Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

NIEUWE POLITIEKE KOERS IN DE BONDSREPUBLIEK

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

NIEUWE POLITIEKE KOERS IN DE BONDSREPUBLIEK

14 minuten leestijd Arcering uitzetten

De Duitse verkiezingen in het licht van de politieke en ekonomische betekenis van de Bondsrepubliek.

Het verloop van de verkiezingen in de Bondsrepubliek is internationaal met grote belangstelling gevolgd, en de einduitslag is in dezelfde internationale kringen merendeels met voldoening geregistreerd. De rol, die de Bondsrepubliek bijna een kwart eeuw na de totale nederlaag in de tweede wereldoorlog in de Europese en ook in de wereldpolitiek speelt, geeft alle aanleiding voor deze belangstelling. In het „Europa van de Zes" is de Bondsrepubliek de belangrijkste mogendheid. Zonder haar medewerking is de totstandkoming van de Europese Ekonomische Gemeenschap, die al zoveel krises heeft gekend, ten enenmale onmogelijk. In de veelbekritiseerde N.A.V.O. is de Bondsrepubliek de belangrijkste partner. Het Frans-Duitse vriendschapsverdrag van 1963 toonde reeds hoe hoog een verziend staatsman als De GauUe de politieke en ekonomische betekenis van de Bondsrepubhek in Europa schatte.

Ook de tweede wereldmacht, de Sovjetunie, is na een lange pauze weer begonnen de mogelijkheden af te tasten die zouden kunnen leiden tot een bepaalde normalisering van de betrekkingen met de Bondsrepubliek. De positie van de mark, de munt, die niet devalueert, zoals het Engelse pond en de Franse franc, maar thans voor de tweede maal in waarde zal worden verhoogd, toont de ekonomische kracht van de Bondsrepubhek. Deze politieke en ekonomische machtspositie is voor het overgrote deel tot stand gekomen onder een twintigjarige regering van de C.D.U., de Christen Demokratische Unie. De aflossing van de wacht is aanstaande: de SociaUstischc Partij Duitsland zal de macht overnemen. De vraag is in hoeverre deze nieuwe regering in de voetsporen van haar voorganger zal treden.

De C.D.U. in de periode van 1949-1963.

De naooriogse situatie in de Bondsrepubliek is tot in het midden van de zestiger jaren gekenmerkt door grote politieke stabiliteit en - behoudens een enkele korte onderbreking - een buitengewoon krachtige ekonomische groei. Het is de periode geweest, waarin de thans overleden Bondskanselier Adenauer en zijn machtige C.D.U., de Christen Demokratische

Unie, de koers van de Bondsrepubliek bepaalden. Deze C.D.U. ~ met haar Beierse zusterpartij de C.S.U. (Christelijk Sociale Unie) heeft sinds 1949, het jaar waarin voor het eerst in West-Duitsland weer verkiezingen werden gehouden, steeds meer dan 45 pet. van het aantal uitgebrachte stemmen op zich weten te verenigen. Hoogtepunt was het jaar 1957, toen de C.D.U. met 50, 2 pet. zelfs de absolute meerderheid in de Bondsdag - het parlement van de Bondsrepubhek — heeft veroverd. Samenwerking met de F.D.P., de Vrije Demokratische Partij, een kleine Liberale partij met konservatieve inslag, gaf aan de C.D.U. in de Bondsdag een redelijk stabiele meerderheid, waardoor in de binnenlandse politiek een rustige ontwikkeling werd bereikt. Deze binnenlandse politiek was de basis, waarop de grote politieke figuur Adenauer een konsekwente buitenlandse politiek kon opbouwen, die de Bondsrepubliek weer aansluiting gaf bij de westelijke grote mogendheden.

De geweldige ekonomische herleving van de Bondsrepubliek - het „Wirtschaftswunder", waarin de bekende minister en later Bondskanselier Erhard een grote rol speelde - en het herwinnen van het internationale vertrouwen dank zij de bekwame leiding van Bondskanselier Adenauer, zijn de grote resultaten van de lange regeerperiode van de C.D.U. geweest. De tweede grote partij in de Bondsrepubliek, de S.P.D. - Sociahstische Partij Duitsland - heeft zich van 1949 tot 1966 onafgebroken met de rol van oppositiepartij tevreden moeten stellen. Een zeer weinig aantrekkelijke situatie voor deze partij, die in die lange periode zich nooit bij het kiezerspubliek heeft kunnen aandienen met positieve regeringsresultaten. Zij moest toezien hoe de C.D.U. in haar lange regeerperiode alle gelegenheid kreeg om zich te omgeven met het aureool van de partij, die voortdurend toonde tot regeren in staat te zijn.

Het jaar 1963: beginnende kentering.

Vanaf 1963 is echter de kentering in dit politieke eenrichtingsverkeer in de Bondsrepubliek aangevangen. Zij begon met de opvolging van Bondskanselier Adenauer door Erhard, de man van het Wirtschaftswunder, die echter slechts drie jaar Bondskanselier is gebleven. Kiesinger kwam voor hem in de plaats. De grote politieke en ekonomische figuren Adenauer en Erhard bleken het slachtoffer te zijn geworden van hun eigen prestaties, die hen schenen te hebben overbodig gemaakt. De internationale erkenning en de grote ekonomische macht van de Bondsrepubliek begonnen de uitgangspunten te worden van een nieuw politiek klimaat.

1966: de „grote koalitie" inleiding tot een nieuw politiek klimaat.

In 1966 kwam het keerpunt: de C.D.U. ging voor het eerst een koalitie aan met de Socialistische Partij Duitsland, de S.P.D. Uiterlijk gezien was deze koalitie de konsekwentie van het feit, dat de kleine Uberale partij, de F.D.P., niet meer voelde voor verdere samenwerking met de C.D.U., die voor haar bij de kiezers geen winst had opgeleverd. Het voortdurend leven in de schaduw van de C.D.U. kolos scheen deze F.D.P. voor de kiezer kleurloos en onaantrekkelijk te maken. Dat de „grote koalitie" tussen de C.D.U. en de S.P.D. mogelijk werd, berustte echter op het feit, dat van beide kanten de bereidheid aanwezig was tot dit volkomen nieuwe experiment in de Duitse politiek. Van vele zijden werd deze „grote koa- Utie" bij haar totstandkoming scherp bekritiseerd. De argumenten waren aanvaardbaar, want inderdaad scheen een parlementaire meerderheid van 90 pet., zoals de kritici aanvoerden, de mogelijkheid tot een werkelijke oppositie uit te sluiten, wat tot verstarring van het politieke leven zou kunnen leiden. Ook het argument, dat het ontbreken van een krachtige oppositie de zgn. „buitenparlementaire oppositie" van roerige radikale studentengroeperingen in de hand zou werken, scheen hout te snijden. Het gevaar van het ontstaan of de groei van uiterst rechtse en uiterst linkse splinterpartijen, die konsentratiepunten voor een eventuele ontevredenheid zouden kunnen worden, leek evenmin te verwaarlozen. De kritici hebben ondanks de aanvaardbaarheid van hun argumenten in de politieke werkelijkheid geen gelijk gekregen. Het politieke leven is ondanks het ontbreken van een werkeüjke oppositie niet verstard maar eerder op verschillende punten in beweging gekomen.

S.P.D. psychologische winnaar in de koaiitie.

De grote winnaar in deze koalitie is, psychologisch althans, de S.P.D. geweest, die dank zij de rol van enkele aktieve en bekwame socialistische ministers in dit koaUtiekabinet op bepaalde belangrijke punten heeft gedemonstreerd, dat het monopoUe van de regeerbekwaamheid niet alleen bij de C.D.U. berustte. De socialistische minister Schiller heeft op het belangrijke terrein van de Duitse ekonomie een zeer opvallende rol gespeeld. Hij is er in geslaagd de teruggang in de Duitse ekonomie, die omstreeks 1966 intrad, om te buigen naar een periode van nieuwe hoogkonjunktuur. Het „Wirtschaftswunder", de grote daad van de vroegere C.D.U. minister Erhard, bleek zich onder de socialistische minister Schiller te kunnen herhalen, zelfs al ging hij daarbij uit van het principe van geleide ekonomie, wat door de meer liberaal denkende Erhard steeds van de hand was gewezen.

De eveneens socialistische minister van buitenlandse zaken, Willy Brandt, heeft getracht een nieuwe benadering te vinden voor het probleem, dat loodzwaar weegt op de Duitse politieke verhoudingen, nl. de relatie met de D.D.R., de communistische „Duitse Demokratische Republiek". Ook de verhouding tot de Sovjetunie en de landen van het Oostblok werd door hem op de helling gezet.

De gevolgen en betekenis van de verkiezingen.

De uitslag van de eind september gehouden verkiezingen heeft op zichzelf beschouwd geen , , omwenteling" in de Bondsrepubliek teweeggebracht naar Amerikaans model, waarbij in het kiezerskorps som-s grote verschuivingen plaatsvinden. Zowel de C.D.U. als de S.P.D. hebben winst geboekt. Duidelijk is echter, dat de politiek van de S.P.D. bij de Duitse kiezer een goede beurt heeft gemaakt. Anderzijds hebben deze verkiezingen aangetoond, dat de „grote koalitie" de weg niet heeft geopend voor winst van uiterst rechtse en uiterst linkse groeperingen. De als neo-nazistisch bekend staande N.P.D., Nationale Partij Duitsland, heeft een zeer duidelijke nederlaag geleden. Zij heeft een zodanig stemmenverUes geleden, dat zij de grens van 5 pet. van het stemmenaantal, dat voorwaarde is voor toelating in de Bondsdag, niet heeft behaald. Een feit van grote betekenis, want daardoor is he< ^ duidelijk geworden, dat het oude Duitse nationalisme in welke vorm ook opgediend, bij de Duitser van heden geen weerklank vindt.

De groepering, die zich aandiende onder de naam A.D.F. - Aktie Demokratische Vooruitgang - een groepering, die in ieder geval een veel linkser koers wilde varen dan de socialistische S.P.D., heeft evenmin een voet van de grond gekregen, wat betekent, dat de Duitser ook niet de radikaal linkse richting wil opgaan. De F.D.P. - de Vrije Demokratische Partij — die onder leiding van Walter Scheel, die Mende had vervangen, een gedaanteverwisseling had ondergaan, is desondanks de grote verliezer geworden. Zij zakte terug naar een bescheiden percentage, dat haar nog net veroorlooft politiek mee te spelen en voor de S.P.D. de nieuwe koalitiepartner te worden. Het is te begrijpen, dat de socialisten met Willy Brandt voorop, direkt na de ver- kiezingen getracht hebben met de F.D.P. een nieuwe koalitie te vormen, wat ook gelukt is. De S.P.D. voeh er niet voor na lange jaren in de hoek der oppositie te hebben gezeten, nu in de schaduw van de C.D.U. de rol van koalitiepartner te blijven vervullen. Zij heeft de sprong naar de vorming van een regering, waarin zij de leiding heeft, gewaagd door haar kombinatie met de F.D.P., en heeft door haar snelle handelen Kiesinger en zijn C.D.U., die dachten de kat uit de boom te kunnen kijken, volkomen verrast. Het is thans aan de S.P.D. om na twintig jaren de C.D.U. af te lossen en voor de eerstkomende jaren de koers van de Bondsrepubliek te bepalen.

De nieuwe koalitie en de internationale poiitiek van de Bondsrepubliek.

De internationale politiek in de vele jaren van de C.D.U. regering heeft het stempel gedragen van de opvattingen van de thans overleden Bondskanselier Adenauer. Adenauer heeft er steeds konsekwent naar gestreefd de Bondsrepubliek nauw met de Amerikaanse bondgenoot te verbinden. De deelname van de Bondsrepubliek aan de N.A.V.O. was voor hem uit dien hoofde een grondpijler van zijn politiek. De tweede grondgedachte van zijn politiek werd gevormd door de verwachting, dat de eenheid van Europa noodzakelijk was. Een geisoleerd doorbestaan van de Europese naties in de nieuwe geweldig veranderde machtsverhoudingen, zou leiden tot hun ondergang, zo merkt hij in zijn mémoires op. Deze laatste gedachte heeft hem de vriendschap van De Gaulle doen aksepteren. In de Frans- Duitse vriendschap lag voor hem de basis voor een Verenigd Europa, dat voor hem een noodzaak van de eerste politieke orde scheen. Adenauer heeft daarom zelfs verder in de pas gemarcheerd met De Gaulle dan Erhard en Kiesinger.

De gevolgen van de bondgenootschappelijke verhouding tussen de Bondsrepubliek en Amerika en de daaraan verbonden toetreding van de Bondsrepubliek tot de N.A.V.O., maakten de kloof tussen de Bondsrepubliek enerzijds en de communistische D.D.R. en de Sovjetunie anderzijds, voorlopig onoverbrugbaar. De Hallsteindoctrine, de regel dat de Bondsrepubliek de diplomatieke betrekkingen zou verbreken met de landen, die diplomatieke relaties met de communistische D.D.R. zouden aanknopen, was de bezegeling van Adenauers politiek. Adenauer is er steeds vast van overtuigd

geweest, dat de Sovjetunie het herstel der Duitse eenheid alleen heeft gewild op de basis van een demokratisch (d.w.z. communistisch) Duitsland. Voor Adenauer was het devies daarom ten aanzien van de D.D.R.: niet konfereren, maar isoleren. De hiervoor genoemde Hallsteindoctrine is daarvan de konsekwente toepassing. Voor de toekomst geloofde Adenauer, bUjkens zijn mémoires, dat de Sovjetunie eenmaal in konflikt zou moeten komen met communistisch China, dat evenals Rusland Azië communistisch wilde maken, echter op Chinese manier en voor Chinese belangen. In die situatie zou de Sovjetunie weer bereid kunnen zijn om het Duitse probleem opnieuw fe benaderen.

Nieuwe koalitie; nieuwe oriëntatie t.a.v. verhouding met Rusland en de D.D.R.?

Tijdens de „grote koalitie" is in de politiek van de Bondsrepubliek ten aanzien van de D.D.R., de Sovjetunie en het Oostblok vrij spoedig een nieuwe oriëntatie merkbaar geworden, waarin de hand van Brandt herkenbaar was. Er werd een bepaalde normalisering nagestreefd met de D.D.R. en tegelijkertijd betere betrekkingen gezocht met de landen van het Oostblok. Roemenië, dat betrekkingen onderhield met de D.D.R., bleek bereid tevens met de Bondsrepubliek diplomatieke en uiteraard ekonomische betrekkingen te onderhouden. Het was het begin van het verval van de Hallsteindoctrine. De communistische D.D.R. voelde de dreiging, die uit deze politiek kon voortvloeien, vooral toen het roerige Tsjechoslowakije neiging toonde tot verbetering van de betrekkingen met de Bondsrepubliek. De vrees voor politiek isolement deed de D.D.R. op de Sovjetunie druk uitoefenen om aan deze politiek van de Bondsrepubliek paal en perk te stellen. Deze reaktie van de D.D.R. is waarschijnlijk mede aanleiding geweest tot de inval in Tsjechoslowakije, maar zeker tot verstarring van de houding van de Sovjetunie, die kennelijk op aandrang van de D.D.R. voor iedere verbetering van de betrekking tussen de Sovjetunie en de Bondsrepubliek de onvervulbare eis ging stellen van erkenning van de D.D.R. door de Bondsrepubliek.

Het eerste resultaat van deze nieuwe politiek is dus negatief geweest. Het is echter de Russische partijleider Breznjew, die op 6 oktober jl. ter gelegenheid van de herdenking van het twintigjarig bestaan van de D.D.R., weer een oproep gedaan heeft aan de Bondsrepubliek om te komen tot „realistische verhoudingen met de Sovjetunie". Erkenning van de D.D.R. als soevereine staat was echter volgens Breznjew een onderdeel van deze realistische politiek. De posities schijnen dus nog niet veranderd en nog even onwrikbaar als altijd. De Europese veiügheidskonferentie, waartoe Breznjew bij die gelegenheid opriep, schijnt als één der principes te huldigen de aanwezigheid van de D.D.R. als soevereitTe staat op deze konferentie. Eenzelfde geluid derhalve. Bestaan hier voor de politiek van Brandt bepaalde kansen, of is Rusland er slechts op uit de statusquo, de verzekering van de naoorlogse uitbreiding van zijn machtssfeer te bevestigen en beoogt zij tegenover Brandt in die richting pressie uit te oefenen? De politieke posities zijn tot nog toe volkomen ondoorzichtig, maar er is alle aanleiding om de komende ontwikkelingen met aandacht te volgen.

Frankrijk en de nieuwe koers van de Bondsrepubliek.

Het heeft de schijn, dat men in Frankrijk rekening houdt met de mogelijkheid dat inderdaad de betrekkingen tussen de Bondsrepubliek en de Sovjetunie tot op zekere hoogte genormahseerd zouden kunnen worden. De Franse diplomatie haast zich om de betrekkingen met Moskou alle nadruk te verlenen, waaronder ook de handel tussen Frankrijk en Rusland. Uit het kommentaar van de doorgaans wel ingelichte , , Frankfurter Allgemeine Zeitung" kan men een lichte verdenking tegen deze Franse diplomatieke aktiviteit proeven. , , Frankrijk — aldus dit blad - wil zich niet de leiding laten ontnemen en in een toekomstige Europese veiügheidskonferentie een belangrijke rol spelen". Een rol, die wellicht anders door de Bondsrepubliek zou kunnen worden gespeeld? Frankrijk heeft zich bij uitstek, sinds De Gaulle, beschouwd als het land, dat in de westelijke wereld goede betrekkingen met de Sovjetunie onderhield, en het wil zich uit deze unieke positie blijkbaar niet door de Bondsrepubliek laten verdringen. De Europese kwesties worden dus weer ter konferentietafel gebracht, en men zal wellicht binnen afzienbare tijd kunnen beoordelen in hoeverre deze pogingen berusten op nieuwe inzichten, of herhaling van oude standpunten en het wekken van nieuwe illusies.

Dat geldt ook nog een andere kwestie, nl. de toelating van Engeland tot de E.E.G. Ook hier zou de S.P.D. met Brandt op de achtergrond een duidelijker en krachtiger houding tegenover Frankrijk willen aan­ nemen dan de voorgaande C.D.U. regering. In Engeland wordt thans stemming gemaakt tegen de toetreding tot de E.E.G. Het is mogelijk en zelfs waarschijnlijk, dat hierin een stuk politiek spel steekt, nl. om van Engelse zijde uit de positie van vrijheid te onderhandelen. Ook hier zal binnen afzienbare tijd de grens kunnen getrokken worden tussen politieke werkelijkheid en schijn. De regeringsverandering in Bonn heeft voorlopig beweging gebracht in de poü. tieke vijver, vol verstarde vraagstukken met wellicht als diepere achtergrond de' Russisch-Chinese spanning en de Amerjkaans-Russische kontakten. T

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 oktober 1969

De Banier | 8 Pagina's

NIEUWE POLITIEKE KOERS IN DE BONDSREPUBLIEK

Bekijk de hele uitgave van donderdag 16 oktober 1969

De Banier | 8 Pagina's