Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

POLITIEKE KRINGEN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

POLITIEKE KRINGEN

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

BINNENHOF - De kabinettenbouwers kunnen aan het werk. Na de slag om de stembus wordt nu de eerstkomende maanden de slag om het Catshuis gestreden.

Bij alle koffiedikkijkerij staat een ding als een paal boven water: welk kabinet er ook wordt gevormd, de bemanning kan nauwelijks meer een verrassing opleveren. Alle partijleiders hebben de lijstjes met ministerskandidaten al weken in de binnenzak. Veel is daarvan al uitgelekt.

De verdeling van de ministersportefeuilles is voor een partij minstens zo belangrijk als het programma van het nieuwe kabinet. Een nc^ zo goed program is waardeloos zonder voor hun taak berekende bewindslieden. En het kabinet-Den Uyl wist lange tijd het ontbreken van een programma te camoufleren. Op de samenstelling van een kabinet zijn zeker al zo veel formaties stukgelopen als op de opstelling van het regeringsprogramma. Het succes van een kabinetsformatie wordt meestal afgemeten naar de ministersposten die een partij heeft weten te bemachtigen. Al hebben alle ministers in het kabinetsberaad een stem, toch worden sommige zetels hoger aangeslagen dan andere.

In de eerste plaats gaat het, natuurlijk om het ministerpresidentschap. De premier kan - zeker als hij een krachtige persoonlijkheid zoals Den Uyl is - zijn stempel op het hele kabinetsbeleid zetten. Hij is voorzitter, die bij stakende stemmen de doorslag geeft. De Minister-President is de , , primus inter pares". De PvdA-kanidaat voor het premierschap is Den Uyl. Voor de PvdA is dat zo'n harde eis dat ze zelfs bereid is in de oppositie te gaan als Den Uyl niet opnieuw het Catshuis mag betrekken. Van Agt de lijstaanvoerder van het CDA, is door de christen-democraten naar voren geschoven. Dat is eigenlijk meer voor het geval er een kabinet met de WD komt. Het CDA neigt er steeds meer toe om de eer aan Den Uyl te laten. Voor een kabinet van CDA en WD hebben de confessionelen nog twee andere kandidaten achter de hand: KVP-fraktievoorzitter Andriessen en de Anti-Revolutionair Jelle Zijlstra, president van de Nederlandse Bank. De WD heeft niemand. De liberalen gaan alleen maar In zee met het CDA en van zo'n kabinet zal vast en zeker een christendemocraat premier worden. Toch is het in de Nederlandse politiek geen wet van Meden «1 Perzen dat de grpotste partij de minister-president levert. De „oude" Drees heeft in de vijftiger jaren een paar keer aan het hoofd van een kabinet gestaan, terwijl de KVP groter was dan de PvdA. In 1971 nog werd Biesheuvel - aanvoerder van een der middelgrote partijen, de ARP - premier.

Óok de sociaal-economische driehoek is erg in trek. Die wordt gevormd door de ministers van sociale zaken, economische zaken en financiën. Daar wordt het belangrijkste deel van het kabinetsbeleid gemaakt, zegt men. D'66-minister Gruijters van Volkshuisvesting heeft eens beweerd dat de rest van de ministers er eigenlijk maar voor spek en bonen bij zit.

In het kabinet-Den Uyl had het CDA een belangrijke vinger in de sociaal-economische pap. Lubbers (KVP) was minister van Economische Zaken en Boersma (AR) minister van Sociale Zaken. Bovendien waren in deze sector drie van de vier staatssecretarissen Christen-Democraat; Van Rooijen (Financiën), Hazekamp (Economische Zaken) en Mertens (Sociale Zaken). Den Uyl heeft al op hc^e toon geëist dat daar verandering in komt. De PvdA heeft een oogje op Sociale Zaken, waar Boersma na zes jaar wel eens van af wil. De belangrijkste kandidaat is de huidige staatssecretaris van CRM, Meijer.

Minister Duisenberg (Financiën) heeft belangstelling voor Economische Zaken, maar er zit voor hem weinig anders op dan de schatkist te blijven beheren. Want de kans dat het ministerie van Economische Zaken - dat ook Pronk (ontwikkelingssamenwerking)aantrekt - aan de PvdA zal toevallen is niet zo groot. Lubbers (CDA) wil nog wel een tijdje blijven. Andere CDAkandidaten voor een ministerspost in de Sociaal-Economische driehoek zijn: ARsenator Albeda, de CHU'er Van Leeuwen (het financiële brein achter het CDA-programma) en de AR-hoogleraren Goudzwaard en Vermaat. De CDA-staatssecretarissen Hazekamp en Van Rooijen willen graag doorgaan, maar ze dreigen in het gedrang te sneuvelen.

Ook de WD heeft een hele reeks sociaal-economische kandidaten achter de hand. De grootste kanshebber voor financiën is professor Pais. Op oud-minister Langman kunnen de liberalen weer een beroep doen voor economische zaken. De vroegere WDstaatssecretaris Rietkerk staat hoog genoteerd voor sociale zaken. De WD'ers Van Aardenne, Koning en Portheine zijn „in" voor een baantje als staatssecretaris in deze sector.

Ook om Justitie zal in de kabinetsformatie een stevige slag geleverd worden. Zowel Van Agt als Den Uyl hebben die post al voor hun partij opgeëist. De CDA-kopman schijnt - als hij geen premier wordt - wel voor tenigkeer naar Justitie te voelen (hoewel hij ook hoog staat aangeschreven voor Binnenlandse Zaken). De PvdA wil dat ein­ delijk eens ernst gemaakt wordt met de modernisering van de zedelijkheidswetgeving, de versoepeling van de regelii^en voor abortus en euthanasie en de democratisering binnen de ondernemii^en. Daarvoor hebben de socialisten een eigen man op Justitie nodig. Eenbelangrijke kandidaat: het PvdA-kamerlid Roethof. Daarnaast zijn er verschillende hoogleraren op wie de PvdA een beroep kan doen. DeWD-kandidatenvoor Justitie zijn: het kamerlid Geurtsen, de Haagse commissaris van politie Peyster en partijvoorzitter Korthals Altes.

Defensie, Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking hebben evenmin over gebrek aan belangstelling te klagen. Andriessen (KVP) en Kruisinga (CHU) wedijveren binnen het CDA om de opvolging van PvdA-minister Van der Stoel, hoewel die helemaal niet weg wil. De WD'er De Koster heeft ook al zijn oog op Buitenlandse Zaken laten vallen. Ook is hij de WDkandidaat voor Defensie - een portefeuille waar de PvdA eigenlijk wel van af wil. Het was de afgelopen jaren voor de PvdA-top geen lolletje om telkens maar weer de Defensie tegenover de linkse achterban te moeten verdedigen. Het CDA heeft verschillende kandidaten die graag het bewind van minister Stemerdink overnemen: het AR-kamerlid Hannie Van Leeuwen en brigade-generaal De Lange (KVP). In elk geval eist de PvdA een staatssecretaris op Defensie en Buitenlandse Zaken op. Belangrijkste kandidaten: de kamerleden Dankert Ter beek en Kombrink. Ook wil de PvdA ontwikkelingssamenwerking voor Pronk behouden.

Het rijtje kandidaten is nog lang niet af. De CDA-ministers Van der Stee (Landbouw) en de Gaay Fortman (Binnenlandse Zaken) willen nog wel een tijdje blijven. Voor Landbouw is weinig belangstelling, maar voor het hekje van Binnenlandse Zaken is het dringen. Vooral de WD is van zins deze post op te eisen als ze in het lóibinet komt. Voornaamste kandidaat is Wiegel zelf. Maar dan moet ook het CDA de politieke kopstukken in het kabinet zetten, anders blijft hij fraktieleider van de WD. Dan maakt Toxopeus^ Commissaris van de Koningin in Groningen, een kans. Ook de Gelderse Commissaris Geertsema schijnt wel terug naar Binnenlandse Zaken te willen. Maar hij heeft zich een beetje uit de markt geprijsd door zijn pleidooien voor een kabinet van PvdA en WD. In PvdA-kringen valt de naam van het scheidende kamerlid Franssen als opvolger van De Gaay Fortman. Westerterp (KVP) schijnt Verkeer en Waterstaat te willen ruilen voor een topfunktie op Schiphol. PvdA-fraktieleider Van Thijn heeft er wel oren naar om hem op te volgen. PvdA-minister Van Kemenade heeft grote plannen met het onderwijs en is niet weg te slaan. De belangrijkste tegenkandidaat van het CDA is het KVP-kamerlid Hermes. Ook bij de WD is Onderwijs erg in trek: Haya Van Someren (voorzitter van de WDfraktie in de Eerste Kamer) en Vonhoff (burgemeester van Utrecht) staan hoog genoteerd als kanshebber.

Wie van de zittende ministersploeg wel vertrekken zijn PPR-minister Trip van We-tenschapsbeleid, PvdA-minister Vorrink van Milieu en PPR-minister Van Doorn van CRM. PvdA-kandidaat voor CRM: de huidige staatssecretaris Meijer, die ook al voor sociale Zaken wordt genoemd. Het CDA wil die post ook wel hebben. Hannie van Leeuwen zou aan het eind van de kabinetsformatie - als ze geen defensieminister is - best wel eens op CRM kunnen zitten. Samen met mevrouw Gardeniers van de KVP? Milieu schijnt in het tweede kabinet - Den Uyl voor D'66 gereserveerd te worden. In CDA-kringen wordt ook gedacht aan Kruisinga, die in elk geval aan een ministerspost in het nieuwe kabinet geholpen moet worden. Ook voor een van de vakdepartementen (Verkeer, Volkshuisvesting) komt de CHU'er in aanmerking. De PvdA heeft ook eên sterke kandidaat voor de opvolging van bouwminister Gruijters die de politiek verlaat: Schaefer, de huidige staatssecretaris op volkshuisvesting. Maar ja, die schijnt ook al de nieuwe partijvoorzitter van de PvdA te willen worden, want mevrouw Van den Heuvel is druk bezig om voor zichzelf het baantje van staatssecretaris voor vrouwenzaken te creëren. Na de kabinetsformatie krijgen ook de partijen in de tweede kamer een nieuw gezicht. Komt er een tweede kabinet-Den Uyl, dan is de vraag wie de PvdA-fraktie in de kamer moet aanvoeren. Het gaat tussen Van Thijn en Meijer. Zo goed als zeker is dat de een minister en de ander fraktievoorzitter wordt. Maar wie wordt wat?

Bij het CDA spelen dezelfde problemen. Fraktievoorzitters-in-spe zijn Aantjes, Andriessen en Boersma. Wie het wordt hangt niet alleen van de kabinetsformatie af, maar ook van het gevecht tussen PvdA en CDA om de voorzittersstoel van de Tweede Kamer. De PvdA wil Vondeling handhaven, het CDA heeft Aantjes als een belangrijke kandidaat.

De stoelendans is in volle gang. Over een half jaartje zal blijken wat er waar is van deze speculaties die momenteel op het Binnenhof de ronde doen. Het kan nog raar lopen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 mei 1977

De Banier | 8 Pagina's

POLITIEKE KRINGEN

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 mei 1977

De Banier | 8 Pagina's