub, waartoe hij behoorde, welke lezing door hem zorgvuldig voor het nageslacht is bewaard, kwam al aan het licht, dat hij grote waardering voor Büderdijk had. Deze lezing handelde over het onder­ werp; Paradoxen, waarbij hij een drietal pimten behandelde, namelijk de oorsprong, ^ de voordelen en de nadelen der paradoxen, om daarna met een slotwoord te eindigen. Op de inhoud hiervan zullen wij niet ingaan, doch zullen slechts volstaan met te vermelden, dat hij daarin ook inderdaad de naam van Bilderdijk noemde en er daarbij op wees, dat sommigen van diens leerlingen oorzaak er van waren, dat de meningen van Bilderdijk zeer dikwijls zo uitgelegd werden, dat ze door allen uitgelachen werden.

Dat Groen als jeugdig student van 21 jaar aldus voor Bilderdijk een lans brak, was voorzeker geen geringe zaak, daar Bilderdijk bij de vertegenwoordigers der officiële wetenschap in een zeer kwaad daglicht stond. Toen Groen bovenbedoelde lezing hield, hadden zelfs twee van zijn hoogleraren een maand tevoren een aanval op Bilderdijk gedaan, namelijk zijn vaderlijke vriend prof. Kemper, en prof. Siegenbeck, bij wie hij eveneens als vriend aan huis was.

Van zijn sympathie voor Bilderdijk deed Groen ook blijken toen hij met enigen van zijn medeleerlingen op 1 Mei 1822 aan eerstgenoemde een hartelijk gestelde brief zond, waarin zij hun leermeester bedankten voor het van hem ontvangen onderwijs. Deze brief werd een dag na de ontvangst door Bilderdijk in warme bewoordingen beantwoord.

Voorts wensen wij hierbij er nog melding van te maken, dat zowel Bilderdijk als Groen van Prinsterer aanwezig was bij de doop van Da Costa op 20 October 1822 in de Pieterskerk te Leiden, waaruit al evenzeer blijkt, dat Groen tegen­ over Bilderdijk en Da Costa geheel anders stond dan zijn liberale geestverwanten uit die tijd.

Doch, zoals in het voorafgaande reeds werd opgemerkt, is de invloed, welke van Bilderdijk op de jeugdige Groen van Prinsterer uitging, niet van dien aard geweest, dat laatstgenoemde zijn liberale beginselen toen reeds heeft laten varen, en nog minder, dat hij alles van Bilderdijk overnam.

Wat het eerste betreft, daarover heeft Groen in zijn Nederlandse Gedachten later geschreven, dat hij tot 1828 als de toonaangevende Protestantse meerderheid was: liberaal en christen; als in de Hervormde Kerk bijkans iedereen, lid der grote Protestantse partij, naar gelang van de thermometer conservatief-liheTaal of Zi& eraaZ-conservatief; en voegde daar aan toe, dat hij niet in alles meegaande was. Zo had hij in 1823 niet ingestemd met de verontwaardiging over de „Bezwaren tegen de geest der eeuw" van Da Costa.

Ook in een ander geschrift, „Aan de kiezers" geheten, heeft Groen in 1865 duidelijk te kennen gegeven, dat Bilderdijks lessen hem niet van principe hadden doen veranderen, al hebben zij hem stof tot nadenken gegeven. Ook heeft hij in dat zelfde geschrift nog weer eens onderstreept, hetgeen hij vroeger ook al had opgemerkt, namelijk, dat hij Bilderdijk niet in alles kon volgen. Groen schreef over één en ander-als volgt:

„Immers zijn er nog, die menen, dat ik aanvankelijk bestrijder van het constitutionele staatsrecht ')> een ijveraar voor het koningschap, als de bijkans ' alleen wenselijke en rechtmatige regeringsvorm, geweest ben; dat ik aldus tot de school van Bilderdijk behoor. Dit is zo niet. Nadat ik de lessen van de zeldzame, en ook thans nog te weinig gewaardeerde landgenoot over onze volkshistorie bijgewoond had, heb ik, in 1823, de Academie verlaten. En toen, en nog in 1828, was ik met de publieke opinie tamelijk homogeen; ik was gematigd liberaal, vrijzinnig-constitutioneel, liberaal-conservatief of conservatief-liberaal. Eerst van 1829 tot 1831 heb ik, onder het gieren van de omwentelingsstorm, uit de boeken en uit de ervaring geleerd, dat het liberalisme met het radicalisme in onafscheidenlijk verband is; dat de wortel in de stelselmatige verloochening der oppermacht Gods ligt; dat elk staatsgebouw waggelt, zo het niet rust op Christélijk-historische grondslag, dat aan de rechtmatige eisen van vrijheid en vooruitgang bij uitnemendheid door het constitutionele staatsrecht ') kan worden voldaan, doch enkel wanneer, ook op politiek gebied, de vreze des Heeren het beginsel der wetenschap is. Dit was en bleef mijn overtuiging tot op de huidige dag".

Hiermede menen wij de verhouding tusen Groen en Bilderdijk genoegzaam beicht te hebben, zodat wij in het vervolg unnen voortgaan met Groens verdere levensloop nadat hij de Leidse hogechool verlaten had.

) Constitutioneel staatsrecht is staatsrecht, dat berust op een grondwet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen