SGP en Waterschapsverkiezingen

De kiesvereniging te Gouda stelde, mede namens een aantal naburige kiesverenigingen, een vraag aan het hoofdbestuur over de verkiezing van bestuurders van waterschappen en een mogelijke rol van de partij in dat verband. Gelet op het bredere belang van deze vraag, en mede gezien de inwerkingtreding van de nieuwe Waterschapswet per 1 januari 1992, heeft het hoofdbestuur de fractie gevraagd in De Banier op deze vraag nader in te gaan. Bijgaand daarom een korte beschouwing van de hand van mr. Van den Berg.

Gescheiden werelden

Politiek en waterschappen waren tot nu toe twee betrekkelijk gescheiden werelden. Daarin lijkt nu onder invloed van de nieuwe Waterschapswet enige verandering te komen. Vandaar dat de vraag van Gouda terzake doende is. Overigens komt het ook nu al voor, dat waterschapsbestuurders via politieke lijnen worden gekozen. Dit waren echter hoge uitzonderingen. Een voorbeeld is het Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden. Daar wordt een aantal van de zetels, bestemd voor de vertegenwoordiging van de huishoudelijke vervuilers, bezet door zogenaamde politieke vertegenwoordigers, gekozen door de raadsleden van de in het waterschap gelegen gemeenten. Sinds kort hebben op die wijze twee SGP-vertegenwoordigers zitting in dit bestuur.

De nieuwe Waterschapswet brengt nogal wat verandering voor de waterschappen met zich mee, ook wat betreft de samenstelling van het bestuur en de manier waarop de bestuursleden moeten worden gekozen. Wat echter niet verandert is hun eigen karakter. Waterschappen zijn en blijven zogenaamde functioneel gedecentraliseerde lichamen. Zij zijn specifiek gericht op een beperkt aantal, overigens voor ons land zeer wezenlijke taken, zoals waterkering, waterhuishouding en waterkwaliteitszorg. Dat ftinctionele karakter heeft ook gevolgen voor de bestuurssamenstelling. Deze komt niet tot stand door algemene verkiezingen, zoals bij provincies, gemeenten. Het bestuur is opgebouwd uit een aantal categorieën belanghebbenden, waarbij voor ieder waterschap per categorie een aantal zetels wordt toegewezen. Dat wordt geregeld in het waterschapsreglement, dat door Provinciale Staten wordt vastgesteld. Deze ftinctionele bestuursopbouw, volgens de zgn. trits belang-betalingzeggenschap, is in de nieuwe Waterschapswet duidelijk verankerd. Men wordt dus steeds voor een bepaalde belangencategorie kandidaat gesteld en verkozen.

Personenstelsel

en ander — met dit eigen karakter van het waterschap verband houdend - verschil met andere verkiezingen is dat de Waterschapswet uitgaat van het, personenstelsel". Individuele personen moeten dus worden kandidaat gesteld respectievelijk gekozen; men stemt niet op lijsten, zoals bij de algemene verkiezingen.

De wet geeft aan dat het waterschapsbestuur kan zijn samengesteld uit de volgende categorieën:

1) eigenaren ongebouwd onroerend goed; 2) pachters; 3) eigenaren gebouwd onroerend goed; 4) ingezetenen; 5) eigenaren en gebruikers bedrijfsgebouwen.

Met name de onder 2 en 4 genoemde categorieën zijn nieuw. Daarmee heeft men uitdrukking willen geven aan de verbreding van belangen, die bij de waterschapstaken zijn betrokken. Of in alle waterschappen al deze categorieën ook inderdaad in het bestuur zullen zitting nemen, en met welke aantallen, hangt zoals gezegd af van wat de provincie daarover in het waterschapsreglement bepaalt. Dat kan dus per provincie en zelfs per waterschap verschillen.

Standsorganisaties

-an al deze categorieën geldt, dat er sprake is van een zogeheten open kandidaatstelling. Om kandidaat gesteld te worden, en om te kunnen gaan stemmen, is nodig dat men behoort tot de desbetreffende categorie. De praktijk is, en dat zal wel zo blijven, dat voor de categorieën eigenaren ongebouwd en pachters, met name de agrarische standsorganisaties een centrale rol spelen bij kandidaatstelling. Voor wat betreft categorie 5 spelen ook de Kamers van Koophandel een belangrijke rol.

Voor de vraag, welke taak politieke partijen in dat geheel zouden kunnen hebben, zijn met name de categorieën 3 en 4 van belang, de eigenaren gebouwd en de ingezetenen. Ook voor deze categorie is de kandidaatstelling geheel open, zij het dat de kandidaat gestelde personen uiteraard tot de desbetreffende categorie moeten behoren. De Memorie van Toelichting op de Waterschapswet stelt dat naast belangenorganen ook eventueel „vanuit politieke partijen het initiatief kan worden genomen tot het uit de eigen kring naar voren brengen van door haar geschikt geachte kandidaten."

Hier ligt dus inderdaad een mogelijkheid voor bijvoorbeeld kiesverenigingen, om te stimuleren dat geschikte kandidaten uit eigen kring zich kandidaat stellen. Maar om alle misverstand te vermijden: het zijn niet partijen of kiesverenigingen die kandidaten stellen, dat moeten weer individuele personen, die tot de desbetreffende categorie behoren, doen. Wel kan een kiesvereniging hier, in overleg met naburige kiesverenigingen binnen de grenzen van het waterschap, een coördinerende en stimulerende rol vervullen door personen te stimuleren iemand uit eigen kring kandidaat te stellen. Ook dan blijft het echter duidelijk dat de kandidaatgestelde, mocht hij worden verkozen, niet als SGP-vertegenwoordiger in het bestuur zitting heeft, doch als vertegenwoordiger van de categorie eigenaren gebouwd c.q. ingezetenen. Gezien de geheel eigen aard van het waterschap lijkt het derhalve niet juist, dat de partijen c.q. kiesverenigingen als zodanig een soort verkiezingscampagne gaan voeren. Zoals gezegd gaat het hoogstens om een coördinerende en stimulerende rol.

Getrapt

Dan nu nog iets over de verkiezingen zelf. Wat betreft de zojuist genoemde categorieën geeft de wet twee mogelijkheden; directe verkiezingen door allen die tot de desbetreffende categorie behoren, dan wel indirecte (getrapte) verkiezingen, en wel door de leden van de gemeenteraden van de inliggende waterschappen. De wet geeft de voorkeur aan eerstgenoemde mogelijkheid. Ook hier zijn het echter weer de provincies die in het reglement een keuze moeten doen. Op de interessante vraag welke wijze de voorkeur verdient, kan in het bestek van deze korte beschouwing niet nader worden ingegaan. Als gekozen wordt voor indirecte verkiezingen, komt de politiek duidelijk weer in beeld. Dan kan het uiteraard zeer verstandig zijn, dat onze gemeenteraadsfracties met collega's uit naburige gemeenten overleggen over hun keuze bij de verkiezingen. Bij een en ander zouden ook de Verbanden van Raadsleden een coördinerende rol kunnen vervullen.

Conclusies

uidelijk is dat de politiek in het waterschap slechts een betrekkelijk geringe rol kan spelen. Dat is ook terecht, gelet op het bijzondere karakter van de waterschappen. Niettemin schept de nieuwe wet mogelijkheden tot beïnvloeding van de samenstelling van de waterschapsbesturen, in het bijzonder bij de categorieën gebouwd en ingezetenen. Dat geldt met name de fase van de kandidaatstelling en bij de indirecte verkiezingen. Een officiële rol voor partijorganen is hier echter niet weggelegd, wel een stimulerende en coördinerende.

Overigens moet erop gewezen worden dat de feitelijke invoering '^an de nieuwe Waterschapswet zich over een periode van drie jaar kan uitstrekken, afhankelijk van het tempo van de aanpassing van de provinciale reglementen. Thans is dus sprake van een overgangssituatie. In het voorgaande ben ik echter uitgegaan van de nieuwe wet. Ook na invoering zal de situatie echter per provincie, zelfs per waterschap kunnen blijven verschillen. Er zal, lettend op de ervaringen van de komende tijd, zeker aanleiding zijn op enig moment dieper op deze materie in te gaan.

Tot slot: de waterschappen hebben vanuit SGP-kring altijd op een grote mate van betrokkenheid mogen rekenen. Laat dit in de nieuwe situatie, met de nieuwe mogelijkheden, zo mogelijk nog worden versterkt. De waterschappen met hun belangrijke taken, waarbij het rentmeesterschap een centrale plaats inneemt, zijn het alleszins waard!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen