Een kluwen

De veronderstelling ligt voor de hand dat wij na de 23e augustus enige gepaste aandacht in deze kolommen verschuldigd zijn aan het verloop van de voor de nationale politiek interessant verloop van de grote vergadering van de drie confessionele partijen om tot eendracht te komen. De gang van zaken gedurende de samenkomst was geen indrukwekkende manifestatie van , , éne-ziel-éne-gedachte". Er werd niet gestoeld op éne wortel.

De wordii^ van het Christelijk Democratisch Appel heeft een nieuwe bladzijde van haar dagboek geschreven onder de datum 23 augustus 1975. Hoe zwart deze pagina was zal de tijd leren. Voor de niet volstrekt ingewijde gaat het CDA lijken op een onontwarbare kluwen. Er zijn wat een combinaites en tegenstellingen, die stuk voor stuk vallen door te lichten en te verklaren, maar die naast en onder elkaar toch wel een duizelingwekkende indruk wekken. Laat ik proberen een inventarisatie te maken zonder zucht naar volledigheid.

In de politiek van elke dag trekken de antirevolutionaire partij en de katholieke volkspartij gezamenlijk op. Beide partijen zijn op gedogende manier regeringspartij. De christelijk historischen geven geregeld blijk oppositiepartij te wezen. Waar juist en conform het gemeenschappelijk program van de drie confessionele partijen steunen ze het beleid van de regering. Blijkbaar doen die omstandi^eden niet al te vaak voor. Op 23 augustus trokken de katholieke volkspartij en de christelijk historischen éne lijn, toen het gelet op het antirevolutionair geluid over een fundamentele en existentiële kwestie liep.

De KVP joeg de heer De Zeeuw en de zijnen de woestijn in, toen De Zeeuw de KVP tot een open partij wilde uitroepen. De Zeeuw wilde al vast model staan voor het CDA. Waarschijnlijk om de antirevolutionairen niet voor het hoofd te stoten moest de heer De Zeeuw het veld ruimen. Nauwelijks was de deur achter De Zeeuw dichtgevallen of de volkspartij ijverde in bondgenootschap met de CHU voor een open CDA. Had De Zeeuw alleen net iets te vroeg ingezet? Waarom mag de ICVP niet wat het CDA in wording wel mag?

Niet alle antirevolutionairen stemden voor de motie van Borgman, waarin de opvattingen van de antirevolutionaire fraktievoorzitter Aantjes waren neergelegd. Ook niet alle christelijk historischen. Voorzover valt na te gaan was er voor het standpunt van de heer Aantjes aanhang bij velen die in de ARP als meer radicaal en links te boek staan, iemand als bv. de heer De Boer uit de fraktie, die genoemd wordt als candidaat voorzitter van de antirevolutionaire partij, probeert werkelijk in de praktijk te brengen wat de heer Aantjes als eis naar voren bracht. De ben het niet altijd eens met de conclusies van De Boer, maar dat hij gedurig de Bijbel laat spreken verdient lof. Bij de CHU zijn het echter juist weer de figuren uit de zogenaamde rechtse hoek. Ook dat is om met Prediker te spreken een dwaasheid die ik gezien heb. De 23e augustus kwam steun voor Aantjes uit linkse ARP-hoek en uit rechtse CHU-hoek. Ik zet de rij voort. De nieuwe voorzitter van de KVP, de heer Vergeer, heeft zojuist gedreigd dat hij bedanken zou voor NKV - het katholieke vakverbond - omdat dit verbond zich socialistisch opstelt en omdat de letter K tot een aanfluiting wordt gemaakt door deze vakorganisatie. Het gaat er blijkbaar erg open naar toe in het NKV. Waarom betoogt hij echter wel dat het CDA zo nodig een open partij moet zijn?

De christelijk historischen vonden de uitdrukking evangelie als richtsnoer voor het politieke handelen veel te vrijblijvend. Daar kon je alle kanten mee uit. Als een triumf vierden zii dat in een noot in de statuten werd vastgesteld dat met evangelie bedoeld wordt de Bijbel als Gods Woord. Zodoende weet je tenminste waar het CDA zich aan te houden heeft. Met de aanduiding evangelie alleen kun je immers nog alle kanten uit. Waarom de belangrijke binding aan het Woord Gods in een voetnootje moest begrijp ik niet. De hoop dat de CHU niet blij gemaakt is met een dode mus. Het lijkt wel op de huidige situatie. AR en KVP binnen het kabinet en CHU erbuiten. Wat de antirevolutionairen en roomskatholieken willen binnen de tekst van de statuten en wat de christelijk historischen verlangen daarbuiten als aanhangseltje. Dit tussen haakjes, doch waar het om gaat is de tegenstrijdi^eid, waarvan ik er reeds enkele heb geconstateerd, dat de CHU wel een omschreven aanduiding wenst van de Bijbel, Avaaraan de politiek van het CDA gebonden moet wezen, maar er zich blijkbaar niet veel aan laat gelegen li^en of de uitvoerders van die politiek zichzelf ook persoonlijk willen onderwerpen aan het richtsnoer. De kan er niet bij. Aan de ene kant het onderste uit de kan en aan de andere kant een lege kruik. Eerlijk, van zoiets begrijp ik niks.

Ik trek de conclusie dat nu eens voor deze en dan weer voor die de puntjes degelijk op de i behoren. Wie kan mij aan de hand doen op welke pimties i wel, en op welke i geen punt hoeft te staan? Wat de kwestie betreft waar het 23 augustus om ging, laten wij daarop terug komen, is mij onduidelijk waarom juist op dat punt ARP en CHU niet zij aan zij stonden. Want het is altijd twee tegenover één. Nu eens KVP met AR t^enover CHU, dan weer

KVP en CHU tegenover de anti's. Trouwens nu ik dit zeg realiseer ik mij dat de beide protestantse partijen zelden samen tegenover de KVP staan. Op het punt dan de persoonlijke binding aan het evangelie moesten ARP en CHU wel éne lijn trekken . De KVP'er, gezien zijn godsdienstig standpunt dat het vooral gaat om de kerk en minder om de persoonlijke overtuiging kon ermee accoord gaan dat de partij als zodanig binding moet hebben aan het evangelie maar niet de politicus als zodanig. Maar waarom ARP en CHU niet éne lijn trokken gelet op het protestantse gegeven van het ambt der gelovigen is een raadsel. Radicale en linksgeheten antirevolutionairen zijn - schreef ik ergens hierboven - wel voor wat Aantjes heeft betoogd. Evangelische inspiratie, zeker dat willen wij, maar ook de politicus zelf moet persoonlijke affiniteit hebben aan dat evangelie. Hij hoeft geen examen te doen en geen doorlichting te doorstaan, doch lüj moet wel belijden dat hij niet slechts zich aangesproken voelt door het politiek program dat door het evangelie is geïnspireerd, maar tevens, dat hij verwant is aan de inspiratiebron. Toch zijn er op die regel ook weer uitzonderingen. Iemand als de vakbondsman, CNV-voorzitter Lanser. breekt een lans voor de open partij zoals KVP' ers dat doen en de meeste CHU'ers. Nogmaals, al kun je geval voor geval verklaringen geven en ik zie wel kans, het is alles bij elkaar een formidabele kluwen.

Wat was Aantjes strijd op 23 augustus? Een stokpaardje, een oprisping van het oude antithese-denken: Wij zijn de waren en de rest is het hele of halve heidendom. Een overdreven principeritje? Sommigen hebben het gedacht. Biesheuvel, het politieke dier zoals hij in zijn glorieperiode genoemd werd, snoof het strijdgewoel als een oud oorlogspaard de donder der vorsten en het gejuich. Biesheuvel en aanvankelijk Roolvink. De laatste heeft zijn conclusie in hoedanigheid van ARfraktielid blijkbaar weer ingeslikt. Biesheuvel en Roolvink vonden dat Aantjes veel te ver ging. Het was het onderste uit de kan om te eisen dat ieder openbare belijdenis van geloof moet afleggen. Een muzelman wordt toch geen CDA-kamerlid? Aantjes maakt de lui kopschuw met dit vroom gepraat, al is ieder het er natuurlijk helemaal mee eens.

Is het onrealistisch wat Aantjes als eis stelde? Vanzelfsprekend volkomen juist, ifiaar voor de praktijk van geen waarde. Menigeen heeft het gedacht en uitgesproken. Zelfs antirevolutionairen en niet de eerste de beste. Staatssecretaris Kooymans liet het zich ontvallen. Voor de praktijk ga je er aiet mee werken. Candidaten op een gemeenschappelijke lijst zullen toch geen gemeenschappelijke en door allen onderschreven verklaring over het electoraat uitstrooien dat zij allemaal hoofd voor hoofd innig verknocht zijn aan het evangelie. Aantjes had wijzer gedaan de kwestie niet zo op de spits te drijven.

Was het een prestige-nummertje? Wou de ARP even laten zien wie het denkend bolletje was op het CDA-lijf? Was het een hard en hoog spelletje over de vraag wie eigenlijk baas is van het spul? Het dagblad „Trouw" verhaalt, zonder de naam er bij te vermelden, dat een naar ik aanneem niet helemaal achteraanstaand AR-lid van zijn hart geen moordkuil maakte en eerlijk uitsprak: , , Wij hebben gedacht dat we de KVP wel aankonden, maar die tijd is nu wel voorbij". Op grond van een of ander gevoel of besef van (uit-)verkorenheid zijn we geroepen om opperzangmeester te zijn. Daarop zinspeelde ik in het vorige nummer en de, , Volkskrant" pikte de zin op. Ik zag hoe de troep zich formeerde: AR-cavalerie, KVP-voetvolk en wat ongeregelde CHUmanschappen om uit de pas te lopen. Doch ditmaal liep het anders dan de antirevolutionairen altijd dachten. Het cavaleristisch keurkorps beet in het zand.

Dat is dus een vraag. Wat betekent het geschil voor de AR? Pretentie, prestige of prinoipe? Of van alledrie wat? De tijd zal het leren. Het gaat momenteel hard tegen hard. De AR kamerfraktie schaarde zich achter haar fraktievoorzitter. De AR wil heropenii^. De KVP houdt vast aan het congresbesluit. De achterban van de CHU gaat morren over het stemgedrag van haar vertegenwoordigers. Het jaar van de waarheid breekt ook in dezen aan. Partij«i met de letter C in het vaandel kunnen niet met de kop van Janus op hun hoofd lopen.

Te weten een principiële en nu liefst ook open fysionomie de kant van de kiezers uit en pragmatische gelaatstrekken in confrontatie met de regeringspartners. Zo'n Januskop is geen gezicht meer.

Blijft over één en de voornaamste vraag. Heeft Aantjes met zijn stelling en opstelling gelijk? Hij heeft gelijk! Het gaat om de potplant en niet om de oos bloemen. Aantjes heeft gelijk. Maar wij hebben daarover nog wel het een m ander. Daarvoor is het artikel van iet komende nummer goed.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen