Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

POLITIEKE KRINGEN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

POLITIEKE KRINGEN

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

WAT NU?

BINNENHOF - Er komt nu een kabinet volgens de 16-0-0 formule. Dat was één van de typisch politieke grapjes die zaterdag de ronde deden op het PvdA-congres in Den Haag.

De 16-0-0 formule staat in gewoon Nederlands voor een kabinet dat helemaal uit PvdAministers bestaat. Een links minderheidskabinet dus. Het is één van de mogelijkheden na de (definitieve) mislukking van Den Uyl's pogingen om een kabinet te vormen waarin PvdA en CDA de hoofdrolspelers zijn. Maar het is niet de oplossing die het meest voor de hand ligt.

Er zijn - om precies te zijn - vier wegen die naar een kabinet leiden: - het „lijmen', ' van de breuk tussen PvdA en CDA; - samenwerking tussen CDA en WD; - een links minderheidskabinet van PvdA, D'66 en - wellicht - PPR; - een minderheidskabinet van het CDA.

Een mogelijkheid die ook nog steeds bestaat en waar in politiek Den Haag steeds meer rekening mee wordt gehouden is het „oplappen" van het kabinet-Den Uyl waarna over enige tijd nieuwe verkiezingen gehouden kunnen worden.

Na de vierde mislukking van Den Ujd's formatiepogingen zijn de kansen op een kabinet van het CDA en WD nog altijd niet* erg groot. Als Van Agt zich al - na vijf maanden met Den Uyl en Van Thijn om de onderhandelingstafel te hebben gezeten - tot Wiegel wendt, zal dat waarschijnlijk een avontuur van korte duur zijn.

Een confessioneel-liberaal kabinet heeft nauwelijks levenskansen. Niet eens in de eerste plaats vanwege de wankele ta, sis die zo'n kabinet in de Tweede Kamer zal hebben: een magere meerderheid van 77 zetels. Het gevaar zit meer. in de balsturige en weerspannige linkervleugel van het CDA. Er bestaan geen garanties dat het groepje CDA'ers rond minister Boersma het kabinet door dik en dun zal steunen.

Niet alleen het kabinet, maar ook het CDA zal voortdurend onder hoogspanning staan. De telkens weerkerende botsingen tussen de rechter-en de linkervleugel zijn een groot gevaar voor de broze eenheid van het CDA.

Dat dit een ernstige bedreiging is bleek eind vorige week opnieuw. Een tiental anti-revolutionairen en KVP'ers - onder leiding van Aantjes - vond dat het CDA toch maar moest instemmen met het ministerslijstje dat formateur Den Uyl op tafel had gelegd en waarop ex-KVP-fractieleider Andriessen ontbrak. De formatie van het tweede kabinet-Den Uyl wilde de linkervleugel daarop niet stuk laten lopen.

Daarom ligt het het meest voor de hand dat het CDA - al dan niet na een kort intermezzo met de WD - zal proberen om toch maar de breuk met de PvdA te lijmen. Uit puur lijfsbehoud.

Op het eerste gezicht lijkt dit een heilloze poging. De PvdA lijkt daar niets van te willen weten. „Van de PvdA is", zo maakte het PvdA-congres zaterdag uit, , , geen bijdrage meer te verwachten aan (in) formatiepogingen die de vorming van een coalitiekabinet waaraan het CDA deelneemt beogen." Partijvoorzitterlen van den Heuvel deed er nog een schepje bovenop: , , we moeten in de komende dagen geen kostbare tijd verknoeien met informatiepogingen die er op uit zijn - na alles wat er in de afgelopen vijf maanden is gebeurd - de mogelijkheid van een kabinet met het CDA nogmaals te onderzoeken. Die pogingen zullen gedoemd zijn te mislukken. De uitgangspunten voor het slagen daarvan zijn bij het CDA niet aanwezig." De voorkeur van de PvdA gaat uit naar een links minderheidskabinet, dat mede op de been gehouden wordt door de linkervleugel van het CDA (net zoals KVP en ARP het eerste kabinet-Den Uyl , , gedoogden"). Dat was ook de achtergrond van de lovende woorden van Den Uyl op het congres voor de anti-revolutionairen (, , de prc^essieve krachten in het CDA").

Toch is het schermen met een progressief minderheidskabinet meer een dreigement van de PvdA aan het adres van het CDA dan een serieus streven. Het is vooral een drukmiddel van de PvdA-top op het CDA om Andriessen en Kruisinga te laten vallen en met hangende pootjes terug naar Den Uyl te gaan. Weigert Van Agt dat, dan dreigt de PvdA af te stevenen op een links minderheidskabinet dat voor de CDAlinkervleugel grote aantrekkingskracht zal hebben. Voor het CDA is dat geen prettig vooruitzicht. Te meer omdat zo'n kabinet de christen-democraten met de rug tegen de muur zet. Want Den Uyl - als minister-president van een links minderheidskabi­ net - zal ongetwijfeld het regeringsprogramma dat PvdA ai CDA de afgelopen maanden gesloten hebben gaan uitvoeren. Op straffe van zichzelf ongeloofwaardig te maken is het CDA welhaast gedwongen de PvdA daarbij hand-en spandiensten te verlenen. Van Agt zal alles op alles zetten om te voorkomen dat het zo ver komt. Daarvoor is - op de verdeeldheid in eigen kring zaaiöide samenwerking met de WD na - geen andere manier dan door de knieën te gaan voor Den Uyl en de breuk met de PvdA te lijmen.

Dit spelletje van Den Uyl en de zijnen is erg riskant. De PvdA versterkt de anti-socialistische krachten in het CDA. Door zo'n grote druk c^ het CDA uit te oefenen bestaat de kans dat de christen-democraten op één hoop worden gedreven en eensgezinder dan ooit voor samenwerking met de WD zullen kiezen. Dan is de PvdA nog verder van huis. Alleen de (^positie rest haar dan nog. De oppositie is geen wenkend vooruitzicht voor de PvdA.

Niet alleen omdat de regeerzucht onder de socialisten groot is. Maar vooral omdat de PvdA dan verscheurd zal worden door twist en tweedracht. Onder de socialisten onderkent men dit gevaar zelf ook. , , De PvdA zal in de oppositieperiode intern in een geweldige richtingenstrijd verzeild raken", zo voorziet Wim Meijer, ex-staatssecretaris van CRM . Voorspelbaar is dat - nadat de PvdA in de oppositie terecht gekomen is - de meningsverschillen over de koers van de partij hoog zullen oplaaien. De partijleiding die niet heeft weten te voorkomen dat de PvdA buiten spel is gezet door , , rechts" krijgt de wind van voren. Ongetwijfeld zullen er koppen rollen. Eén van de mogelijke zondebokken is Den Uyl, die altijd samenwerking met het CDA verdedigd heeft. Zijn dagen lijken geteld, zodra de PvdA - de grote verkiezii^soverwinnaar - de kabinetsformatie verliest.

Als leider van een links minderheidskabinet zal Den Uyl het al moeilijk genoeg krijgen met zijn eigen achterban. De verwachtingen zijn hoog gespannen. In socialistische kring rekent men er vast op dat alles beter zal worden als er een zuiver links kabinet komt en er geen compromissen met het CDA meer gesloten hoeven te worden.

Het zal voor Den Uyl een hele toer worden om duidelijk te maken dat een links minderheidskabinet altijd afhankelijk is van de rechtse kamermeerderheid.

Den Uyl zelf is daarom nooit voorstander geweest van een ünks minderheidskabinet. Hij beseft dat dat verwachtingen wekt die niet waar gemaakt kunnen worden. , , Het kabinet-Den Uyl (dat gedoogd'' werd door KVP en ARP) heeft meer bereikt dan een zuiver links kabinet ooit zou kunnen", zo heeft hij eens gezegd.

De conclusie is duidelijk: zo min het voor het CDA aanlokkelijk is om samen te werken met de WD, zo min is de PvdA gebaat met een minderheidskabinet of de oppositie. PvdA en CDA zijn - het is de afgelopen vijf maanden in alle toonaarden gezongen - , , veroordeeld" om met elkaar samen te werken. Bij gebrek aan een alternatief.

Dat wil nog niet zeggen dat het tweede kabinet-Den Uyl er ook komt. Al sinds 25 mei zijn PvdA en CDA op elkaar aangewezen, maar na ^djf maanden formatiebesprekingen staan de partijen nog altijd vijandig tegenover elkaar. Het onderlinge wantrouwen viert hoc^j.

Toch is het tweede kabinet-Den Uyl na de vierde formatiemislukking niet definitief van de baan. Het CDA blijft • bereid om - in de woorden van Van Agt - , , de deur naar de PvdA te heropenen". Het PvdA-congres heeft weliswaar de staf over het CDA gebroken, maar een bondgenootschap met de christendemocraten niet helemaal uitgesloten, een , , lijmpoging" is niet zo onwaarschijnlijk als velen denken.

Maar er staat tegenover dat het animo van zijn achterban (Mïi met het CDA in zee te gaan er niet groter op is geworden.

Het tweede kabinet-Den Uyl kan er dus nog altijd komen.

Maar hoe - dat weet bijna niemand in politiek Den Haag cp dit moment. Misschien zijn nieuwe verkiezingen uiteindelijk toch onvermijdelijk.

Politieke kringen in Den Haag hebben zelfs het vermoeden dat formateur Den Uyj. er juist mee gestopt is om de weg naar het tweede kabinet-Den Uyl open te houden. Den Uyl vreesde - volgens deze uitleg - dat het PvdA-congres uit woede over de 7-7-2 verdeling van de ministersposten tussen PvdA, CDA en D'66 net als de partijraad de socialisten zou verbieden om deel te nemen aan het nieuwe kabinet. Omdat te voorkomen liet hij de formatie opnieuw stuklopen, maar hield voldoende armslag (Mn weer met het CDA te gaan praten. Deze taktiek had het voordeel dat de PvdA de rijen weer sloot, Den Uyl's kansen om zijn oude tegenspeler Andriessen buiten het kabinet te houden stegen en de druk op Van Agt om het nieuwe kabinet te bemannen met , , progressieve" ministers groter werd.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 10 november 1977

De Banier | 8 Pagina's

POLITIEKE KRINGEN

Bekijk de hele uitgave van donderdag 10 november 1977

De Banier | 8 Pagina's