De kabinetsformatie

Een allesbehalve verheffend verloop

In zijn kabinetsformatie is Prof. de Quay niet geslaagd. Ook al zou dit wel het geval geweest zijn, dan nog zouden de met sukses bekroonde pogingen een allesbehalve verheffend voorbeeld van een kabinetsformatie geboden hebben. De wijze waarop het hierbij is toegegaan, was verre van voorbeeldig. Daarbij hebben talrijke vergeefse uitnodigingen plaats gevonden, zijn subformateurs opgetreden, hebben niet zeldzaam partijgenoten zx> wel in het openbaar als in het verborgen tegen elkander geopereerd. zelfs elkander heftig bestreden; zijn kandidaten, die voor een ministerportefeuille gepolst waren, soms de fortefeuüle al in het vooruitzicht gesteld was, weder van de baan geschoven, terwijl het zoeken van gegadigden voor de funktie van minister op een soort van jacht ging gelijken, en het gemarchandeer, het passen en meten om portefeuilles, in een jammerlijke touwtrekkerij van partijen ontaardde. Het partijbelang werd hoofdzaak en het landsbelang raakte geheel op de achtergrond.

Tot de mislukking van Prof. de Quay's arbeid voor de formatie van een kabinet heeft ongetwijfeld veel bijgedragen, dat hij terzake van de samenstelling van zij» kabinet zich van de frakties heeft afhankeiijk gemaakt, terwijl deze hem hebbe» willen voorschrijven wat hij wel en wat hij niet mocht doen, en ook welke portefeuilles hij aan hen behoorde te geven en evenzeer welke personen naar hun opvatting daarvoor geschikt of niet gg. schikt waren.

Aanvankelijk hadden de fraktievoorzitters stellig in enig overleg met hun frakties hun instemming betuigd met het vrij vage programma, dat de formateur te hunner kennis had gebracht, doch toen het over de bezetting van de ministerportefeuilles ging, werd de formatie van een kabinet hem uit de hand geslagen door de partijen — zijn eigen partij, de K.V.P. incluis — die elk op hun beurt hun eisen stelden ten aanzien van de departementen, welke zij in een komend kabinet wensten te bezetten; toen kwam tevens duidelijk aan het licht, dat de eer en ds belangen van hun partij boven alles gediend behoorden te worden, en dat zij elkander geen enkel, zelfs geen kleüi voordeeltje gunden, waardoor de langdurige en afschuwelijke touwtrekkerij over de bezetting van de portefeuilles begon, waarbij zij niet in de voornaamste plaats met de formateur, maar veel meer met elkander gevochten hebben om de portefeuilles in het te formeren kabinet. Ook kwam daarbij aan de dag, dat er grot» verdeeldheid te dezer zake was in meer dan één partij zelf en dat de partijen onderling het ook lang niet altijd esns waren over wat de inzet was van deze kabinetsfoiTnatie: een kabinet zonder socialisten. In het bijzonder was dat met de K.V.P. het geval, waar nog steeds een vrij grote groep van links georiënteerde leden is, die een kabinet op de brede basis met de socialisten voorstaat.

Het is dan tenslotte daarop uitgelopen, dat Prof. de Quay zich genoodzaakt gezien heeft zijn opdracht aan de Koningin terug te geven, die daarin bewilligd heeft.

Een verklaring over de mislukking van prof. De Quay

„De oorzaak van mijn mislukking bij liet vormen van een extra-parlementair kabinet ben ik ten dele zelf — zo verklaarde Prof. de Quay openhartig en eerlijk tegenover vertegenwoordigers van de binnen-en buitenlandse pers in een onderhoud — Bij een latere beschouwing van deze aangelegenheid zal misschien blijken, dat als ik anders had gedaan, het wel gelukt was".

Eén der oorzaken van het vastlopen is volgens de formateur gelegen in de lange tijd, weDce ik er over gedaan heb. Dit was te wijten, in de eerste faze vooral, aan de persoonlijke weigeringen, en in de tweede faze aan de tegenstellingen en meningsverschillen, welke er ook intern bij bepaalde groeperingen en frakties bestaan. Er zijn daardoor moeilijkheden ontstaan, welke soms begrijpelijk waren, maar die zeer slecht werkten op de totale sfeer en stemming. Prof. de Quay achtte het echter niet in het belang van zijn opvolger, hierover veel mede te delen. Hij hoopte zeer, dat zijn opvolger wel zou slagen.

Ten aanzien van de vraag, wie eigenlijk de oorzaak zijn geweest van het mislukken, gaf Prof. de Quay ten antwoord, dat het niet mogelijk was een bepaalde persoon, fraktie of partij aan te wijzen, waarop het was vastgelopen. Let men er op wie het laatst de formatie heeft doen mislukken, dan lijkt het wel duidelijk, maar het vormt dan toch maar het sluitstuk van de gehele ontwikkeling.

Op andere vragen antwoordde de formateur onder andere, dat het van den beginne af de bedoeling is geweest, dat bet te vormen kabinet een christelijk-sociaal beleid zou voeren. Van den beginne af ook, zo merkte hij op ter beantwoording van de hem gestelde vragen, heeft hij cxfitreefd naar de vorming van een extraparlementair kabinet, waarbij hij enkele „raillante punten van beleid" had opgesteld, welke hij aan de fraktievoorzitters had toegezonden. Nadat hij hun antwoord ontvangen had, is hij toen gaan informeren, niet in, maar na overleg. Het program zou dan verder worden samengesteld met degenen, die voor het ministerschap waren aangezocht, waarbij er ueen bindingen met de frakties zouden zijn. Het ideaal, dat hij zich gesteld had, was: een zelfstandige regering tegenover een zelfstandige volksvertegenwoordiging. Tenslotte ontkende Prof. de Quay nog, dat bij door hem gevoerde besprekingen met de kandidaat^ministers ernstige moeilijkheden over het programma gebleken zouden zijn.

Wat nu?

Deze vraag wordt na de mislukking van de kabinetsformatie van verschillende zijden gesteld en ook van verschillende zijden naar de politieke inzichten, welke daarin bestaan, beantwoord.

In sommige kringen is men van oordeel, dat iemand, die het klappen van de politieke zweep kent, wel in staat zou kunnen zijn, de laatste moeilijkheden uit de weg te ruimen en een oplossing tot stand te brengen, welke Prof. de Quay met veel geduld en vasthoudendheid bijna had bereikt.

Het rooms^katholieke dagblad „De Tijd" aanvaardt gaarne de verzekering, dat niemand van de daarbij betrokkenen het negatieve resultaat heeft gewild, en dit geeft het blad de hoop, dat het werk van Prof. de Quay niet geheel opnieuw behoeft te worden gedaan. Het meent, dat de partijen onder een nieuwe formateur zonder veel moeite het met elkander eens kunnen worden. Daarentegen lijkt het „De Tijd" uitgesloten, dat de opvolger van Prof. de Quay zou gaan proberen alsnog een samenwerking met de socialisten tot stand te brengen.

De rooms-katholieke „Volkskrant" zou wel geneigd zijn om voor het herstel van een brede basis te pleiten, maar zij is er zich tegehjk van bewust, dat de P.v.d.A. en de drie christelijke partijen thans zó ver van elkaar afstaan, dat de weg terug op dit ogenblik wel heel lang is.

Het A.R. dagblad „Trouw" acht een spoedig herstel van en de terugkeer tot een brede basis uitgesloten en is van oordeel, dat de andere partijen heus nog wel eens een poging willen wagen om gevieren iets te bereiken.

Het socialistische „Vrije Volk" is van oordeel, dat Prof. de Quay de verkeerde weg heeft gekozen door een kabinet te vormen zonder enige binding met de frakties. De ware oorzaak van de mislukking ligt volgens het blad echter dieper. In de loop van de formatie zijn in de drie kcnfessionele partijen de meningsverschillen in steeds sterkere mate tot uiting gekomen. In een gesprek met de parlementaire redakteur van hetzelfde blad zeide Mr. Burger, de fraktievoorzitter van de P.v.d.A. in de Tweede Kamer, onder meer: „Wanneer men de P.v.d.A. niet bij voorbaat wil uitsluiten, zal er nu eindelijk eens serieus met ons moeten worden gepraat. Tot nu toe is dat nagelaten".

Van Christelijk-Historische zijde is er een officiële verklaring uitgegeven geworden over de houding van de C.H.U. Kort weergegeven, komt deze er op neer, dat de C.H.U. bereid geweest is aan de vorming van een ministerie de Quay mede te werken, maar dat zij daar als een gelijkgerechtigde partij met de andere partijen op één lijn had gesteld willen worden, en dat er voorgoed gebroken is met het systeem van alles maar goed te

\-inden. Inmiddels heeft de Koningin onderscheidene personen voor het uitbrengen van advies, onder wie ook Dr. W. Drees, de voormalige minister-president, ontvangen, alsmede de fraktie-voorzitters van de vijf Kamerfrakties, welke bij de formatie-pogingen van Prof. de Quay betrokken zijn geweest. Voor zover van dat onderhoud iets uitgelekt is, moeten de inzichten van de vijf fraktievoorzitters — wat ook wel inderdaad zo zal zijn — ver uit elkander lopen.

De Koningin verleent een opdracht aan prof. Beel

Het kabinet van de Koningin heeft wijdag 1 mei het volgende bekend gemaakt:

, .H.M. de Koningin heeft hedenochtend ten paleize Soestdijk Prof. Dr. L. J. M. Beel, minister van staat, ontvangen. De Koningin heeft Prof. Beel verzocht de mogelijkheden om tot een spoedige oplossing van de huidige krisis te geraken, te willen onderzoeken".

Men neemt vrij algemeen aan, dat Prof. Beel als bemiddelaar zal optreden, die zowel het program als de bemanning van het aanstaande kabinet voor de komende formateur gaat voorbereiden. Men houdt het er voorshands voor, dat Prof. Beel allereerst zal proberen om voor de moeilijkheden, waarop Prof. de Quay tenslotte gestuit is, een oplossing te vinden. Daarbij wordt dan aangenomen, dat Prtrf. Beel niet als kabinetsformateur kan optreden als hij zelf niet in het kabinet wenst opgenomen te worden.

Daarbij zal, zoals wordt aangenomen. Prof. Beel trachten om allereerst voort t« bouwen op de mogelijkheden van een vier-partijonkabinet, zoals Prof. de Quay dit ook wilde formeren. Er zal dan een kabinet zonder de socialisten geformeerd worden.

Ik ga snel werken — zo verklaarde Prof. Beel na het verlaten van het departement van Verkeer en Waterstaat, waar hij in, de Trèveszaal na zijn terugkeer uit Soestdijk de gebruikelijke vergadering van de ministerraad had gepresideerd. Reeds diezelfde middag heeft hij zich bezig gehouden met de formering van een program, waarin de bezwaren van de Anti-Revolutionaire minister-kandidaten zullen worden weggenomen, om alzo te voorkomen, dat de formatie op het laatste mislulct, zoals op het laatst de formatie van Prof. de Quay mislukte, doordat de heren Drs. C. P. Hazenbosch en A. W. Biewenga tegenover de fonnateur Prof. de Quay bezwaren hadden kenbaar gemaakt, omdat zij van oordeel waren, dat het christelijk sociaal beleid te weinig tot uitdrukking kwam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen