Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Het postmodernisme nader beschouwd

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Het postmodernisme nader beschouwd

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

POSTMODERNISME EN CHRISTELIJKE POLITIEK (II)

Postmodernisme > vissett het tijdperk van het modernisme air zo zagen vs^e de vorige keer. Postmodernisme betekent het einde van de grote levensbeschouwelijke stromingen. Het leven past niet meer in één allesomvattend raamwerk van denken en doen. Dit totaalbeeld is vergruist. Deze keer iets meer over enkele kenmerken van het postmodernisme.'

ABSOLUUT ZEKERE KENNIS

Het postmoderne denken betekent vooral een breuk met de periode van de Verlichting. Met de Verlichting kwam de rede op de troon. Het postmodernisme betekent nu juist een breuk met het geloof in de mogelijkheden van de rede. Want wat bracht de rede en de vooruitgang die zij beloofde? Wel wetenschappelijke en technische vooruitgang maar tevens dood en verderf. Het is vooral de Franse filosoof Lyotord (geb. 1924) geweest die wees op het tirannieke van de Westerse denkwijzen, hlij stelt dot de stelsels in de Westerse geestesgeschiedenis totalitair van karakter waren. Juist door alles vanuit één gezichtspunt te beschouwen zijn alternatieve denkwijzen uitgesloten. De rede vormde de legitimatie voor dit gezichtspunt. Lyotard vraagt daarom aandacht voor veelvormigheid en verscheidenheid (pluraliteit). Ook de wetenschappelijke zienswijze is niet absoluut. Niemand, zo zegt hij, heeft de absolute waarheid in pacht. Deze kritiek op één absoluut uitgangspunt keert terug bij verschillende deelterreinen. We noemen drie terreinen: postmodernisme en kennis, postmodernisme en ethiek en postmodernisme en de menselijke persoon.

POSTMODERNISME EN KENNIS

We zeiden al dat het postmodernisme afscheid neemt van het Verlichtingsdenken. De rationalist Descartes legde daarvoor de basis. Hij zei: 'Ik denk, dus ik ben'. Alleen van deze stelling was hij ontwijfel-baar zeker. Alle overige waarheden leidde hij hieruit af op een logische manier. Door middel van deze afleiding waren dan ook die andere waarheden ontwijfelbaar zeker. En alleen deze absolute waarheden vormen het gebouw van zekere kennis! Dit type denken noemt men het

baar zeker. Alle overige waarheden leidde hij hieruit af op een logische manier. Door middel van deze aflei- ding waren dan ook die andere waarheden ontwijfelbaar zeker. En alleen deze absolute waarheden vormen het gebouw van zekere ken- nis! Dit type denken noemt men het funderingsdenken. Alleen dat is waar, dat uiteindelijk gefundeerd is via de logica op een ontwijfelbaar fundament. Het postmodernisme levert forse kritiek op dit idee van zekere ken­nis. Aangezet door alle rampzalige gevolgen van dit denken in de Westerse cultuur, gingen filosofen dit denken zelfkritisch overzoeken. Dit onderzoek leidde tot de conclusie dat het funderingsdenken zelf niet meer te bewijzen viel. Waarom zou ik dat alleen maar voor waar moeten houden dat te herleiden is tot een voor het menselijk denken absoluut zeker beginpunt? Met deze kritiek is de pretentie van wetenschappelijke kennis een zeer zware slag toegebracht.

POSTMODERNISMEEN ETHIEK

Verlichtingsfilosofen verwierpen het geopenbaarde geloof in God en een door Hem gegeven regel om naar te leven. Toch vonden zij het belangrijk dat er regels waren voor het menselijk handelen. Die vonden zij -en dat zal niet verbazen na het voorgaande- in de normen van de rede.

De Engelse filosoof Macintyre (geb. 1929) kritiseerde deze gedachte diepgaand. Op redelijke gronden kan de mens niet besluiten wat het doel van het leven is, terwijl de ethiek daar toch van afgeleid is. Dit betekent dus ook dat we nooit tot een gemeenschappelijke moraal komen op redelijke gronden. Dat Macintyre hierin gelijk heeft, blijkt wel uit het Nederlandse debat over de publieke moraal. Dit debat zal dus, zo kunnen we voorspellen, nooit tot een nieuwe gemeenschappelijke moraal leiden, zolang eenstemmigheidontbreekt over wat ons tendiepste beweegt!

POSTMODERNISME EN DE MENS

Wat het derde aandachtspunt betreft, postmodernisme en de menselijke persoon, oriënteren we ons op het boek H. Kunneman: Van theemutscultuur tot walkman-ego. Contouren van postmoderne individualiteit uit 1996. Deze Kunneman noemt drie kenmerken van postmoderne individualiteit. Het zijn de economische globalisering, de levensbeschouwelijke individualiteit en de intensivering van het verlangen.

Een korte schets van deze kenmerken kan een en ander verduidelijken. Het eerste kenmerk spreekt voor zichzelf. Het tweede volgt eigenlijk min of meer uit het voorgaande. Lettend op de titel van het boek van Kunneman kunnen we zeggen dat er voor de postmoderne mens geen 'theemuts' (overkoepelend geheel) van waarden en normen meer is. Een ieder maakt eigen keuzen en dat doet hij veelal op grond van de informatie die hem via de media bereikt.

De intensivering van het verlangen als kenmerk onttrekt zich misschien het meest aan onze directe waarneming. Kunneman ziet die intensivering van het verlangen in de grote aandacht voor seks, sport en lichaamsgerichte consumptie. Het gaat om een verlangen om aandacht voor wat ons ten diepste beroert en om erkenning van die diepste gevoelens.Dat laatste kenmerk, zo zou ik Kunneman willen aanvullen, is wellicht sterk beïnvloed door het New Agedenken, waarin de ervaring van de mens, zijn gevoelens en het leggen van contacten op grond van emoties sterk op de voorgrond komt te staan als hel vrouwelijke in de mens dat hij zo lange tijd zou hebben onderdrukt.

H.F. Massink

' Voor dit artikel maakte ik gebruik van enkele gedachten van G. van den Brink in zijn: Oriëntatie in de filosofie, dl II, Zoelerweer 1997, p. 190-200.

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 augustus 1998

De Banier | 20 Pagina's

Het postmodernisme nader beschouwd

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 augustus 1998

De Banier | 20 Pagina's