POSTMODERNISME EN CHRISTELIJKE POLITIEK (III)

Het profetische vooruitzicht van Groen van Prinstt ar

De verhouding tussen modernisme en postmodernisme stond in de eerste bijdrage centraal. In de tweede ging het over enkele kenmerken van het postmodernisme. In deze derde bijdrage over het onderv/erp bezien we door de ogen van Groen van Prinsterer de ontv^ikkeling van modernisme naar postmodernisme.

GROENS VERZET TEGEN DE TIJDGEEST

Wie enigszins op de hoogte is van het leven en werk van de staatsman Groen van Prinsterer, v^'eet dat hij zich vooral kantte tegen de geest van de Franse Revolutie. De bron voor dit protest lag voor Groen, die zichzelf eerder als Evangeliebelijder zag dan als staatsman, in het geloof in God en Zijn Woord. Tegenover dat geloof staat het ongeloof, waaruit de revolutiegeest voortkwam, zo leerde hij inzien.

Groen verzette zich tegen de doorwerking van het Verlichtingsdenken in de staatkunde en politiek. Dit verzet van Groen vinden we vooral opgetekend in zijn boek Ongeloof en Revolufie uit 1 847. Groen tekent daarin hoe de soevereiniteit van de mens de soevereiniteit van God vervangt. Dat noemt hij het 'eerste leerstuk van de revolutiecatechismus'. In de staatkunde leidde dit tot de leer van de volksoevereiniteit. De volkswil is belangrijker don Gods wil.

GEVOLGEN VAN DE REVOLUT!

Deze geest had onontkoombaar allerlei gevolgen die Groen nauwkeurig aanwees. Het eerste gevolg van de ontkenning van God is de ontkenning van de moraal. Zonder God, dan ook zonder gebod! Een tweede gevolg is, dat de ontkenning van het Hoogste gezag leidt tot de miskenning van ieder willekeurig gezag in de samenleving. Een derde gevolg is de intolerantie die de kop opsteekt. Het atheïsme kan het geloof onmogelijk verdragen.

Maar toch, wanneer al deze gevolgen openbaar zullen komen, zal de mens weer gaan zoeken naar de waarheid. Vertwijfeld zal men vragen gelijk eens Pilatus: 'Wat is waarheid'.De mensen zullen moedeloos en onverschillig worden, omdat ze geen antwoord vinden. Dan richten ze zich maar op het aardse goed en genot.

Groen voorzag dat de kloof tussen arm en rijk zou toenemen. Dat zou op zijn beurt socialisme en communisme in de kaart spelen. Deze bewegingen zouden als typische revolutionaire bewegingen pogen de problemen waarvoor de burger kwam te staan door grondige vernieuwingen op te lossen.

Toch zou gelijk met die toenemende aandacht voor het materiële zich een hernieuwde vraag naar het immateriële voordoen. De mensheid zou weer in spoken gaan geloven en zich overgeven aan allerlei geestelijke avonturen. Aldus Groen.

GROEN IN RELATIE TOT MODERNISME EN POSTMODERNISMr

Groen verzette zich tegen dus tegen de geest van de (Franse) revolutie als vrucht van de Verlichting. We zagen eerder dat het Verlichtingsdenken het moderne denken is, dat wil zeggen het denken van de moderne tijd. Groens profetische blik reikte verder dan de moderne tijd. We zien in de gevolgen die hij schetste de contouren van de postmoderne tijd. In enkele pennestreken iets daarvan.

In de tweede helft van deze eeuw zijn de gevolgen van de revolutie pas in de volle breedte van de samenleving doorgedrongen. De 'afschaffing van God' leidde inderdaad in de na-oorlogse jaren tot 'de afschaffing van de mens', een term gebruikt door de christen-apologeet C.S. Lewis. In de vorige eeuw ge­ loofde men nog in de deugd, v, fjnt er was nog een Opperwezen. Viaar sinds de jaren zestig is de deuc d tot ondeugd verklaard.

De jaren zestig gaven ook duidelijk de gezagscrisis te zien, waarover Groen sprak. Maar er waren n' g wel waarden en normen, maar dan op de leest van socialisme en communisme geschoeid. Nu, in onze postmoderne tijd, na de val var de Berlijnse muur, is ook die zekerheid verdwenen. Nu komt de vertwi.'elde vraag op: wat is waarheid, niet olleen in religieuze zin, maar ook in morele zin. Het onvoltooide debat over de publieke moraal is daarvan een veeg teken.

Velen zoeken en vinden het in het materiële, zowel binnen als buiten de kerk. Tegelijkertijd zien we een hernieuwd geloof in allerlei Oosterse mystieke vormen die samengaan met een drong van de Westerse mens om zich te ontplooien en ''et geluk in zichzelf te vinden. Het 'erlevend geloof in heksen; de gro; -aondacht voor zowel prehistorische als futuristische wezens is om bnng van te worden.

SLOT

Groen voorzag iets van de komende hulpeloosheid van de mens. 'Je mens op zoek naar vastheid en .ekerheid buiten God. De mens desondanks op zoek naar levensregel: De mens, tenslotte, en dat is typ ch post-modern en iets dat we Grc, zo nog niet vinden, op zoek nac zichzelf en zijn eigen identiteit, ^.alvijn betoogde het al zo nadrukkelijk dat de kennis van God samengaat met de kennis van onszelf.

Groen zag scherp welke gevolgen het ongeloof zou hebben. Hij wees die gevolgen concreet aan voor het denkpatroon van zijn tijd. Op eenzelfde wijze als Groen hebben christenpolitici vandaag de taak om hun tijd te verstaan en daarop te antwoorden. Daarin moeten we net verleden niet zonder meer kopieren, maar in dezelfde geest strijden tegen nieuwe fronten die zich voordoen.

H.F. Massink

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen