Eerlijk en evenwichtig beeld van ds. Zandt

Introductie heeft hij niet nodig. Dominee Zandt hield de SGP-banier hoog, ja, wat oneindig veel meer is, dominee Zandt hield het Woord des Heeren het allerhoogst. Het hoogste Woord! Verdere aanbeveling van ds. Zandt is in „De Banier" dan ook allerminst nodig.

EERVOLLE VERMELDING

En toch, een boek over de voormalig voorman die nog steeds voor-man is, al eerder aangeboden en aangekondigd, verdient alleszins een eervolle vermelding in deze kolommen, al was het alleen maar omdat het politieke werk van ds. Zandt erin samen is gesprokkeld. Het boek, geschreven en geredigeerd door drs. W. Fieret, onder ons geen onbekende meer, past als deel drie in de reeks, , Verzamelde Geschriften" van ds. P. Zandt. „Hoort des Heeren Woord" is het motto dat dit deel heeft meegekregen. De uitvoerige ondertiteling weerspiegelt de vijfdeling van het bijna 300 bladzijden tellende boek: een bundeling kamerredes (1), bijdragen uit „De Banier" (2) en preken (3); een levensschets (4) alsmede een aantal reacties op het overlijden op 4 maart 1961 (5).

Wat ons hier het meest bezighoudt is natuurlijk ds. Zandts optreden als lid van de Tweede Kamer. Preken was het „liefste werk" van de voorganger, en toch ging hij , , de politiek in". „Wonderbaarlijk geleid" getuigt betrokkene zelf op het gedenkwaardige ogenblik dat hij mocht terug zien op 25 jaar kamerlidmaatschap. „Helder en klaar geopenbaard" de politiek in om helder en klaar land en volk het enig nodige voor overheid en onderdaan voor ogen te houden: waarachtige wedergeboorte. In de persoon van ds. Zandt liggen kerk en staat in eikaars verlengde.

BIJ DAG EN BIJ NACHT

Naast dominee Kersten, met wie hij „bij dag en bij nacht jaren achter elkander in grote vriendschap en volkomen harmonie" samenwerkte, riep ds. Zandt daartoe op. In het begin van het kamerlidmaatschap nog wat op de achtergrond (tijdens het eerste jaar één keer op het spreekgestoelte), later alsmaar meer en meer.

Niets nieuws onder de zon, onwillekeurig komt de Prediker in onze gedachten als we zien welke thema's ds. Zandt ernstig en waardig aan de orde stelde in het parlement. De krant van eergisteren met de datum van vandaag. Als de Banier-hoofdredacteur in 1955 terugziet op tien jaren bevrijding is hij met zorg vervuld voor de toekomst: een toename van de zedendelicten, met name onder de jeugd, toenemende ontkerstening, wetsontduiking op massale schaal, een juk van reglementen en wetten, woning-nood, politietekort en gej akker, ook op de weg. Oordelen die oordelen afroepen.

Waar blijft de ommekeer horen we de redacteur zuchten? Dienaar des Woords op preekstoel en spreekgestoelte. Is er werkelijk geen oorzaak?

KINDERVRIEND

Niet zelden zegt een enkel woord of gebaar meer dan boekdelen. Ze duiden iemands diepere persoonlijkheid. In dit verband viel op dat ds. Zandt het kleine, dat wat anderen over het hoofd zagen, wel zag. Kinderen en dieren. Bij al het menselijke leed en de enorme materiële schade die de februariramp van 1953 aanrichtte had de SGP'er ook oog voor het omgekomen vee, tot gevogelte als kippen toe. Burgemeester De Loor van Delft herinnerde zich het staatkundig gereformeerde gemeenteraadsUd als een „kindervriend".

WARE BLIJDSCHAP

Het beeld dat in brede kring opgeld doet van de SGP en SGP'ers is dat van een zwartgallige partij met sombere heren. Ds. Zandt vergunde oppervlakkige beschouwers een bhk die verder reikt dan deze karikatuur, een blik die zelfs verder reikt dan wat de einder lijkt. Dat deed hij in de gemeenteraad van Delft. Het was zijn laatste redevoering, je mag zeggen Zandts nalatenschap voor de toekomst. Hij zei: , , Vanavond is gezegd, dat men vermaak wil, maar het lichtzinnige, zondige kermisvermaak is het ware vermaak niet. Dat staat de ware vreugde tegen. Men beweert wel eens, dat spreker en zijn geestverwanten sombere lieden zouden zijn, dat zij zich tegen alle vermaak zouden keren, doch dat is geenszins het geval. Zij zijn voor echte blijdschap in God, Die de enige ware blijdschap is, die niet voor een dag, week of jaai is, maar welke in leven en sterven blijvend is, eeuwig is en ook in eeuwigheid zal zijn."

„De natuurlijke mens echter heeft naar Calvijns uitspraak de duisternis liever dan het Ucht en de dood liever dan het leven. Daarom zoekt hij de ware blijdschap niet en heeft hij zelfs een afkeer van de vrede, die Christus de Zijnen geeft, waar Hij getuigt: Vrede geef Ik u. Mijn vrede laat Ik u, niet gelijkerwijs de wereld haar geeft, geef Ik haar u, en deze blijdschap zal van u niet weggenomen worden, gelijk Godvrezende martelaren hebben bevestigd, tot zij op schavot en brandstapel de dood zijn ingegaan. Deze blijdschap beveelt spreker een ieder aan." Is blijmoediger afscheid denkbaar?

PARTIJDIGE GETUIGEN

Het boek van de heer Fieret wint veel aan waarde omdat hij partijdige getuigen laat getuigen. Dat lijkt merkwaardig, maar hoeveel zuiverder kan het oog van de buitenstaander zijn? En hoeveel zuiverender? Fieret laat onder anderen twee journalisten aan het woord, kritisch en onafhankelijk, en een rij collega's van ds. Zandt, tegenpartij ders. We noemen Kamervoorzitter Kortenhorst en KVP-bons Romme (rooms-katholiek), de onlangs overleden mr. Burger (PvdA), professor en burgervader van Rotterdam Oud (liberaal), Bruins-Slot (AR) en dr. Schmal (CHU). Waarderende waarde-oorde- len uitgesproken aan het adres van ds. Zandt.

MENS EN MENING

Wat velen van buiten het Binnenhof verwondert is de vriendschappeUjke omgang achter de groene gordijnen van hen die elkaar daarvoor bestrijden. Waar die vervirondering omslaat in misprijzing overziet men het verschil tussen mens en mening. Dominee Zandt toonde zich iemand die strengheid van standpunt paarde aan mildheid jegens de mens. Als iets opvalt in al die persoonlijke getuigenissen van niet SGP'ers ten aanzien van deze SGP'er is het wel dit. Slechts één citaat ter illustratie.

Uit de toespraak van voorzitter Kortenhorst na het overlijden van ds. Zandt: „Geachte medeleden! Het heengaan van de nestor onder de leden der Tweede Kamer wordt door ons allen gevoeld als een leemte in de rijk gevarieerde samenstelling van ons college. Van zijn bijna 81-jarige levensloop heeft ons zaterdag jl. overleden medelid dominee Pieter Zandt ruim 35 jaren een meer bijzonder accent verschaft aan het bewegend tafereel van de volksvertegenwoordiging. Welke nieuwe stromingen zich ook tijdens zijn lidmaatschap baan hebben gebroken, ds. Zandt heeft stand gehouden, compromisloos tegen de geest der tijden en de goden van de eeuw, nooit wijkend voor politieke en ideologische veranderingen van weer en wind, steeds zichzelf blijvend gelijk een boetgezant uit het Oude Verbond."

TEGENSPREKERS

„Nergens ter wereld vond hij in andere parlementen een met hem vergelijkbaar evenbeeld. Wanneer hij in ons midden het woord voerde, dromde gewoonlijk een aantal leden bij de sprekerstribune samen, benieuwd hoe ds. Zandt, steeds ernstig, dikwijls bijtend scherp en geestig, de naar zijn overtuiging euvele gedragingen van de regering en van zijn politieke tegenstanders tuchtigde. Het antwoord op interrupties bleef hij niet schuldig. Wij zullen zijn markante figuur voortaan moeten missen. Maar wij behouden, ondanks zijn geïsoleerde plaats in ons gezelschap, aan zijn persoon een vriendelij­ ke herinnering. Hij wist zaken en personen gewetensvol te onderscheiden. Hij heeft zijn vele tegensprekers en pohtieke tegenstanders nimmer door een onheus woord gekwetst. Hij bestreed richtingen en tendensen en hij werd niet moede te toornen tegen alles wat hij in strijd achtte met Gods Woord, maar hij nam vroom en mild de grenzen der naastenhefde in acht."

RUIMHARTIGHEID

„Toen ik onlangs, bij gelegenheid van zijn zevende lustrum als lid der Kamer, op verzoek van de Minister van Binnenlandse Zaken, ds. Zandt te zijnen huize in Delft de versierselen van het kommandeurschap in de orde van Oranje Nassau mocht aanbieden, werd ik opnieuw, en thans, helaas, voor het laatst, getroffen door zijn beminnelijkheid en de ruimhartigheid bij zijn beoordeling van zijn medeleden en niet minder door zijn verknochtheid aan het parlementaire werk, waarin hij mede de vervulling zag van zijn werk in het ondermaanse."

„Ds. Zandts persoonlijkheid zal in de annalen van onze Kamer met ere worden vermeld. De rust, de vrede en het geluk, die hij tijdens zijn leven dikwijls heeft ontbeerd, mogen thans door Gods genade zijn deel zijn" (7 maart 1961). Door zijn mild-zijn kon hij scherp zijn.

Fieret stapt met erg grote schreden door het Kamerwerk van ds. Zandt. Noodgedwongen, begrijpelijk, daar het geenszins de bedoeling was een wetenschappelijk opgezette biografie het licht te doen zien waarin de persoon van ds. Zandt van alle kanten wordt be-en doorgelicht. Er is een eerlijk en evenwichtig beeld ontstaan (inclusief de foto's), een eenvoudig beeld van een eenvoudig man.

N.a.v. drs. W. Fieret Ds. P. Zandt: „Hoort des Heeren Woord" Uitgeverij Kool, Veenendaal, 1986 275 blz. Prijs f 47, 50

M. de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen