Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Buiten onze grenzen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Buiten onze grenzen

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

DE TOP IN REYKJAVIK

Zo op het eerste gezicht heeft de topontmoeting tussen president Reagan en partijleider Gorbatsjov meer vragen opgeroepen, dan dat er knopen zijn ontward of „doorgehakt". De korte voorgeschiedenis van deze „mini-top" was al erg wonderlijk. Reagans acceptatie van Gorbatsjovs voorstel voor een top in Reykjavik maakte immers deel uit van de afwikkeling van de „Daniloff-Zacharov affaire". Omdat geen van beide „supermachten" gezichtsverlies wenste, kwam er een ingewikkelde ruil tot stand tussen de Amerikaanse journalist Daniloff enerzijds en de Russische spion Zacharov anderzijds. Bovendien lieten de Russen de verbannen dissident Orlov gaan en moesten de Amerikanen in dit kader dus instemmen met Gorbatsjovs verzoek om een „tussentop" in Reykjavik te houden.

Direkt na het bekendmaken van de afspraak begon ook een taktisch steekspel over het belang van de top en de invulling van de agenda. Het was immers bekend dat Gorbatsjov vooral wilde spreken over wapenvermindering en daarbij in de eerste plaats geïnteresseerd was in een „wegonderhandelen" van het Strategisch Defensie Initiatief" (SDI) van president Reagan. Indien Reagan dit wou weigeren, zou voor het oog van de hele wereld nog eens duidelijk zijn dat het SDI een belangrijk struikelblok is op weg naar een meer vreedzame wereld! Reagan van zijn kant benadrukte dat Reykjavik geen „echte top" was, maar een soort voorbereiding op de volgende top, die immers volgens afspraak in Washington zou plaats vinden. Bovendien benadrukten de Amerikanen dat ze niet alleen over wapenvermindering wilden praten, maar ook over mensenrechten en de kwestie Afghanistan. In eerste istantie lijkt Gorbatsjov geslaagd m zijn opzet om de hele wapenbespreking te fixeren op het SDI. Veel krantekoppen in de westerse pers. als ••Keagan betaalt hoge prijs voor vasthouden aan SDI". ..SDI staat succes in de Weg" en ..Reagan onwrikbaar over SDI" bevestigen die indruk. Voor een goed zicht op de huidige problemen inzake wapenbeheersing en de onderhandelingen hierover tussen Oost en West is het dus noodzakelijk ons te bezinnen op het SDI waaraan president Reagan zoveel gewicht hecht.

STRATEGISCH DEFENSIE INITIATIEF

Zoals bekend lanceerde president Reagan in 1983 dit onderzoeksprogramma naar de mogelijkheden om te komen tot een ruimteverdediging tegen intercontinentale raketten. De wetenschap werd opgeroepen om op een breed front onderzoek te verrichten naar o.a. opsporingsapparatuur en laserwapens in de ruimte. Op deze wijze hoopt president Reagan een soort , , ruimteschild" te creëren tegen kernraketten. In zijn , , Starwars redevoering" merkte hij op: , , Ik doe een beroep op de wetenschappelijke gemeenschap, die ons de kernwapens gaf, om hun gaven aan te wenden ten gunste van de mensheid en de wereldvrede: om ons de middelen te geven deze kernwapens onmachtig en verouderd te maken." Wie dit tot zich laat doordringen, beseft dat invoering van SDI een fundamentele verandering zal brengen in de tot nu toe gehanteerde strategie van , , wederzijdse afschrikking". Die strategie is immers gebaseerd op het vermogen van de , , supermachten" elkaar wederzijds te vernietigen, wat weer samenhangt met de wederzijdse kwetsbaarheid voor eikaars kernwapens. We laten Reagan weer even aan het woord: ..Tot dusverre baseerden wij onze strategie op vergelding. Maar als vrije mensen nu eens konden leven in de wetenschap dat hun veiligheid niet langer berustte op ogenblikkelijke Amerikaanse vergelding van een Russische aanval; dat wij de Russische raketten konden onderscheppen en vernietigen voordat ze onze grond of die van onze bondgenoten zouden bereiken? "

Het zal duidelijk zijn dat het hier geschetste , , toekomstbeeld" door de Russen wel als erg bedreigend moet worden ervaren! .^.Is er immers een situatie ontstaat waarbij slechts één van de supermachten" zich via ruimtedefensie beveiligd weet tegen kernwapens, moet dat voor de ander wel zeer bedreigend zijn. Die kan immers door de tegenstander met kernwapens onder druk worden gezet doordat zijn afschrikkingsmacht via ruimtedefensie is geneutraliseerd. Gorbatsjov heeft dan ook in Reykjavik tegenover Reagan er weer op gewezen dat in zijn visie het SDI niet anders is dan een Amerikaanse poging om , , first strike capability" te bereiken.

Wel moeten we in dit verband niet vergeten dat ook in de Sowjet-Unie al enorm veel is geïnvesteerd in onderzoek naar defensiesystemen tegen kernraketten en dat de Sowjet-Unie wat betreft lasertechnologie zelfs een voorsprong heeft op de Verenigde Staten! Er zit echter nog een heel belangrijke kant aan eventuele invoering van SDI. We denken dan aan het ethische aspect. In tegenstelling tot de kernwapens gaat het hier niet om vernietigingswapens, maar om een verdedigingssysteem. Juist tegen die niets en niemand ontziende vernietigingskracht van de kernwapens heeft zich de laatste jaren een groeiende groep mensen gekeerd. Velen wensten niet door zulke , , verdelgingswapens" verdedigd te worden en meenden dat inzet van atoomwapens het karakter van een geoorloofde oorlog te boven gaat.

Hoewel dit standpunt te respecteren is, moeten we wel vaststellen dat het de geloofwaardigheid van de NAVO in sterke mate uitholt. Want een bondgenootschap waarvan de defensie berust op de afschrikwekkende werking van wapens die voor een behoorlijk deel van de bevolking ethisch onaanvaardbaar zijn. is natuurlijk zwak! Sommige commentatoren spraken zelfs de vrees uil dat de in het Westen opgang gebrachte bezinning op de kernwapens wel eens kan leiden tot een steeds sterker afglijden in de richting van een algeheel pacifisme! Zo gezien zou invoering van het defensieve SDI-systeem een goede stap zijn, die de eensgezind-

Vervolg op pagina 10 Vervolg van pagina 9

heid aan westerse zijde over de te voeren verdediging weer zal kunnen herstellen.

INZET REAGAN

Om het in het bovenstaande naar voren komende bezwaar tegen SDI te ondervangen, heeft Reagan voorgesteld de technologie rond SDI te zijner tijd met de Russen te delen. In onderling overleg zou men dan gefaseerd kunnen overgaan op ruimte defensie en gelijktijdig zouden dan de kernmachten van de beide landen gefaseerd kunnen worden afgeschaft. Ook na de top in Reykjavik lichtte Reagan zijn bedoelingen met SDI nog eens uitvoerig toe.

Zo vertelde hij dat hij de Sowjet-Unie had aangeboden om waarnemers te sturen wanneer het SDI-programma in de testfase zou komen en dat hij bereid was een afspraak te maken over het delen van de technologie. Verder merkte hij op: „Wanneer beide partijen op den duur over een strategisch defensie-systeem zouden beschikken, zouden alle offensieve raketten kunnen worden afgeschaft. SDI zal echter ook daarna nodig blijven als bescherming tegen bedrog of de mogelijkheid van een waanzinnige die besluit nieuwe raketten te maken." De Amerikaanse president maakte daarbij de vergelijking met de gasmaskers die het leger paraat houdt, ook al zijn na de Eerste Wereldoorlog afspraken gemaakt om nooit meer gifgas te gebrui­ ken. Verder merkte Reagan nog op: , , SDI is de Amerikaanse verzekeringspolis die garandeert dat de Sowjet-Unie zich zou houden aan akkoorden die in Reykjavik gesloten konden worden. . . SDI is de veiligheidsgarantie voor het geval dat de Russen, zoals ze al zo vaak in het verleden hebben gedaan zich niet zouden houden aan hun plechtige beloftes. SDI is wat de Russen heeft teruggebracht naar de wapenonderhandelingen in Geneve en in IJsland. SDI is de sleutel tot een wereld zonder nucleaire wapens Mr. Gorbatsjov eiste in Reykjavik dat de Verenigde Staten akkoord zouden gaan met een nieuwe versie van het veertien jaar oude ABM-verdrag dat de Sowjet-Unie zelf al heeft geschonden. Ik heb hem gezegd dat we dat soort overeenkomsten niet sluiten in de Verenigde Staten Wij verkiezen geen overeenkomst boven een overeenkomst die slecht is voor de Verenigde Staten."

Voor veel Amerikanen, en dat geldt natuurlijk zeker binnen zijn eigen Republikeinse partij, is Reagan dan ook de sterke leider die in Reykjavik geen krimp gaf toen Gorbatsjov trachtte hem het SDI-programma te ontfutselen! Richard Lugar, de voorzitter van de Senaatscommissie voor buitenlandse betrekkingen, merkte op: , , Reagan heeft een valstrik vermeden die de Verenigde Staten in eeuwige angst voor de Sowjet-raketten had kunnen brengen."

Duidelijk komt dus naar voren hoe president Reagan zich vanaf 1983 heeft ingezet voor het Strategisch Defensie Initiatief. Zijn visie op de toekomst wordt er door bepaald en het lijkt dan ook erg onwaarschijnlijk dat hij bereid zal zijn om bijvoorbeeld in ruil voor meer Sowjet-concessies zijn SDI weg te laten onderhandelen.

POSITIE GORBATSJOV

Het was partijleider Gorbatsjov die het meeste belang had bij de top in Reykjavik. Dat tekent de huidige relatief zwakke positie van de Sowjet-Unie als het gaat om besprekingen met de Verenigde Staten. Op zich is het één van de verdiensten van het conservatieve beleid dat president Reagan de afgelopen zes jaar heeft gevoerd! Anderzijds wordt het ook veroorzaakt door interne factoren in de Sowjet-Unie en de angst voor het SDI. De economische toestand van de Sowjet-Unie is momenteel verre van rooskleurig. De snelle instorting van de olieprijs betekent dat er beduidend minder inkomsten zijn. Daarmee komt het economisch hervormingsprogramma van Gorbatsjow in gevaar! Zou er nu een nieuwe technologische wapenwedloop bijkomen dan komt de Sowjet-Unie helemaal in de problemen. Bovendien zal de vele kennis die, , vrijkomt" in het kader van het SDI-onderzoek de technologische achterstand van de Sowjet-Unie verder vergroten. Het is dan ook begrijpelijk dat Gorbatsjov belang heeft bij een wapenakkoord dat de Sowjet-Unie bevrijd van een nieuwe miljarden verslindende wapenwedloop. En daarbij is dus zijn eerste prioriteit het vertragen ofwel helemaal wegkrijgen van het SDI-programmal In dat licht moeten we ook de tegenwoordige bereidheid van de Sowjet-Unie zien om concessies te doen. Ik denk bijvoorbeeld aan hun eenzijdige stopzetting van kernproeven. De Russen weten dat de nieuwe serie kernproeven in de Verenigde Staten alles te maken hebben met hun onderzoek naar door kernenergiegevoede lasers in het kader van het SDI-programma. Daarom ook stelde Gorbatsjov in Reykjavik zijn goedkeuring over alles wat overeengekomen was afhankelijk van de inwilliging van zijn voorwaarde dat het ABM-verdrag tien jaar lang zou worden gehandhaafd en dat SDl-on derzoek alleen in laboratoria zou mogen plaatsvinden. Als we deze benadering leggen naast de inzet van president Reagan wordt ons duidelijk dat geen compromis mogelijk was!

EENSGEZINDHEID?

Hoewel de eerste reacties van de NA-VO-bondgenoten op een zekere eensgezindheid wezen, vrees ik dat die eensgezindheid de komende tijd weer zwaar onder druk zal komen te staan. Vooral de West-Europese landen hadden hoge verwachtingen van de top wat betreft een snelle overeenkomst inzake de middellange afstandswapens in Europa.

In Moskou is al een grootscheepse propagandacampagne gestart om ons in West-Europa ervan te overtuigen dat uitsluitend de Amerikaanse plannen voor SDI de afspraken op de top in Reykjavik in de weg hebben gestaan. Een commentator van het persbureau Novosti sprak over „een glansrol voor West-Europa" en doelde op het feit dat hij druk verwacht vanuit Europa op de Amerikanen om SDI op te geven. Het persbureau Tass sprak zelfs openlijk de verwachting uit dat SDI na Reykjavik „een steen des aanstoots kan worden in de verhouding tussen de Verenigde Staten en hun bondgenoten". Als de regeringen van de NAVO-landen niet uitkijken zal opnieuw, net als rond de kruisvluchtwapens, een enorme maatschappelijke discussie en polarisatie op gang komen rond SDI. Daarom is het op korte termijn nodig om tot duidelijke politieke keuzes te komen wat betreft Starwars en de eventuele gevol­ gen. Als eensgezind een standpunt kan worden ingenomen zal dat zeker niet nalaten indruk te maken op de Russen en zal daarmee de kans op succes bij de volgende top toenemen. Want het is zeker waar wat Kissinger in het begin van dit jaar al opmerkte: , , De regering Reagan heeft een punt bereikt waarop een diplomatieke doorbraak mogelijk is geworden. Haar eigen standvastigheid en de interne tegenstellingen van het Sowjet-systeem hebben een toestand geschapen waar de Russische behoefte aan een adempauze en de Amerikaanse wens om de spanning te verminderen samengaan. We staan pas aan het begin van een lange tocht. Om die te volbrengen is evenveel disciphne en denkkracht nodig als deze mogelijkheid vergt."

Leusden

H. Lenselink

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 november 1986

De Banier | 20 Pagina's

Buiten onze grenzen

Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 november 1986

De Banier | 20 Pagina's