Voor Oud en Jong

CLXXXIII.

Over de totstandkoming van het grondwetsartikel, waarbij de vrijheid van onderwijs erkend werd.

De vorige keer maakten wij er meldinig van dat Tho-rbeck-e en met hem 'de liberalen, voor de vrijheid van onderwijs waren. Men mene echter niet, 'dat zij nu ook voorstanders waren van christelijk onderwijs. Verre was het van'daar. Zij waren en bleven voorstanders van het openbaar onderwijs, dat in hen machtige beschermers - had. Dat zal genoegzaam blijken wanneer wij nagaan wat er met het - ontwerp-artikel 183 in zake het onderwijs, - dat - door de Gron-dwets'he-rzieningskommissie in - haar voorstellen was opgenomen, plaa.ts vond.

Dit artikel luidde: „De inrichtins van bet publiek onderwijs wordt, met eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen, door de wet geregeld. Het 'geven van onderwijs is vrij, beho-udens het onderzoek naar de bekwaamheid des onderwijzers en het toezicht - der overEiJS, beide door de wet te regelen.

De koning do-et van de staat der 'hoge, middelbare en lagere scho'len aan de Staten-Generaal jaarlijks - een uitvoerig versiag geven".

Uit 'de toelichting door - d-e kommissie op dit artikel 183 - gegeven, bleek, dat zij onder „vrijheid van onderwijs" versfnnd, - dat er gelegenheid zou zijn voor ieder, die aan de vereiste bekwaam-heid voldeed en zich schikte onder het toezicht der overheid, bij'zan-der - onderwijs te geven. Het was 'dus een vrijheid voor hen, die onderwijs - gaven. Nadat h-et in de ministeiTaad - besproken was, werd het naar de Raad van State gezonden. De Raad van State wilde de woorden „met eerbiediging van ieders go-dsdienstige beigrippen" laten vervallen, daar - dit — volgens de Raad — onmogehjk te venvezenlijfcen zou zijn. De ministerraad verschilde in - deze - eoht-er van mening met - de Raad van State, zodat 'de - genoemde woorden gehan-dhaafd werden. Alsnu werden 'de voorstellen tot grondwetsherziening, ook 'dus artik-el 183, Openbaar gemaakt. Een stroom van kriöek brak ©r over los, voornamelijk van de zijde der 'Voorstand-ers van de ópenwe school, van wie de reeds méér ge­ noemde prof. Hofstede de Groot de voornaamste was. Hij deed een 'brochure het lioht zien, waarin hij 'de - vrees uitsprak, 'dat de rust en de welvaart van N-e-derland en zelfs het b-ehoud van ons va-derl-and als onafhankelijke staat op het spel stond! Prediking van oproer, koningsmoord, roof, komm-unisme, godsdienstoorlog en nog - zoveel meer onheilen zouden het gevolg zijn van het aanvaarden van artikiel 183, waaiin vrijheid van 'Onderwijs werd voorgestaan. Van protestants-ohristelijke zijde vatte men onmi-d-deDijk 'de pen op om prof. Hofstede te bestrijden. Met Tedin-g van Berkhout en Van der Brugghen was het Groen, die - het voor de vrijheid - van onderwijs opnam, geHjk uit zijn 'geschrift tegen graaf Sohimmelpenniinck overduidelijk gebleken is.

De tegerLStanders van vrijheid van onderwijs vorm-den echter - een grote macht, daar ook de Syn'ode - der Hervormde kerk zich bij hen schaarde. Namens deze kerk werd aan de koning en 'de Tweede Kamer zelfs een aidres gezonden, waarin tegen 'de vrijheid van onderwijs ernstig .gewaarschuwd werd. De ministerraad en de Raad van State werden officieus van - de inihoud van dit adres op 'de - hoogte gebracht. Ook zou de Synode er zeker toe overgegaan zijn om een - akrie op touw te zetten teneinde in de kerk stemm-in-g tegen het regeringsontwei-p te maken, in-dien dit van regeringswege niet verhin-derd was, doordat de minister van de zaken betreffende de hervormde - eredienst persoonlijk ingreep. Da, t de Synode zo sterk tegen vrijheid van onderwijs gekant was, laat zich gemakkelijk verklaren. Eensdeels vond - dit zijn oorzaak in het algemeen christendom, dat door de - leidende personen in de Hervormde Kerk en op de openbare sch-ool voorgestaan werd, anderdeels, en 'dit was onget\'vijfeld wel één 'der voo-maamste redenen, omdat men zeer goed - besefte, 'dat de vrijheid van - onderwijs vooral begeerd werd door de rechtzinnigen in de Hervormde Kerk, die wel een miniderheid vormden, maar een miniderheid waar men veel last van had en door de - gehate afgescheidenen.

Voorts richtte o.m. ook het Nederlands On-der-wijzers Genootschap 'n request aan de - koning, de Raad van Ministers en de Tweede Kamer, terwijl tal van afdelingen van dit Genootschap zich eveneons met adiessen tot de Tweede Kamer wendden, waarvan de inhoud in h-et kort hierop neerkwam: Geen vrijheid van on-derwij s, of, wanneer die noodzakelijk moest toegestaan woiden, dan in ©Ik geval onder ide nodige waarborgen.

De ingebrachtie bezwaren tegen de vrijheid van onderwijs vonden v-anzelfspreken-d vertolking in het Voorlopig Verslag: dat door de Tweede Kam-er over O' het regerin-gsvoorstel werd uitgebracht.

In dat verslag werd vooral sterk aan'gedrongen op het vastleggen in de wet, dat in 'ied'ere gemeente, zonder onderscheid, van overheidswege - vO'ldoende lager onderwijs zou worden gegeven. Voorts waren er vele leden, die de woorden „eerbiediging van ieders gods-dienstige begrippen" wüden beperken, terwijl ook de eis van geschiktheid voor het geven van onderwijs naar voren werd gebracht.

In - haar Memo-rie van Antwoord deelde 'de regering mede, dat zij 'er geen bezwaar tegen had om artikel 183 aan te vullen met de woorden: „Het openbaar onderwijs is een voorwerp van - de aanhoudende zorg 'der regering". Dit gaf de Kamer aanleiding om een nieuw onderzoek in de afdelingen te eisen, wat ook geschiedde. Uit het nieuwe verslag .bleek, dat zij het openbaar onder^vijs nog niet voldoend-e gewaarborgd achtte. De regering zwichtte andermaal en verklaarde zich bereid tussen het laatste en voorlaatste lid van het aitikel in te voegen: „Er wordt overal in het rijk van overheidswege voldoende openbaar lager onderwijs gegeven".

Doch ook nu was - de Kamer nog niet tevredenges-teld. Zij wenste een andere rangschikl^ing te zien aangebracht, zodat duidehjk zou uitkomen, dat eerst voor het openbaar onderwijs moest - g-ez-orgd woi'dei)., daarna kon de vrijheid van onderwijs komen. Zodoende had artikel 183, toen het 16 augustus 1848 in openbare behandeling kwam, reeds zijn derde redaktie! Het werd door de Tweede Kamer met 52 tegen 4 en in de Eerste Kamer met 23 tegen 3 stemmen aangenomen. Daarna had no-g weer een behandeling door de dubbele Kam-ers plaats, aan.-gezien het een grondwetsherziening betrof. Het resultaat hiervan was, 'dat het betreffende o-n-derwijs^ artikel met 108 tegen 5 stemmen aangenomen weid. Het was nu artikel 194 geworden en luidde na de vele aangebrachte veran-derüi'gen als volgt: „Het openbaar onderwijs - is een - voorwerp van de aanho-udende zorg der regerin.g.

De inriohtin-g van het openbaar onderwijs wordt met eerbiediging van ieders godsdienstige begrip'pen, door de wet geregeld.

Er wordt overal in het rijk van overheidswege voldoende openbaar lager onderwijs gegeven.

Het - geven van - onderwijs is vrij, behooidens h-et toezicht van - de - overheid en bovendien, voor Ziover het middelbaar en lager «onderwijs betreft, behou'dens het onderzoek naar 'de bekwaam'heid en-zedelijkheid der onderwijzers; het één en ander - door - de wet te regelen.

De koning - doet van - de - staat - der hoge, middelbare en 'lagere scholen, jaarlijks 'een uitvoerig veiKlag aan de Staltenh Generaal geven".

Door 'dit artikel werd een nieuw tijdvak voor het bijzon-der - on-derwij-s in-gelmd. De voorstanders van de - vrijheid van on-'derwijs waren echter nog niet waar ze wezen wilden. Er moest namelij-k eerst een nieu-we onderwijswet komen, waarin één en ander nader geregeld moest worden. Hiermede nu - werd door de regering ma-ar al te zeer getabn-d, wat Groen aanleidin'g gaf haar voort-duren'd op haar plicht ten deze te wijzen.

bezoek aan Moskou nog steeds niet in Noord-Vietnam is teimggekeerd'. Men houidt het er voor, dat hij' in de pmxvincie Kianigse in het kommunistische China is om 'daar besprekingen te voeren met de Chinese leiders, die daar in igeheime vergadering bijeen zijn.

Evenals de Engelsen worden ook de Amerikanen steeds ongeruster over de in Laos heersende toestand.

In nauwelijks verholen termen besehiuldiigde het Amerikaanse ministerie van buitenliaaidse zaken dezer dagen de Russische regering er van in de fcommuniistische aanivallen in Laos de hand te hebben. De woordvoerder van het genioemr de ministerie. Lincoln White, zeide, dat het opvallend was, dat twee van de meest vooraanstaande Noord-Vietnamse leidears kort geleden in Moskou waren en daar overleg pleegden met de eerste vice-premier Mikojae.

Deze kritiek van het Amerikaanse departement van buitenlandse zaken, welke voor de eerste maal geuit werd aangaande het gebeurde in Laos, wiordt al'gemeen beschouwd als een waarschuwing aan het adres van de Russische minister-. president Ghroestsjef, die men van de zijde van de Amerikaanse regering wil waarschuwen, dat het Russische optreden in Laos het resultaat van de besprekingen van Chroestsjef met Eisenhower in Amerika zeer zal bemoeilijken.

Ook houdt men het er voor, dat deze kritiek diende als antwoord w de kommiunistische besohul'digingen aan het adi-es van de Amerikaanse regering, n.l. dat deze in Laos imperialistische bases aou aanleggen; welke beschuldiging de Amerikaanse wooaidvoerder noemde en met alle nadruk tegensprak en ials absurd van de hand wees.

Op zijn beurt verscherpte de Noord-Vietnamese zaakgelastigde in Moskou de situatie oog door te verklaren, dat de toestand in Laos zeer ernstig was door de Amerikaanse imperialistische r'nmenginig, waarbij hij het verzoek aan de Russsche en de Engelse regering richtte om de 'driemogendhedenkommissie te Geneve weder bijeen te iwepen.

De berichten uit Laos zelf gewagen nog siteeds van een aldaar heersende spanning, het aanvoeren van versterkingen door beide partijen en van het in stelling brengen van antiJuchtdoelgeschut door de rebeOlen.

Militaire experts wijzen er op, dat Dien Bien Phioe indertijd tenslotte gevallen is nadat de kommunistische troepen ludlitdoelgeschut hadden aangevoerd en hadden ingezet en daarmede de aanvo^eir in de 'hicht hadden 'afgesneden. De vrees is niet denkbeeldig, dat de rebellen hetzelfde zullen doen en daardo'or de verde-'diging van steden in Noord-Laos onm'Ogelijk zullen maken.

Het bericht over de aianvoer van het luchtdoelgeschut is afkomstig van - de minister van defensie van Laos, 'die in dat bericht tevens vei< klaarde, 'dat dit 'geschuJt reeds in stelling was 'gebracht langs de grenzen van de twee noordelijke provincies van zijn land.

De regering, van Lao's heeft inmiddels aian 'die van India verzocht om waarnemers te zenden 'dewijl 'de indertijd'ingestelde fcomm'issie van drie landen, 'India, Polen en Canada, is opgeheven.

Op het 'Ogenblik dat wij dit overzicht schrijven, m'oet er enige rust in Laos zijn ing'etreden. Er wordt in de laatste dagen niet meer 'gevochten. 'De regering van Laos heeft bovendien 'doen weten, dat de oorspronkehjke schatting van het aantal rebellen in de paniek van 'de eerste dagen 'Overdreven is geweest.

Behalve de regering van het kommimistisohe Noord-Vietnam heeft nu ook die van rood China bekend gemaakt, dat zij de aanwezigheid van Amerikaanse militairen en wapens opvat als eea bedreigng van haar veiligheid. Zij eisten terugtrekking van de Amerikainen int geheel Indo-Ohioa. Hoewel de ver^klarirug •van •de Chinese regering in vrij miBtante bewoordingen wais gesteld, eindigde zij met 'de eis, dat 'de neu^tralitedt van 'Laos zou worden bevestigd en dat de intem'ationale kommissie van de drie 'landen. Canada, India en. Polen, welke in 1954 was ingesteld, weer 'aan het werk zou gaan. De regeri'ng van Laos heeft geweigerd 'deze kommissie toe te laten. Zij heeft bekend gemaakt, dat de regerirag van India door haar uitgenodigd is om een militaire 'attaché te zenden, die toegevoegd zou worden aan de ambassade van India, coi zich er van te vergewissen dat Laos aHeeu een strijdmacht opbouwt voor interne veiligheid.

Hoe het in Laios nu verder zal •verlopen, dient afgewacht te woiden. Rustig is het echter in Zui'd-Oost-Azië niet. De regering van India heeft nameHjk medegedeeld, dat zij bij de regering van het kommunistische China 'heeft geproteBteerd, dat 'door haar officiële organen propaganda wo'rdt 'gevoerd, wa'orbij de Indiërs imperialisten worden genoem'd. Wat 'de toestand in Laos betreft, heeft E'isenihiower 'op zijn laatste perskoinferentie 'gezegd, dat 'hij die bij het bezjoek van de Ruissisöhe minister-president Chroestsjef met hem zal bespreken.

Op deze perskonferentie heeft de president ook verklaard, dat er, ook al bezocht Chroestsjef Amerika, daai'door generlei wijzigin'g in 'de buitenlandse politiek van Amerika zal worden 'gebracht. Hij wenste ide door minister DuH'es gevoerde politiek te volgen en ook in de toekomst te handhaven, verklarende, dat Du'Ues onder 'de gegeven omstandigheden zijn 'Onderhoud' met ChrO'estsjef zou goedkeuren.

Dat idat bezoek door alle Amei-ifcanen niet wordt goedgekeurd, blijkt wel uit de scherpe afkeuring, iweHce de senator Thomas D'odd heeft uitgesproken over de uitnodigimg door president Eisenhower aaa de Russische minister-president voor esn bezoek aan Ameri'ka en een ou'dterhou'd met hem. Hij drukte zich daarbij als 'volgt uit: Wat zouden 'de senaat en het land er van 'gedacht hebben als president Roo'sevelt in 1939 Adiolf Hitler na diens verovering van Tsjecbo-Slowakije, Oostenrijk en Polen, en terwijl hij bezig was met de uitroeiing van miljoenen Joden, had uitgenodigd voor een propaganda-toer 'door de Verenigde Sta'ten van Amerika? Laten er geen toejuichkigen zijn voor 'de rode diktator, geen vleierij of bloemen, doch laten de kerkklokken luiden ter herinn'erinig aan de milj'oenen vermoorden achter het ij'zeren gordijn. Ten 'aanzien van het houden van een topkonferentie van de hoofden van ondersdheidene regeringen bleek piesident Eisenhow'er nog hetzelfde stadpimt, dat 'hij steeds te dezen opzichte ingenomen heeft, in te nemen. Als voorwaarde van een topkonferentie blijft hij stellen, dat er van tevoren vorderingen gemaakt moeten zijn tot oplossinig van een aantal problemen. Bij zijn besprekingen met de Russische premier Chroestsjef zou hij deze 'de vraag willen Stellen, waarom deze niet tot de25e vorderingen wil meewerken. Voorts verklaarde 'hij, 'dat 'de besprekin'gen met Chroestsjef zullen leiden tot een verbetering van de atmosfeer tussen 'de oosteHjke en de westelijke mogendheden, 'waaraan hij toevoegde, dat er geen werkeilijke onderhandelinigen op het prograin staan, en hij verklaarde tevens, en dat met nadruk, 'dat hij oiet van plan •was om 'de woordvoerder van de westelijke regeringen te zijn. Ook achtte hij, dat er gegronde redenen aan'wezig 'waren om •aan te nemen, dat hij Chroestsjef gelegenheid wil geven nieuwe denkbeelden voor esn oplossing van 'de Berhjnse kwestie tot uiting te brengen.

Wat een bezoe'k aan enkele Amerikaanse militaire bases betreft, zei Eisenhower, 'dat Chroestsjef hem nog niet 'geantwoord had op zijn uitn'odiging 'daartoe. De president zei, dat hij overigens ook niet om een bezoek 'aan Russische militahe bases had 'gevraagd. Wel wil'de hij, dat Chroiestsjef in Amerika de mooie bescbei'den huizen zou zien, waarin de Amerikanen wonen.

Bij het bezoek aan Europa, 'dat Eisenhower vóór het bezoek van Chro-estsjef aan Amerika van p'lan is te brengen, zal hij 'het eerst met de Westduitse bondskanselier Dr. Adenauer te Bonn een onderhoud hebben, waarmede men in West-Duitsland zeer ingenomen is; vervolgens met De GauHe en Macmillan en nog enige andere personen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen