De kabinetsformatie

De pogingen van professor Romme om een kabinet van vijf partijen te vormen, zijn mislukt. Hij heeft zijn opdracht aan de Koningin teruggegeven. Dat dit deze afloop zou hebben, was te voorzien.

Nadat professor Romme met verschillende personen, onder wie vele demissionaire ministers waren, een onderhoud gehad had, heeft hij rijn regeringsprogram samengesteld. Dit program was een wij uitvoerig stuk, dat op tal van bijzonderheden inging. Het is te uitvoerig om het in zijn geheel weer te geven. Wij zullen ons bij de weergeving er van dan ook tot hoofdzaken bepalen, bepaaldelijk tot de vijf punten, waarop professor Romme de formatiepoging van Dr. Drees heeft doen afspringen. Deze punten heeft hij in zijn regeringsprogram wel gehandhaafd, maar toch zo, dat 'hij getracht heeft de Partij van de Arbeid tegemoet te komen. Er was daarin dus wat water in de wijn gedaan, doch naar het oordeel van de voormannen van deze partij lang niet genoeg.

De punten zijn:

1. Krachtige bevordering van de bezitsvorming: a. door premieverlening; b. door fiscale tegemoetkoming; c. door bevordering van eigen woningbezit; d. door wettelijke voorziening ter bevordering van winstdeling in de bedrijven; e. door vrijstelling van sociale verzekeringspremies voor zover betrekking hebbende op het sparen.

2. Terugdringing van staatsbemoeiing, waar die niet nodig is, maar alleen grote overheidssteun wanneer het particulier initiatief in gebreke blijft; spoedige hulp voor weduwen en wezen, voor andere vergeten groepen en aan grote gezinnen. 3. Het doen achterblijven van staatsuitgaven bij het nationale inkomen in tijden van welvaart. Tegen een vermogensaanwasbelasting.

4. De handhaving van de souvereiniteit over Nieuw-jGuinea. In het midden werd evenwel gelaten hoe en wanneer het nieuwe kabinet dit standpunt tegenover de buitenwereld tot uiting wil brengen. Krachtige bevordering door steun van regeringswege aan zending en missie.

5. Pacificatie van het bijzonder hoger onderwijs. Dit zou echter niet direct plaats behoeven te vinden, maar uitbreiding zou moeten worden gegeven aan de opdracht, door minister Mr. Cals aan de staatscommissie onder leiding van oudminister Mr. 's Jacob verstrekt, inzake het vinden van een beter subsidiëringsstelsel voor bijzondere hogere scholen en universiteiten.

Het regeringsprogram heeft professor Romme vervolgens aan de vijf fractievoorzitters ter 'bespreking met hun fracties toegezonden. Ten aanzien van de liberale fractie had professor Romme enige beperking gemaakt naar aanleiding van een tussen hem en professor Oud bestaand geschil. Van de zijde van de liberale partij was daaromtrent een na­ dere toelichting gevraagd, een aangelegenheid, welke wij verder als niet meer ter zake dienende onbesproken kunnen laten.

Van de Kamerfracties van de A.R.P. en de C.H.U., al hadden zij enkele bedenkingen en wensen, ontving professor •Romme bericht, dat zij met het door hem ontworpen regeringsprogram als grondslag van het regeringsbeleid voor het nieuwe kabinet accoord gingen. Deze bedenkingen en wensen zullen wel niet van heel ernstige aard geweest zijn, want professor Romme verklaarde op een persconferentie, dat hij aan de bedenkingen en wensen van de A.R.P. en de C.H.U. had kunnen tegemoet komen, terwijl hij betreffende de opmerkingen, en wensen van de V.V.D., welke professor Romme in de brief van Drs. Korthals ter kennis waren gebracht, verklaarde, dat deze diep in het door hem ontworpen regeringsprogram ingrepen.

Zo was er volgens professor Romme's verklaring een zakelijke grondslag gelegd om een kabinet te vormen, waarin de K.V.P. en de P.v.d.A. met ministers van één of twee van de protestants christelijke partijen gezamenlijk vertegenwoordigd zouden kunnen zijn. Doch de voormannen van de Partij van de Arbeid dachten daar geheel anders over. Zij wezen het regeringsprogram van professor Romme onvoorwaardelijk als grondslag Van het regeringsbeleid van een toekomstig ministerie af. Zij wilden van het regeringspiï)gram van professor Romme, dat zij als één van zuiver rooms-katholiek maaksel beschouwden, niets weten. Zij deden hun standpunt in ©en brief, door Mr. Burger aan professor Romme geschreven, weten, waarin zij bovendien enkele bezwaren daartegen met name noemden. Professor Romme verklaarde betreffende deze bezwaren niet te weten, waarin deze precies bestonden. Volgens hem zouden in de brief van Mr. Burger voorbeelden daarvan genoemd zijn als toelichting en ter concretisering van de bezwaren. Over de in de brief genoemde voorbeelden zou nog een oplossing bereikt hebben kunnen worden door een gesprek. Daar echter Mr. Burger — zo zeide hij — mij schreef, dat mijn regeringsprogram als zodanig de steun van de P.v.d.A. uitsloot, heb ik Mr. Burger niet voor een onderhoud over de in de brief genoemde voorbeelden uitgenodigd.

Deze bezwaren waren hoofdzakehjk van economische en financiële aard, geschilpunten, zoals die er sinds jaar en dag tussen de K.V.P. en de P.v.d.A. bestaan, waarbij dan ook nog het geschilpunt over Nieuw-Guinea een bezwaar van de P.v.d.A. uitmaakte.

Zo zijn er dan na de Kamerverkiezingen reeds zeven weken verlopen, zonder dat er een ministerie is samengesteld kunnen worden. Slaagden de pogingen van Dr.

Drees niet door de houding van de K.V.P., die van professor Romme niet door de houding van de P.v.d.A. Blijkbaar hadden noch Dr. Drees, noch professor Romme en hun partijen er lust in om een kabinet te vormen, waarbij zich één der partijen in de oppositie zou bevinden. Doch anderzijds is het er na de mislukte pogingen niet gemakkelijker op geworden om een kabinet samen te stellen, waarin de beide partijen vertegenwoordigers zullen hebben. Was dat tengevolge van de zo heftig gevoerde verkiezingsstrijd, waarin de K.V.P. en de P.v.d.A. elkander zo fel bestreden hebtei, al niet gemakkelijk, het is thans nog zo veel te moeilijker geworden, ook nog moeilijker geworden nadat professor Romme verklaard heeft, dat de loop der zaken voor hem geen tegenvaller inhoudt en geen verrassing is geweest, omdat hij meende, dat er geen objectieve overwegingen zijn geweest, maar dat subjectieve redenen een rol hebben vervuld. Het lijdt geen twijfel, dat deze opmerking aan het adres van de Partij van de Arbeid was gericht. Dit moge op zichzelf waar zijn, maar dan verwijt hier de pot de ketel, dat hij zwart is. Want ook zijn er bij de K.V.P. bijredenen geweest, waarom zij het regeringsprogram van Dr. I> rees verwierp, gelijk er ook stellig bijredenen zijn geweest bij de-P.v.d.A., waarom zij tegenover het regeringsj gram van Romme volstrekt afwi stond. Uit heel de gang van zaken wel heel duidelijk, dat de K.V.p'ri Drees niet als minister-president aan Is bewind wilde zien, en de P.v.d.A fessor Romme niet.

Sommigen willen nu, dat er een infoi teur benoemd zal worden, die zal tr ten de beide partijen in zoverre te zoenen, dat zij tenslotte toch beid» i het nieuwe kabinet vertegenwoordio zullen zijn; anderen, dat er een forJ teur benoemd zal worden, die naar 1» vind van zaken een kabinet zal po, , samen te stellen. Zekerheid bestaat er» dit punt op het ogenblik niet, doch in het zij, de Koningin, die het ontslag yj^ professor Romme aanvaard heeft, zal w een nieuwe benoeming hebben over te gaan.

N.B. Nadat de Koningin versohillendf personen nog geraadpleegd had, het het Kabinet der Koningin Maanda» Augustus het volgende medegedeeld: „Naar aanleiding van het gesprek d Hare Majesteit de Koningin hedenmc gen met professor Mr. P. Lieftinck het gehad, zal professor Lieftinck enig oriënterende besprekingen voeren en vervolgens Dinsdag een nader onderhi met Hare Majesteit hebben".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen