Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Buiten onze grenzen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Buiten onze grenzen

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

NOODTOESTAND ZUID-AFRIKA

In de vroege morgen van 12 juni omsingelden zwaarbewapende politiemannen de gebouwen in het centrum van Johannesburg waar activistische organisaties en zwarte vakbonden hun kantoren hebben. In een eerste „arrestatie-ronde" werden leiders van het Verenigd Democratisch front, van de zwarte bewustzijnsbeweging Azapo en een aantal zwarte vakbondsleiders opgepakt. Dit alles maakte deel uit van de die nacht afgekondigde noodtoestand.

Het uitroepen van deze noodtoestand door de Zuidafrikaanse regering deed opnieuw een wereldwijde „anti-apartheidsstorm" opsteken. Het is echter maar zeer de vraag of deze „storm" de regering Botha zal bewegen tot een aanpassing van de door haar uitgestippelde koers. In een eerste reactie merkte president Botha al op: „De wereld moet er goede nota van nemen dat we geen natie van zwakkelingen zijn. Het is niet wat we wensen of nastreven, maar als we gedwongen worden om ons alleen te redden, dan zij het zo."

SOWETO

Aanleiding tot het uitroepen van deze voor het hele land geldende noodtoestand was het voorkomen van grootscheepse demonstraties, en de daarmee gepaard gaande onrust onder de zwarte bevolking, ter herdenking van de opstand in Soweto. Daar eindigde tien jaar geleden een protestdemonstratie van drieduizend scholieren in een bloedbad. Na een hevige botsing met de politie bleken er 23 doden en 220 gewonden te zijn gevallen. Deze opstand sloeg toen over naar minstens zeven andere zwarte woonsteden rond Johannesburg, waarbij nog eens 176 mensen omkwamen en 1139 mensen gewond raakten. Sindsdien heeft de naam Soweto in het zwarte verzet tegen de apartheid een haast magische klank; als een gebeurtenis die een keerpunt vormde in de bewustmaking van de zwarte bevolking in hun strijd tegen de apartheidspolitiek van de blanke regering. Op zich begrijpelijk dat de regering Botha de tienjarige herdenking van de Soweto-opstand met zorg tegemoet zag en maatregelen heeft willen nemen om grootscheepse politieke onrust en daarmee de kans op een nieuw bloedbad te voorkomen.

RAPPORT „WIJZE MANNEN"

Wat de buitenlandse reacties betreft, wil ik hier het veel besproken en geciteerde rapport van de „Commissie van Wijze Mannen van het Gemenebest" nog even naar voren halen. Deze commissie werd inliet najaar van vorig jaar ingesteld op de jaarlijkse conferentie van regeringsleiders van het Gemenebest. Men kon het toen niet eens worden over gezamenlijke sancties tegen Zuid-Afrika en besloot tot instelling van deze commissie. Eén van de bekendste zogenaamde „wijze mannen" is Malcolm Frazer, de oud-premier van Australië. Na een studiereis van drie weken door Zuid-Afrika kwam de commissie met het rapport „Mission to South Africa", dat op de conferentie van Gemenebestleiders in augustus te Londen een hoofdpunt van bespreking zal vormen. Opmerkelijk is dat het rapport gepubliceerd werd op vrijwel hetzelfde moment dat in Zuid-Afrika de noodtoestand werd afgekondigd. Enkele opmerkingen en conclusies uit dit rapport: „Het ergste bloedbad sinds de Tweede Wereldoorlog" zou volgen, tenzij het Westen de komende maanden maatregelen neemt. Als het Westen de gebeurtenissen ongehinderd op hun beloop laat, aldus Frazer op de persconferentie: „Zullen de zwarten in Zuid-Afrika de conclusie trekken dat hen niets anders rest dan het uit te vechten. De jongere generatie geeft er allang blijk van minder geduld te hebben dan hun ouders. Ik voorzie een situatie die lijkt op de ergste episodes in Zuid-Oost-Azië: een guerrilla-oorlog, terreur op het platteland, grootscheepse aanslagen op weerloze civiele doelen, een onoverzienbaar menselijk leed". Een andere „wijze man", de Nigeriaanse generaal Obasanjo, merkte op over economische sancties: „En laat niemand bang zijn voor de gevolgen van maatregelen voor de zwarten in Zuid-Afrika en in de buurlanden, die mij in deze commissie hebben gezet: zij smeken om hulp van buitenaf. Bovendien: in de meeste townships is de werkloosheid toch al 75 procent; tien procent meer maakt niet zoveel meer uit". Verder merkte Frazer nog op: „West-Europa en de Verenigde Staten moeten zich goed realiseren wat er gebeurt indien zij nu geen maatregelen tegen Zuid-Afrika nemen. De zwarte regering, die daar toch komt, zal een radicale zijn, die zich goed de bron van haar wapens zal herinneren. . . Als ik Gorbatsjov was zou ik hopen dat de Verenigde Staten, Engeland en West-Duitsland niets doen. Dan valt Zuid-Afrika binnen vijftien jaar gratis in zijn schoot". Verder was de commissie tot de overtuiging gekomen dat er een gematigde regering gevormd zou kunnen worden, waarin zowel Mandela als Buthelezi samen zouden werken.

REALITEIT

Hoewel ik helaas niet in de gelegen- heid ben geweest om in een intensieve „studiereis van drie weken" door Zuid'Afrika de problemen van dit gecompliceerde land „even op een rij te zetten", is m.i. de politieke realiteit toch een wat andere dan de hier boven geschetste. Al te gemakkelijk wordt opgemerkt dat de blanke regering in Zuid-Afrika nu eindelijk eens moet luisteren naar de stem van de zwarte meerderheid. Een in snel tempo, na vrije verkiezingen op basis van „one man, one vote", gevormde zwarte meerderheidsregering moet een oplossing brengen voor alle problemen. Deze gedachtengang gaat volledig voorbij aan de politieke realiteit. Niet alleen omdat dit voor de blanke regering en de grote meerderheid van de blanken die zij vertegenwoordigt met nadruk wordt uitgesloten, maar vooral omdat zwart Zuid-Afrika onderling geen eenheid vormt. Toen bisschop Desmond Tutu probeerde om via een rondetafelgesprek de verschillende zwarte groeperingen bijeen te krijgen, bleven belangrijke groeperingen als het Verenigd Democratisch Front (UDF) en de Azapo weg. Deze twee organisaties zijn het totaal oneens met eikaars aanpak en regelmatig komen de aanhangers van beide organisaties tot handgemeen. Een andere belangrijke organisatie is de Inkatha-beweging van Zoeloechef Buthelezi. Door een aantal zwarte organisaties wordt hij als „collaborateur" gezien, maar hij ziet zichzelf als een vurige anti-apartheids-activist. Dan zijn er nog de leiders van de zwarte thuislanden. Vaak worden ze afgeschilderd als marionetten van de regering Botha, maar verschillenden van hen kwamen wel tot felle kritiek op de blanke regering in Pretoria en het door haar gevoerde apartheidsbeleid! Een breed scala van zwarte organisaties met sterke onderlinge verschillen, die hun wortels weer vinden in de tien verschillende zwarte stammen die Zuid-Afrika bevolken. In dit verband denk ik aan de gebeurtenissen in de Zuidafrikaanse mijnen van ruim een jaar geleden, waar Basoetoes en Xhosa's elkaar tot bloedens toe bestreden, en aan de recente gevechten tussen de zwarten onderling in de wijk Crossroads, waar felle gevechten uitbraken tussen de „kameraden" en de „witdoeke".

In het Westen zien we een sterke neiging om deze politieke realiteit te ontkennen en alleen het ANC als enige „echte" vertegenwoordiger van zwart Zuid-Afrika aan te merken. Zo hebben ook de al eerder genoemde „wijze mannen" voornamelijk met de gevangen ANC-leider Nelson Mandela en met de ANC-leiding in Lusaka gepraat.

En ook de recente Europese Top onder Nederlands voorzitterschap in Den Haag wist bij alle verdeeldheid over Zuid-Afrika nog wel in een verklaring te melden, dat onderhandelingen over een democratisch Zuid-Afrika moeten beginnen met het vrijlaten van Nelson Mandela en het erkennen van het Afrikaans Nationaal Congres. En juist met deze organisatie, die begrippen als revolutie en geweld hoog in het vaandel heeft staan, weigert de Zuidafrikaanse regering te praten. Het ANC is in Zuid-Afrika een verboden organisatie op grond van de beschuldiging dat ze communistisch is. Hoewel de beschuldiging van communisme in Zuid-Afrika vrij snel valt, is de sympathie voor het marxisme bij een deel van de ANCtop zeker waar. Zo treedt het ANC ook op als het bevrijdingsfront van de eveneens verboden Zuidafrikaanse Communistische Partij (SACP). Bovendien is bekend dat er contacten en samenwerkingsvormen zijn tussen het ANC en de PLO. Wel moet worden erkend dat het ANC, en zeker haar gevangen leider Mandela, een steeds grotere aanhang heeft weten te verkrijgen onder de zwarte bevolking.

Het geheel overziend moeten we concluderen dat het een vergissing zou zijn om te menen dat met het ANC als basis een gematigde zwarte meerderheidsregering zonder meer een feit zou zijn. En het zou bovendien een ondemocratische vergissing zijn als het Westen er zonder meer van uitgaat dat het ANC representatief is voor wat dan wordt genoemd „dè zwarte bevolking".

AFWEGINGEN EN KEUZES

Ondertussen staat de regering Botha voor moeilijke afwegingen en keuzes. Aan de ene kant is er de realiteit van een groeiende anti-apartheidsstemming in de wereld om haar heen met de dreiging van steeds meer politieke druk en op den duur waarschijnlijk wel eens effectieve economische sancties.

Een stijgend zelfbewustzijn onder de zwarte bevolking en daarmee samenhangend een thuislandenpolitiek die in feite mislukt is. Hiermee is dus eigenlijk ook het politieke failliet van de in de oorspronkelijke vorm voorgestane apartheidspolitiek een feit! De door de regering Botha doorgevoerde hervormingen tonen aan dat de regering in Zuid-Afrika dat zelf ook beseft en op zoek is naar nieuwe oplossingen voor een stabiel en vreedzaam Zuid-Afrika. Wie de hervormingen op een rij zet, het toestaan van gemengde huwelijken, het verlenen van eigendomsrechten aan zwarten buiten de thuislanden, het teruggeven van de Zuidafrikaanse nationaliteit aan bewoners van de thuislanden en het betrekken bij de regering van Indiërs en kleurhngen, moet toch constateren dat het hier gaat om wezenlijke veranderingen van het apartheidssysteem.

Aan de andere kant is er voor president Botha de realiteit van een rechter vleugel in zijn Nationale partij en groeiende ongerustheid over zijn hervormingen en politieke koers onder een deel

Vervolg op pagina 13 Vervotg van pagina 11

van de blanke kiezers. Vooral in Transvaal verliest zijn partij nogal wat leden aan ultra rechtse partijen en zogenaamde „weerstandsbewegingen" en in plattelandsgebieden klinkt regelmatig de klacht dat de regering te terughoudend optreedt tegen de onrust in zwarte woonsteden en te bang zou zijn voor de buitenlandse opinie. Het is te hopen dat deze geluiden uit zijn eigen land en de vaak ongenuanceerde en eenzijdige kritiek uit het buitenland president Botha niet brengen tot een politiek van „kragdadigheid" waarbij de politieke realiteit uit het oog wordt verloren!

Wat dit betreft is het te betreuren dat de Nederlandse regering in het verleden gemeend heeft de dialoog met Zuid-Afrika te moeten afbreken en sindsdien een politiek van confrontatie is gaan voeren. Ja, zelfs probeert een voortrekkersrol te vervullen, wat betreft economische sancties tegen Zuid-Afrika, binnen de Europese Gemeenschap. Gelukkig heeft het Nederlandse voorstel voor een invoerstop van groenten, fruit en wijn het niet gehaald. De Engelse minister van buitenlandse zaken Howe merkte op dat Groot-Brittannië een tegenstander van de apartheid was, maar niet de economische ondergang van Zuid-Afrika beoogde. In de visie van de conservatieve Britse regering kan een ontwikkeling in de richting van beëindiging van de apartheid slechts gestalte krijgen via een politiek van geleidelijke hervormingen. Ik denk dat deze conservatieve benadering, waarbij men uitgaat van de historisch gegroeide realiteit, meer kans van slagen heeft dan een ideologisch geladen progressief beleid dat via sancties economische onrust brengt en de politieke druk op de, in dit geval Afrikaanse ketel, zo hoog opvoert, dat gebeurt wat ze juist zegt te willen voorkomen!

Leusden

H. Lenselink

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 17 juli 1986

De Banier | 20 Pagina's

Buiten onze grenzen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 17 juli 1986

De Banier | 20 Pagina's