Om de beginselen gaat het

TEKST & UITLEG

Er is al tientallen jaren veel discussie over de sterk verminderende invloed van vaste normen en waarden in het politieke denken en de gevolgen daarvan voor het politiek handelen. Er is geen diepgaande studie naar de oorsprong en de doelstelling van politieke partijen voor nodig om te constateren dat in ieder geval politieke partijen van vóór de oorlog hun bestaan en v/erkwijze baseerden op een program van beginselen en een onlosmakelijk daaraan verbonden normen en waardenpatroon. Zij bedreven politiek vanuit een zekere ideologie, vanuit een samenhangend geheel van opvattingen over staat en maatschappij

PRINCIPIEEL

Ook na de Tweede Wereldoorlog nam het politieke denken dat gebaseerd was op vaste normen en waarden, nog een grote plaats in. De leiders van de politieke partijen hielden betogen die gebaseerd waren op de aan hun partij eigen beginselen.

Zo gaat het verhaal dat in de jaren vijftig een journalist eens als kop boven een verslag had gezet: 'Jan Schouten hield principieel betoog'. Maar de hoofdredacteur van het desbetreffend dagblad verzocht de man beleefd daar iets anders voor te bedenken, want zoals het nu werd weergegeven, bevatte het geen nieuws. Nieuws zou naar zijn mening zijn geweest het haast ondenkbare geval dat Jan Schouten, de toenmalige leider van de Anti-Revolutionaire Partij, eens een nietprincipieel betoog had gehouden. En datzelfde gold toentertijd min of meer ook voor de leiders van de andere politieke partijen, van links naar rechts.

Stapels boeken zijn geschreven over de veranderingen die zich sinds die tijd binnen de politieke partijen hebben voltrokken. Wat begon als een accentverschuiving, heeft geresulteerd in een complete aardverschuiving. Illustratief daarvoor is bijvoorbeeld wat het dagblad Trouw in 1961 in een hoofdartikel schreef; 'Een politieke beweging wordt thans niet slechts, en door velen niet in de eerste plaats, naar haar beginselen, maar naar haar doelstellingen beoordeeld. Men wil concreet voor zich zien wat een partij wil.... Daarom hopen wij dat de A.R.-partij ook nog eens naast een beginselprogram zal komen tot een program van concrete politieke doeleinden dat iets meer en iets anders moet zijn dan een stembusprogram'.

HET BEGINSEL'?

Het denken en handelen vanuit beginselen geeft richting én zekerheid aan politieke handel en wandel, hiet kan dan ook niet anders of het loslaten van die beginselen geeft verandering van richting en zal op den duur de zekerheden aantasten en wegnemen. Maar wat is een beginsel?

Beperken we ons nu tot de politiek die als uitgangspunt het onfeilbaar Woord van God begeert te nemen, dan is een beginsel: een op Gods Woord gegronde norm ten aanzien van ons handelen in maatschappij en samenleving. En dan is daar weliswaar allereerst HET BEGINSEL dat, vanuit de belijdenis dat God de Heere regeert,

de Staatkundig Gereformeerde Partij streeh naar een regering van ons volk geheel op de grondslag van de in de Heilige Schrift geopenbaarde ordening Gods en mitsdien ook staat voor de handhaving van het onverkorte artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.

Zo staat dat in artikel 1 van ons beginselprogram. Daarvan afgeleid zijn de andere artikelen in dat program. Maar dat zijn naar mijn mening daarom niet minder óók beginselen.

Nog niet zo lang geleden werd in ons partijorgaan de gedachte naar voren gebracht dat het mogelijk verstandiger zou zijn om ook binnen onze eigen kring niet meer te spreken van een program van Beginselen. Dat zou een wat misleidende naam zijn, omdat niet alles wat daarin staat beginsel zou zijn. Beter zou zijn te spreken over een program van uitgangspunten.

Persoonlijk zou ik het zeer betreuren wanneer deze gedachte weerklank zou vinden in onze partij. Ook al weet ik dat het door de schrijver zo niet wordt bedoeld, het zou in mijn ogen het prijs geven van iets wezenlijks betekenen. Een uitgangspunt is gans iets anders dan een beginsel. Een uitgangspunt kón een begins; ! zijn, maar het heeft in zijn wezer iets algemeens, iets wat iedereer kan hebben. De dikke Van Dale de-finieert het als een grondslag waarop een redenering of een theorie rust. hIet roept in ieder geval per definitie geen associaties op met de vastheid en de zekerheid die het woord beginsel in zich heeft. Van het woord beginsel zegt de bove - genoemde Van Dale dat het daarbij gaat om een overtuiging die gebaseerd is op vaste principes.

Samenvattend zou het misschien : o gezegd kunnen worden: Uitgangspunt heb je, maar beginselen bel'jd je. En wij doen dat laatste dan niet vanuit eigen inzicht, maar vanuit het onveranderlijk Woord van God. En vanzelfsprekend mag het ons niet in de eerste plaats te doen zi i om een woord of om een beoordeling daarvan op de klank of. Nie? dat het onbelangrijk is, maar er zijn deugdelijker argumenten aan te voeren om vast te houden aan de benaming van onze uitgangspunten als Program van Beginselen.

GROOTSTE GEMENE DELER

Ook binnen de kring var de Anti-Revolutionaire Partij heef? men in de jaren zestig de discussie gehad over het program van begin-selen. Daar werd in brede kring c.e opvatting gehuldigd dat er feiteli|K moor één beginsel was: de liefde. En dot is nog staatkundig gerefor meerd uit te leggen. Als we dat hanteren in de zin van de hoofdsom der Wet, God lief te hebben boven alles en onze naaste als onszelf, dan i" er geen vuiltje aan de lucht.

De geschiedenis zou onze leermeester moeten zijn. Door de beginselen als geheel, te laten opgaan in een grootste gemene deler van wat men noemde HET BEGINSEL, werden de eerste stappen gezet in de richting van een samengaan met andere partijen die zich in zo'n algemeen geformuleerd beginsel uiteindelijk c^.K wel konden vinden. Het loslaten vc.'i beginselen, niet als vorm, maar als norm, is niet zonder gevolgen qebleven. We noemden reeds de oitwikkeling in de jaren zestig van een denken in termen van beginselen naar een denken in termen van doeleinden en middelen. In de jaren .jchtig werd dat gevolgd door een Genken in termen van doelmotig- .heid, van kosten en baten dus. Een niet onlogische ontwikkeling. Want wie God de rug toekeert, komt in onze moderne samenleving onherroepelijk terecht in handen v3n de Mammon.

D't 'marktdenken' wordt wei eens cTngeduid als oorzaak van de verr'inderde belangstelling voor beginselpolitiek en partijen met een beginselprogramma. Voor een deel zal dat zo zijn, maar we mogen niet uit het oog verliezen dat het rr, arktdenken voor een belangrijk deel ook het gevolg daarvan is. Het geld en de daaraan verbonden mate van welvaart lijkt in de politieke ctiscussie dikwijls de hoogste waarde te zijn geworden.

DEELBELANGEN

Een ander kenmerk van beginselen en een beginselpartij is noor mijn mening dat het bij het hanteren daarvan gaat om een le- '..ensomvattende, of anders gezegd, een samenlevingomvattende ideologie moet gaan. In het begin van dit artikel werd het woord ideologie don ook omschreven als een samenhangend geheel van opvattingen over staat en maatschappij. Dat kon in vroeger dagen gezegd worden van het liberalisme, het socialisme, het rooms-katholicisme, het protestantisme, enzovoorts.

Het is in mijn ogen dan ook niet juist wanneer anderen constateren dat deze oude ideologieën eigenlijk alleen maar zijn ingeruild voor andere. De ideologieën van de negentiger jaren zouden dan bijvoorbeeld het feminisme, de vrouwenemancipatie en de milieubeweging genoemd kunnen worden. Al deze vormen van min of meer gemeenschappelijk gedachtengoed kenmerken zich echter door de beperkte toepassingsmogelijkheden. Ze zijn niet levensomvattend. Men richt zich, soms met veel vuur en weinig licht, in blinde ijver op onderdelen van maatschappij en samenleving. Waarbij het gevaar groot is dat de realiteit uit het oog verloren wordt. Het gaat dan alleen om het deelbelang.

De grote ideologische stromingen in de Nederlandse politiek, de liberale, de sociaal-democratische en de christen-democratische, bestaan elk aanzienlijk meer dan een eeuw. Althans wat de naam en het overblijfsel van het oorspronkelijk beginsel betreft. Zij hebben zich alle drie voortdurend aangepast aan de ver­ anderde maatschappelijke situatie. En uiteindelijk geldt voor alle drie waarschijnlijk dat die aanpassing gegaan is ten koste van de oorspronkelijke beginselen.

Het is bepaald niet nodig daaraan aandacht te besteden als het gaat over het socialisme of over het liberalisme. Maar de gang die de protestants-christelijke beginselpartijen daarin hebben gemaakt zou ons ter waarschuwing moeten zijn. Ons beginselprogram is ons lief. En al zijn er artikelen in opgenomen waarop het etiket uitgangspunt niet zou misstaan, voor verreweg de meeste moeten wij blijven hechten aan de benaming beginsel. Niet in de laatste plaats omdat in het bewuste artikel direct of indirect Gods Woord als basis wordt genoemd. En dat is in niet minder dan 28 van de 32 artikelen het geval!

REVOLUTIONAIR

Waartoe leidt verwatering? Bij het liberalisme is overgebleven de binding aan het beginsel van de vrijheid, bij het socialisme de binding aan het beginsel van de gelijkheid en bij de christendemocraten de binding aan het beginsel van de solidariteit, de saamhorigheid. Waarbij het niet vergezocht is om dat te vertalen door het beginsel van de broederschap.

En met als uitgangspunt het van oorsprong revolutionaire vrijheid, gelijkheid en broederschap, is wel een regering te vormen. Partijen die uitsluitend rekenen met de wens van de helft plus één, omdat dat alleen maar haalbaar is, en bereid zijn daarvoor eindeloos concessies te doen, vinden elkaar. Tegen zo'n achtergrond is een opmerking van D6ó-leider Van Mierio begrijpelijk als hij zegt dat dankzij het toenemend gebrek aan tegenstellingen tussen de grote politieke partijen wat hem betreft het CDA in een nieuwe coalitie welkom is. Nota bene: toenemend gebrek aan tegenstellingen I Het tegendeel zou gevoeld moeten worden.

Staatkundig Gereformeerde Politiek wortelt in de antithese. Waar die weg is, vervagen uiteindelijk alle wezenlijke verschillen. Beginselvastheid kan daarom niet genoeg benadrukt worden. Wat gegrond is op Gods Woord, weet van geen wankelen. Want dat Woord houdt stand in eeuwigheid!

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen