BUITENLANDS OVERZICHT

door B. STOLK

Latijns-Amerika

Het is al weer enige tijd geleden, dat een Nederlandse krant een politieke tekening publiceerde, waarop de positie van een ambassadeur thans gji in de zeventiende eeuw in beeld werd gebracht. De ambassadeur uit de zeventiende eeuw zat als een vereerde figuur op een verheven zetel; mensen uit het land waar zijn ambassade gevestigd was kwamen hem knielend geschenken aanbieden. Anders was het gesteld met de ambassadeur uit de zeventiger jaren van de twintigste eeuw: hij werd uitgebeeld als een schichtige heer, die verwilderd om zich heen keek en met een pistool in zijn hand aanvallers op een afstand moest zien te houden.

Politiek banditisme

De tekening sloeg op de ontvoering verleden jaar van de Amerikaanse ambassadeur in Brazilië door vrijheidsstrijders, die door deze daad de Braziliaanse regering konsessies wilden afdwingen. Het is hun ook gelukt: Brazilië moest vijftien gevangenen vrijlaten en op het vliegtuig naar Mexico zetten, alvorens de ambassadeur zijn vrijheid herkreeg. Minder gelukkig liep het af met de Duitse ambassadeur in Guatemala, Carl von Spreti, en met de Amerikaanse specialist voor ontwikkelingshulp in Uruguay, Daniel Mitrione, die beiden vermoord zijn. De guerrilla-organisatie in Uruguay, die de laatste tijd nogal van zich doet spreken, noemt zich de Tupamaros, naar Tupac Amarn, een legendarische strijder, die in de achttiende eeuw een opstand tegen het Spaanse gezag leidde en om die reden op het marktplein van de Peruaanse hoofdstad Lima door paarden uit elkaar werd getrokken. Zij eist de vrijlating van 150 politieke gevangenen onder bedreiging dat anders ook de levens van de Braziliaanse konsul Gomides en van de Amerikaanse bodemkundige Fly, die beiden op een onbekende plaats worden gegijzeld, gevaar lopen. Deze kidnap-rage neemt steeds angstwekkender vormen aan. Denk slechts aan de verfoeilijke vliegtuigkaping van de vorige week door de Palestijnse guerrilla's. Thans wordt in Amman nog een 54-tal vliegtuigpassagiers vastgehouden. De kansen, dat deze gijzelaars spoedig vrijkomen, is de laatste dagen gedaald wegens de dramatische gebeurtenissen in het land van de zwaarbeproefde en fel gekwelde Hoessein. Het uitroepen van de staat van beleg en de vestiging van een militair bewind, teneinde nog baas in eigen huis te kunnen blijven, heeft geleid tot een burgeroorlog in het hart van Jordanië; tot een strijd tussen gemeenschappelijke vijanden van Israël: de guerrilla's en het leger van Hoessein. De toestand in het Midden-Oosten is, nadat nog maar enkele weken geleden de hoop op een betere toekomst gloorde, zeer zorgelijk. Men houdt er ernstig rekening mee, dat Amerika zijn gegijzelde landgenoten in bescherming zal nemen en tussenbeide zal komen. Ik wilde met u echter terug naar Zuidof Latijns-Amerika.

Sociale en politieke onrust

Bovengenoemd politiek banditisme in dit deel van de wereld wijst, behalve op de verruwing van de politieke strijdmethoden, ook nog op iets anders, nl. op de schrijnende tegenstelling tussen rijk en arm. Deze situatie veroorzaakt in Latijns-Amerika de laatste tijd grote spanningen, die een vruchtbare bodem vormen voor revoluties en staatsgrepen. Wij vinden aldaar dezelfde ekonomische verhoudingen als in Spanje en Portugal. Dit hoeft ons niet te verwonderen. wanneer we bedenken dat deze landen rond 1500 hun gezag in Zuid-Amerika hebben gevestigd. Tot het begin van de negentiende eeuw hebben ze dit op autoritaire wijze weten te handhaven. Toen hebben de Zuidamerikaanse landen zich onder leiding van Simon Bolivar en anderen vrijgevochten. Hun hoop om naar het voorbeeld van de Verenigde Staten van Noord-Amerika ook in Latijns-Amerika een sterke bondstaat van republieken te stichten, ging niet in vervulling. Territoriale geschillen, die dikwijls in oorlogen werden uitgevochten, bleven tot in de twintigste eeuw de verhoudingen beheersen. Na de vrijheidsoorlogen namen de rijke families de plaats in van de verdreven Spaanse funktionarissen. Hier is nog geen verandering in gekomen. Nog steeds bezitten de grootgrondbezitters, de hoge militairen en de industriëlen er d macht. In heel Latijns-Amerika bezitten 80.000 eigenaars het grootste deel van de bebouwbare grond, te weten 1.600.000 vierkante kilometer. Op deze enorme stukken grond werken massa's arbeiders tegen zulke lage lonen, dat velen naar de stad trekken, waar ze als schoenpoetser nog meer verdienen dan als landarbeider. Zo trokken in 1965 ongeveer 5.000 mensen per week naar Rio de Janeiro, de hoofdstad van Brazilië, en groeide de bevolking van Sao Paulo de laatste tien jaar met 62 pet. Een ander probleem is er het hoge aantal analfabeten, dat niet minder dan 60 tot 80 pet. bedraagt. De regeringen doen hier weinig aan; evenmin komen ze in aktie om de beruchte Zuidamerikaanse krottenwijken, die als zwarte zweren rondom alle grote steden woekeren, te vervangen door woonwijken, die het aanzien waard zijn. Het is voorts velen een doorn in het oog dat de exploitatie van de delfstoffen en de industrieën zich voor het grootste deel in handen van buitenlandse maatschappijen (vooral Noordamerikaanse) bevinden, zodat de gemaakte winsten naar het buitenland vloeien. Vandaar dat velen roepen om nationalisatie van de industrieën.

De houding van de kerk

Er zijn verschillende groepen in Zuid- Amerika die inzien dat er verandering moet komen. We hebben reeds genoemd de guerrillastrijders, die de strijd steeds meer van het platteland naar de steden gaan verplaatsen. In oktober 1967 sneuvelde in Bolivia de beroemde guerrillaleider Che Guevara tegen regeringstroepen. Sindsdien is er geen leider meer opgestaan met evenveel gezag en bekwaamheid als Guevara. Tot degenen, die zich de laatste tijd ook daadwerkelijk inzetten voor de strijd tegen de armoede, behoren de geestelijken van de rooms-katholieke kerk. Deze kerk heeft in Latijns-Amerika altijd een machtige rol gespeeld; altijd stond zij aan de kant van de machthebbers. Thans is hier echter wel wat aan het veranderen, vooral onder invloed van de vooruitstrevende aartsbisschop van Brazilië, mgr. Helder Camara, en terecht. Zo hebben de bisschoppen van Uruguay in een dramatische verklaring de schuld van de misdadige ontvoeringen en moorden van de Tupamaros geworpen op de chaotische politieke situatie, op de sociale problemen waaronder het land gebukt gaat en op de misdaad, waaraan de overheid zich schuldig maakt. Ze verwijten de staat onderdrukking, marteling en redeloze arrestaties. Zij zeggen al zo dikwijls gevraagd te hebben om dringende sociale, ekonomische en politieke veranderingen. „Maar er gebeurt niets", aldus de Uruguese bisschoppen. Wij menen, dat de kerk in een dergelijke situatie de plicht heeft te spreken. Wij mogen geen lans breken voor revolutie en geweld, dreigende gevaren, die vooral in Zuid-Amerika onrustbarend om zich heen grijpen. Anderzijds zien we dat de regeringen aldaar maaien, hetgeen ze gezaaid hebben. Er kan immers geen zegen rusten op een bewind, dat geen aandacht schenkt aan de belangen van de bezitloze massa, ja deze misbruikt om zichzelf te handhaven. De Heere Zebaóth zal hier zeker Zijn ongenoegen over betonen, zoals Hij dat ook heeft gedaan tegenover koning Jojakim. Deze vorst maakte zich schuldig aan het gruwelijkste sociale onrecht. Het recht der ellendigen behartigde hij niet en hij misbruikte zijn macht door zijn onderdanen te dwingen een prachtig paleis voor hem te bouwen. Hij betaalde echter geen loon voor deze dwangarbeid. Op de fundamenten van het zweet en het bloed der slachtoffers werd het paleis opgetrokken. Om dat schreeuwend onrecht wordt hem het oordeel aangekondigd. Onbeweend zou hij sterven en met een ezelsbegrafenis zou hij begraven worden.

Verkiezingen in Chili

Tot slot willen we enige aandacht besteden aan de onlangs gehouden presidentsverkiezingen in Chili, het langgerekte land aan de westkust, dat zich uitstrekt van noord naar zuid over 4800 km. bij een breedte van 175 km. De strijd ging tussen de christen-demokraat AUessandri en de marxist Allende, een vurig bewonderaar van het Cubaanse staatshoofd Fidel Castro en van Che Guevara. Hoewel de huidige president, de christen-demokraat Frei, sinds zijn verkiezing zes jaar geleden enkele hervormingen heeft doorgevoerd, is hij aan werkelijke struktuurveranderingen niet toegekomen. De Chilenen hebben thans duidelijk willen maken, dat ze de tijd rijp achten voor een meer radikale aanpak. Ze hebben dan ook het vertrouwen geschonken aan de marxistische kandidaat Allende, die 38.000 stemmen meer behaalde dan zijn rechtse rivaal. Daar echter geen der beide kandidaten 50 pet. van de stemmen had (er was nog een derde kandidaat, een middenfiguur) moet het Congres 24 oktober een keus doen tussen AUessandri en Allende. Zou Allende gekozen worden, wat algemeen wel verwacht wordt, dan zal hij langs wettelijke weg grondige en diepgaande sociale maatregelen doorvoeren, een revolutie bij vrije verkiezingen. Deze man, die alleen voor een guerrilla-strijd is als de demokratische weg versperd zal worden, heeft een vreedzame golf van Castro-hervormingen in het vooruitzicht gesteld. Hij heeft reeds verklaard het grondbezit te zullen nationaUseren en kolchozen te vormen. Groot gevaar lopen ook de Amerikaanse investeringen in Chili, die in totaal 500 miljoen dollar bedragen.

Wij moeten de verkiezingsuitslag in Chili niet onderschatten. Hier is een communistisch regime niet door geweld, maar door algemene vrije verkiezingen aan de macht gekomen. In feite is dit een wereldprimeur. Tot nog toe kwamen communistische regimes alleen aan de macht door gewelddadige revolutie van een anti-demokratische minderheid. Enkele vragen rijzen op. Zal het Chileense leger niet voortijdig ingrijpen? Wat zal Amerika gaan doen, nu zij naast Cuba het gevaar loopt andere communistische naburen te krijgen? De laatste vraag: wat zal het kongres op 24 oktober beslissen? We wachten vol spanning af.

R.

St.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen