De kabinetsformatie

Al heel dicht zijn wij genaderd bij de datum, waarop het vier maanden geleden zal zijn, dat de verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer plaats hadden. ... en nog steeds is er geen kabinet gevormd kuimen worden.

Het staat nu reeds vast, dat dit de langste kabinetscrisis zal zijn, welke er ooit in Nederland geweest is; langer zelfs nog dan de kabinetscrisis van de jaren 1925—'26, toen het aan Mr. de Geer na vele mislukte pogingen gelukte het zogenaamde intermezzo-kabinet samen te stellen. Later, in 1939, werd door Mr. de Geer wederom een kabinet samengesteld, waarin twee socialistische ministers werden opgenomen. Dit was de eerste keer, dat de socialisten met ministers in de regering vertegenwoordigd waren. Grotelijks door toedoen van de Rooms-Katholieke Staatspartij. De Tweede Kamerleden van die partij hadden het vijfde kabinet-Colijn de bons gegeven. Zij hadden het met behulp van de socialistische Kamerleden bij zijn eerste verschijning in de Kamer zonder enig pardon direct op straat gezet. Het kabinet-Colijn ging af; de coalitie van de R.K. met de A.R. en de C.H, ging af. Zo zuiverden met één slag, naar hun gevoelen, de r.k. de lucht. De A.R. en de C.H. hadden het nakijken. De socialisten waren bij de r.k. de favorieten geworden. Zij hadden hen tot nieuwe bondgenoten verkoren. Zij hadden hen tot paarden bestemd, die hun wagen mee zouden helpen trekken. Daarin zagen zij voordeel, zoals zij ook eertijds voor eigen voordeel de coalitie met de A.R. en de C.H. waren aangegaan. De oorlog kwam tussenbeide. Het kabinet-De Geer reisde, met al de gevolgen van dien, naar Engeland.

Na de bezetting werd de verhouding tussen de r.k. en de socialisten pas recht innig. Volgens vele r.k. veel te innig. De K.N.P. (d« partij Welter) werd opgericht, welke inmiddels weer in de K.V.P. is opgegaan. De innigheid heeft echter ]iiet lang geduurd. Al vrij spoedig was deze verkoeld. Zó zelfs, dat de K.V.P. er de brui van had om, wat de P.v.d.A. wenste, een kabinet te vormen, waarin alleen ministers uit deze twee partijen zitting zouden hebben. Er ontstond ruzie tussen de K.V.P. en de P.v.d.A., die jteeds heviger werd en openbaar naar voren trad. Vooral voor de Kamerverkiezingen was het tussen hen een ruzie van je welste, die na deze verkiezingen tijdens de formatiepogingen ten behoeve van een kabinet er vooral niet minder op geworden is.

Blijkbaar hadden de r.k. zich in hun berekening aangaande hun bondgenootschap met de P.v.d.A. vergist en er niet dat succes van verkregen, dat zij er van verwacht hadden. Het is hun een scherpe doom in het vlees geweest, dat de P.v.d.A. hun partij, de K.V.P., in 1952 van de plaats verdrongen heeft, welke zij als de grootste partij in ons land zo vele jaren had bezet had. Alles hebben de r.k. gedaan — het mandement der bisschoppen heeft dit krachtig ondersteund — om bij de Kamerverkiezingen in dit jaar de P.v.d.A. van de eerste plaats weer te verdringen. Dit is hun echter niet gelukt. Het door de K.V.P. beoogde succes is door haar niet behaald. Zij lonkt op het ogenblik dan ook weer naar de oude bondgenoten, welke zij in 1939 heeft afgedankt. Zij heeft er duidelijk blijk van gegeven, dat een herstel van de vroegere coalitie haar uiterst welkom zou zijn. Het herstel daarvan is door tegenstand van Ir. Staf en een deel van de Tweede Kamerfractie der C.H.U., die meer voor samenwerking met de P.v.d.A. gevoelen, tot grote ergernis en verontwaardiging van de A.R., niet gelukt. Daarmede is echter de twist tussen de K.V.P. en de P.v.d.A. niet beslecht, zelfs niet enigermate in hevigheid afgenomen. veeleer zelfs nog toegenomen. Het verbittert vele sociaHsten niet gering, dat de K.V.P. de A.R.P. steunt in haar eis om twee wat men noemt „zware" departementen in het komend ministerie toegewezen te krijgen. Let men op de uitslag der Kamerverkiezingen, waarbij de A.R. niet minder dan twee Kamerzetels verloren, dan kan msn moeihjk staande houden, dat die eis rechtmatig is. Doch wat bekommert men zich om recht en rechtmatigheid daar, waar partijbelangen de hoofdzaak zijn. Daar geldt de stelregel: Hebben is hebben en krijgen is de kunst. Deze kunst is nu al meer dan ruim drie maanden lang door de onderscheidene partijen, welke aan deze infame touwtiekkerij hebben deelgenomen, beoefend.

Daarbij is een koehandel bedreven, welke de in 1952 bij de toenmalige kabinetsformatie ook al zo ijverig bedrevene nog ver te boven gaat. Het is alsof er geen vaderland, geen Nederland meer bestaat, zó overheersen de partijbelangen, waaraan de twistenden alles opgeofferd wensen te zien.

In de knoei

Met dat al is de informateur Mr. Burger ook weer, evenals degenen, die hem als formateur of informateur voorafgingen, danig in de knoei gekomen. Hij heeft het Tweede Kamerlid Dr. Korthals de portefeuille van Verkeer en Waterstaat aangeboden. Met dit aanbod wilde hij een hberaal in zijn kabinet betrekken, om alzo een kabinet op de basis van vijf partijen tot stand te kurmen brengen. Dr. Korthals heeft dit aanbod niet afgewezen, maar onder bepaalde voorwaarden aanvaard. Daarmede is er een moeilijk op te lossen probleem voor de informateur bijgekomen. Het departement van Verkeer en Waterstaat was toch in het demissionaire kabinet-Drees door een A.R. beheerd, namelijk door Mr. Algera. In plaats daarvan werd de A.R. nu de portefeuille van Overzeese Rijksdelen aangeboden. Doch met dit aanbod wil het allerminst vlotten. De A.R. achten dit departement niet „zwaar" genoeg. De A.R., wie deze portefeuille werd aangeboden, hebben er tot dusver allen voor bedankt. Eerst deed professor de Gaay Fortman dit, wie het door Dr. Drees werd aangeboden, daarna professor Donren. Van professor de Gaay Fortman was dit alleszins verklaarbaar, want hij had dit departement willen afschaffen. Doch ook bij professor Doimer ving de informateur bot. Hij weigerde het aanbod om persoonlijke redenen.

Nochtans heeft Mr. Burger zijn pogingen om een kabinet samen te stellen niet opgegeven. Hij hoopte, dat de demissionaire minister professor Dr. Zijlstia hem behulpzaam zou zijn om voor de portefeuille van Overzeese Rijksdelen een A.R. te bekomen. Om daarin te slagen, heeft hij een onderhoud gehad met professor Zijlstia. Dit onderhoud had Vrijdag 5 October plaats. Daarin is door professor Zijlstia geen bepaalde beslissing genomen. Hij heeft noch ja, noch neen gezegd. Hij moet het verzoek van Mr. Burger in beraad genomen hebben. Wat de uitslag van dit beraad zal zijn, valt op dit ogenblik niet te zeggen. Professor Zijlstia moet met onbekende bestemming vertiokken zijn. Hij moet zich schuil willen houden tot de volgende Maandag en tot die dag onbereikbaar zijn voor door hem niet gewenst bezoek.

In A.R. kringen echter kan men moeilijk aannemen, dat professor Zijlstra buiten de Tweede Kamerfractie om een candidaat zou gaan opzoeken voor het departement van Overzeese Rijksdelen of voor een onderdeel van het departement van Binnenlandse Zaken, waarvan ook inmiddels nog sprake schijnt te sdjn.

Daarbij heeft zich een andere moeilijkheid voor de informateur Mr. Burger opgedaan. Het moet nu wel vast staan, dat professor Romme van het door Mr. Burger te vormen kabinet geen deel 2^1 uitmaken. De persoonlijke bezwaren van professor Romme tegen de intiekking van het ontslag van de huwende vrouw in overheidsdienst, alsook de moeilijkheid om een geschikte opvolger als fractievoorzitter te vinden, moeten hem hebben doen besluiten om in het aanstaande kabinet geen zitting te nemen. Ook prof. van der Grinten moet daarin geen zitting wiUen nemen, terwijl het ook verre van zeker is, dat professor Dr. de Quay, commissaris der Koningin in Noord-Brabant, die inmiddels aangezocht moet zijn als de toekomstige minister van Birmenlandse Zaken, dit aanbod zal aanvaarden. Bovendien staat ook nog niet vast, of de V.V.D. er accoord mee zal gaan, dat het aantal zetels der ministers (in de formatie-onderhandelingen was men overeengekomen, dat dit aantal van 16 op 13 teruggebracht zou worden — 5, 5, 1, 1, 1) nu weer tot 14 zal uitgebreid worden.

Zo staat ten aanzien van de kabinetsformatie op dit ogenbKk alles weer op losse schroeven. Vrij algemeen is men van oordeel, dat de pogingen van Mr. Burger op een mislukking zullen uitlopen, en dat te meer, waar, afgaande op een artikel in het dagblad „Trouw", de A.R. er de voorkeur aan geven, dat de oude coalitie van de R.K. met de A.R. en C.H. hersteld zal worden.

Wat, indien dit metterdaad het geval zal zijn, er dan gebeuren zal, daarover is men het niet eens. Er zijn er, die bepleiten, dat het demissionaire kabinet-Drees dan, na aangevuld te zijn in de vacatures, weer in functie zal moeten treden. Doch met dit probleem zullen wij ons niet verder inlaten, daar er op dit punt ook al niet de minste zekerheid bestaat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen