BUITEN ONZE GRENZEN

Vrede voor Cambodja?

tW"^, w^c weken geleden was in de p krant te lezen hoe prins Noro- •M, -. dom Sihanouk „onder een regen van bloemen en boeddhistische zegeningen" in Cambodja terugkeerde na een ballingschap van dertien jaar Duizenden Cambodjanen stonden zwaaiend met vlaggen langs de boulevards van Phnom Penh toen Sihanouk naar het oude koninklijke paleis reed.

Bij de ingang van het paleis schudde Sihanouk triomfantelijk de hand van premier Hun Sen, die hem persoonlijk uit Peking had opgehaald. De sterke man uit de huidige Cambodjaanse regering, partijvoorzitter Chea Sim, merkte op: „ons doel is een nationale verzoening". Verder benadrukte hij dat zijn communistische partij voorstander is van de kandidatuur van Sihanouk als president van Cambodja bij de verkiezingen van 1993- De bedoeling is dat de teruggekeerde Sihanouk leiding gaat geven aan de Hoge Nationale Raad, een interimregering die het land zal besturen tot de verkiezingen. Omstreden is nog de rol van de Rode Khmer, die, zoals overeengekomen bij het vredesakkoord van Parijs, een aandeel zullen hebben in de overgangsregering en ook deel mogen nemen aan de verkiezingen. Nu al beschuldigt men vanuit het regeringsleger de Rode Khmer van het voortzetten van de burgeroorlog. Toch is de nu bereikte situatie in Cambodja, waarbij alle „hoofdrolspelers" zich binden aan „nationale verzoening", samenwerking en vrije democratische verkiezingen, een wonder. Zeker als we iets weten van de voorgeschiedenis!

Voorgeschiedenis

f-oor Sihanouk begint het „persoonlijke drama" al in 1970, als hij via een staatsgreep ten val wordt gebracht door maarschalk Lon Nol. Deze maarschalk kreeg daarbij de steun van de CIA. In dat jaar besloten de Amerikanen de „Vietnam oorlog" uit te breiden tot Cambodja. Door bombardementen uit te voeren boven de oostelijke provincies van Cambodja hoopten ze meer greep te krijgen op de aanvoerlijnen van de communistische querrillabeweging. Sihanouk vormde in Peking een regering in ballingschap waaraan o.a. de maoïstische Rode Khmer van Pol Pot deelnam. Hier begint dus ook de betrokkenheid van China bij de binnenlandse politiek van Cambodja.

In 1975 vallen de troepen van de Rode Khmer, Cambodja binnen en spoedig trekt Pol Pot triomfantelijk de hoofdstad Phnom Penh binnen. Sihanouk kan ook terugkeren, wordt zelfs door de Rode Khmer als staatshoofd aangewezen, maar in feite berust de macht bij Pol Pot.

Dan breken er voor Cambodja afschuwelijke jaren aan. Jaren, waarin de situatie het best kan worden aangeduid met het woord „genocide". Om te beginnen verdreven de Rode Khmer binnen enkele dagen alle inwoners van Phnom Phen, meer dan een miljoen, naar het platteland! De achtergrond hiervan is de leer van de Chinese leider Mao. In het maoïsme wordt de boerenstand gezien als de dragende klasse in de nieuwe socialistische „heilstaat". In China was immers het communisme tot macht gekomen in de door boeren beheerste provincies. In de visie van het primitieve Rode Khmer maoïsme waren de steden een bron van corruptie en kapitaüsme en dienden de stedelingen te worden heropgevoed op het platteland. In de volgende jaren van 1975 tot 1979, oefende het door China gesteunde Rode Khmer-bewind een ongekende terreur uit. Volgens voorzichtige schattingen kostte dit aan één miljoen Cambodjanen het leven, ofwel een zevende van de bevolking.

De naam van Pol Pot werd na het bekend worden van de vele verschrikkingen en gruweldaden in één adem genoemd met Hitler en Stalin! Het valt dan ook te begrijpen dat bij de vele vredesbesprekingen in de achterliggende jaren het al dan niet meedoen van de Rode Khmer, gezien hun militaire kracht kon men er bijna niet omheen, een uiterst moeilijk punt was.

Ingrijpen van Vietnam

•"m"% ind 1978 vallen de Vietnamese m"A. strijdkrachten Cambodja bin- .M, „J. nen en brengen Pot ten val. Vietnam installeert een nieuw regime onder de naam Volksrepubliek Kampuchea. Er volgen nu een aantal jaren met een, zeker achteraf gezien, wat wonderlijke „Cambodja politiek" van het Westen. Hoewel door het Vietnamese ingrijpen een einde was gekomen aan de wreedheden van Pol Pot en de zijnen, bleef men vasthouden aan erkenning van de Rode Khmers als de wettige vertegenwoordigers van Cambodja. Zo mochten ze hun zetel in de algemene vergadering van de Verenigde Naties blijven bezetten. Sihanouk vormde zelf in 1982 een coalitie tegen Vietnam met de Rode Khmer en de anticommunistische KPNLF van Son Sann. Deze verzetscoalitie werd door de Verenigde Naties erkend. De huidige regering in Phnom Penh onder leiding van premier Hun Sen, waar Sihanouk nu mee gaat samenwerken, is in feite nog altijd de door de Vietnamese geïnstalleerde regering! We constateren dus dat naast China ook Vietnam diep betrokken is bij de binnenlandse situatie in Cambodja.

In december 1987 vond in Parijs een eerste ontmoeting plaats tussen prins Sihanouk en premier Hun Sen van de pro-Vietnamese regering in Phnom Penh. Zoals we al opmerkten was de voormalige heerser van Cambodja, ondanks zijn afschuw van de communistische Rode Khmer, toch gaan samenwerken met hen in een verzetscoalitie die onder zijn leiding kwam te staan. Prins Sihanouk is toch met recht een „opportunistisch politicus" te noemen. Vele keren wisselde hij in de achterliggende jaren van bondgenoten en politieke strategie als zijn eigen invloed en positie in het geding dreigden te komen.

Vietnam trekt troepen terug

f' n 1989 kondigde Vietnam aan dat het zijn troepen uit Cambod-. ja zou terugtrekken. Hiermee kwam er eindelijk vaart in de vredesbesprekingen. Sihanouk verklaarde nu het aftreden van het regime-Hun Sen niet langer als voorwaarde te eisen voor een vredesakkoord. Van zijn kant deelde Hun Sen mee dat de naam van het land weer gewijzigd zou worden, namelijk van Volksrepubliek Kampuchea in de oude naam: Cambodja. Tegelijkertijd werd het boeddhisme weer staatsgodsdienst, werd de doodstraf afgeschaft en kondigde hij economische hervormingen aan. Belangrijk was ook dat Sihanouk bereid was zijn leger samen te voegen met het regeringsleger van Hun Sen. Zo wilde men gezamenlijk een terugkeer van de Rode Khmer voorkomen. Er kwam dus, door de nieuwe positie van Sihanouk, een breuk in de verzetscoalitie. Sihanouk merkte op over de Rode Khmer: „Het zijn criminelen en ik ben hun medeplichtige". En Hun Sen, die lang door hem werd aangeduid als „de lakei van Hanoi", heette nu „mijn zoon".

Uiteindelijk ging Sihanouk toch weer over tot samenwerking met de Rode Khmer binnen de door hem geleide verzetscoalitie, maar de betere verhouding met Hun Sen bleef de basis voor de volgende vredesbesprekingen.

Ondertussen begon na de terugtrekking van de Vietnamese troepen uit Cambodja in het najaar van 1989 opnieuw de burgeroorlog. De regering Hun-sen trachtte door een aantal economische hervormingen de boeren meer aan zich te binden. Zo werd een levenslange pachttermijn voor de boeren ingesteld en werden de collectieve boerderijen vervangen door landbouwcoöperaties. Toch kon men niet verhinderen dat de Rode Khmer-troepen vorderingen maakten bij hun guerilla-activiteiten.

Wel werd het politieke isolement, waarin het pro-Vietnamese bewind verkeerde, duidelijk minder na terugtrekking van de Vietnamese troepen. Zo veroordeelde het Europese Parlement de Rode Khmers en erkende de EG in de praktijk de regering in Phnom Penh.

„Drastische herziening'

fn juli vorig jaar kondigde, de Amerikaanse minister van bui-. tenlandse zaken, een „drastische herziening" aan van de Amerikaanse buitenlandse politiek ten aanzien van Cambodja en Vietnam. Niet langer erkenden ze de verzetscoalitie als lid van de Verenigde Naties en bovendien eisten ze dat de Rode Khmer uit de verzetscoalitie werd gezet. Bovendien besloten ze een dialoog aan te gaan met Vietnam over Cambodja.

Deze wijziging heeft te maken met de verslechtering van de Chinees-Amerikaanse betrekkingen na het bloedbad op het Tian An Menplein in 1989 en de verbetering van de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. In de jaren hiervoor wilde men zo graag vriend­ schappelijke betrekkingen met China onderhouden, dat men bereid was zelfs de gruwelijke schendingen van de mensenrechten door de Rode Khmer, de bondgenoot van China, wat over het hoofd te zien. Onder de huidige internationale verhoudingen staan de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie „veel dichter bij elkaar" en wordt de Amerikaanse politiek tegenover communistisch CTiina „aangescherpt". De hierna beginnende vredesbesprekingen tussen de Verenigde Staten en Vietnam hebben mede de weg geëffend voor de terugkeer van Sihanouk naar Cambodja.

Wie de voorgeschiedenis overziet, beseft dat veel bereikt is, maar tevens dat veel nog ongewis is en dat de oude tegenstellingen makkelijker weer kunnen terugkeren.

De partijen hebben uitvoerig gesproken over ideeën voor een economisch herstel. Het land heeft immers jarenlang, ook economisch, in een internationaal isolement verkeerd. Men is elkaar dicht genaderd, maar op een aantal punten is men het nog oneens. Een ander moeilijk punt is het grote aantal Vietnamese kolonisten dat in de jaren van overheersing door Vietnam zich in Cambodja heeft gevestigd. Het moeilijkste punt op korte termijn lijkt echter het optreden van de Rode Khmer Ze zijn goed bewapend en nog altijd houden ze vast aan de „maoïstische droom".

Hun aanwezigheid lijkt het grootste gevaar voor het bereikte akkoord en de kans op een herleving van de strijd en de burgeroorlog is zeker niet denkbeeldig. Duidelijk is wel dat bij de huidige internationale verhoudingen China in het isolement verkeert en dat zullen ook de Rode Khmer ondervinden.

Leusden Drs.

Drs. H. Lenselink

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen