HERZIENING KIESSTELSEL

De regeringsverklaring van 18 april 1967, waarmee ons huidig kabinet z'n entree maakte, was tevens de aankondiging van een te verwachten geboorte van een staatskommissie, die zich, behalve met de bepleite Grondwetsherziening of - vernieuwing, bij voorrang zou bezig houden met gewenste wijzigingen van de Kieswet, omdat de gang van zaken bij de pas gehouden verkiezingen bij velen het verlangen had opgewekt om maar eens te gaan sleutelen aan ons kiesstelsel. Binnen het half jaar was de kommissie er. Naar zijn beide voorzitters, een politieke en een wetenschappelijke, kreeg het selekt gezelschap de naam Staatskommissie Cals- Donner. De bemanning zag er als volgt uit: 4KVP'ers, 4 PvdA'ers, 3 liberalen, 2 antirevolutionairen, 2 CH'ers, 1 D'66'er, en als vertegenwoordiger voor de kleine partijen de heer Dr. Verbrugh van het GPV. Na een eerste rapport, waar niet veel ingrijpende veranderingen in voorkwamen en waarover we destijds het nodige hebben opgemerkt, is thans een tweede rapport verschenen. Na vele reizen en gepeinzen is het dan eindelijk zover gekomen.

In deze kommissie ontstond alras een groepje, dat ik gemakshalve Verdeel zal noemen. Deze leden voelden veel voor de antikwiteit van het distriktenstelsel. Er is geen nieuws onder de zon. Hetgeen er geweest is, hetzelve zal er zijn. Gecijfer met verkiezingsuitslagen gaf goede hoop, dat een eventuele CDU, die in de lucht hing, voordelig uit de bus zou komen. Bij som­ mige Unkse leden bestond aanvankelijk wel wat interesse voor het distriktenstelsel, maar de wording van een struise CDU bekoelde de animo. Ge hebt begrepen, waarom ik het groepje Verdeel heb geheten. Hun bedoeling was ons vaderland te verdelen in een dozijn distrikten.

Uiteraard lag het voor de hand te vermoeden, dat er nog een ander troepje zich zou aaneensluiten. D'66 was de politieke arena ingedraafd met de kreet, dat er een gekozen minister-president moest komen. De aanwezigheid van een D'66-er in het gezelschap betekende dat er alvast één man en één stem uitging naar de aangewezen premier. Het groepje groeide tot de Zes (linksen), namelijk 4 PvdA, 1 D'66, 1 KVP. Ook dit klubje verdient een naam. Laten we het Heers noemen. Ze willen een gekozen premier. Het moeizaam kabinetsformatieproces is aanzienlijk bekort als er meteen een formateur uit de bus stapt. Een informateur hoeft er dan al helemaal niet meer te komen. Om voor zijn verkiezingskampagne van verschillende groeperingen de nodige stemmen te werven, heeft de kandidaat minister-president misschien al enkele namen verklapt van politici aan wie hij belangrijke departementen wenst toe te betrouwen. Een gekozen premier kan dank zij zijn votum een stevige vuist maken tegenover het parlement. Vandaar dus de naam Heers. Zo kristalliseerde er een drietal frakties in de Staatskommissie. De liberalen, één KVP'er en de heer Dr. Verbrugh wilden dat er niet getornd werd aan de Evenredige Vertegenwoordiging, zes stonden pal voor de gekozen premier en zes hielden vast aan distrikten als einde van konflikten. Een erg indrukwekkend rapport viel niet te dichten.

Wat gebeurde? Want men wilde blijkbaar minder genuanceerd bij de Regering terugkomen. Verdeel en Heers vonden elkaar. Niet zonder kleerscheuren, want de CHU'ers alsook één antirevolutionair verlieten het groepje van de voorstanders van de verdeling van het land in distrikten. Zo ontstond de kleinst mogelijke meerderheid, namelijk 9 leden van de heren zeventien. Dezen stellen voor een pakket inhoudend zowel het distriktenstelsel als de gekozen minister-president. Voor Grondwetsherziening is een gekwalificeerde meerderheid van tweederde nodig. Die meerderheid is in de Staatskommissie al niet bereikt. Voor de Regering is het ook niet een dankbare taak om aan de hand van het rapport met een voorstel te komen.

Wij zijn niet gelukkig met de suggesties van de Staatskommissie. Wanneer het land in kiesdistrikten uiteenvalt en lijstverbinding tussen de distrikten onmogelijk is, komen de kleine partijen niet meer aan bod. De distrikten echter stellen nauwelijks iets voor. Het is alleen een manipulatie om de grote partijen, die zelf trouwens in blokken uiteen dreigen te vallen, wat te schoren. Het zijn juist de grote partijen en hun onduidelijkheid, i de kabinetsformatie moeizaam maken, en daar verhelpt dit stelsel niets aan.

De kombinatie met het instituut van een gekozen premier maakt het projekt niet beter. Wellicht levert de eerste ronde de favoriet niet op. Dan een tweede ronde zeggen de fanatieksten, doch anderen willen het dan toch maar weer op het oude houden. Het is zeer wel mogelijk dat de uitslag van het parlement niet helemaal klopt op de uitslag van de aanwijzing van de formateur. Er zal dus nog wel heel wat gepraat moeten worden voor het ervan komt dat we uitgenodigd worden om twee stemmen uit te brengen. Eén op onze man in de Kamer en één op onze man aan het hoofd van het kabinet.

Het grootste bezwaar tegen de gekozen premier is dat op die wijze het prerogatief van de Koning meer wordt uitgehold. Wij houden het op artikel ] 8 van het Program van Beginselen: , , Welke regeringsvorm overigens ook goed moge zijn, voor ons land is het konstitutioneel koningschap, opgedragen aan het Huis van Oranje, de van God gegevene". De verkiezing van een minister-president gaat in de richting van een republiek van onenige Nederlanders. Bij het debat ter gelegenheid van de Algemene Beschouwingen over de Rijksbegroting 1970 zal er over wijziging van Grond- en Kieswet uitvoerig gesproken worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen