Met pijn en moeite

TEKST & UITLEG

Bijna drie volleparlementsperiodes, oftewelbijna vijftienjaren, is er opEuropeesniveau sprakevan een vrijwelrimpellozesamenyfi^erkingtussen de SGP, het GPVen de RPF. Wij gaan nu voorbijaan de geschiedenisvandeze samenwerkingen beperkenons even tot de constateringdat in 1984 deze samenwerkingisaangegaan, nadat bij de eerstealgemeneverkiezingenvoor het EP - in1979 • duidelijkv^asgewordendat zelfstandiguitkomengeen zetelopleverde.

De in 1984 begonnen samenv^erking v/erd voor de verkiezingen van 1989 moeiteloos herhaald en ook voor de derde periode, die begon in 1994, v/erd onderlinge overeenstemming bereikt. Voortzetting van deze vorm van samenwerking ligt dan kennelijk zo voor de hand dat het bevreemding opwekte dat er toch nog stevig over onderhandeld moest worden. Inmiddels is het resultaat bekend. Bij de verkiezingen voor het Europese Parlement, die D.V. dit jaar op 10 juni gehouden zullen v/orden, is er opnieuw sprake van deelname door RPF, SGP en GPV met één ineengeschoven lijst.

NIET VANZELF

Het ging niet vanzelf, dat is duidelijk. Daaraan zou ik in één adem willen toevoegen: en zo hoort het ook. Daarmee is niet bedoeld dat vv'e in de aanloop naar iedere verkiezing voor het EP de fundamentele discussie moeten overdoen of we nu als SGP wel of niet aan deze verkie­ zingen zullen deelnemen. Die discussie hebben we gevoerd en de meerderheid stemde destijds in met het voorstel het tot meerdere erkenning brengen van de beginselen van Gods Woord op staatkundig terrein uit te breiden tot het Europese Parlement. Waarbij we zeker niet uit het oog willen verliezen dat er velen in onze partij zijn die uit inhoudelijke overwegingen nooit voor Europese verkiezingen naar de stembus gaan. Wanneer dat niet uit gemakzucht of onverschilligheid voortkomt, maar het gevolg is van een weloverwogen standpuntbepaling, dan wordt dat gerespecteerd. SGP-ers die wel naar de stembus gaan, doen dat tenslotte ook niet als voorstanders van de grootse eenheidsidealen die de eenwordingsdenkers propageren. In dat opzicht hebben stemmers en niet-stemmers veel gemeen. Maar dat terzijde. Maar als we zeggen dat lopende samenwerkingsverbanden niet vanzelfsprekend voortgezet behoren te worden, dan zeggen we dat omdat deze vorm van samenwerken uit de nood is geboren en voortzetting daarvan tegelijk ook een erkenning is van het voortbestaan van de nood. Samenwerken is nooit doel, maar altijd middel. Als regel komt de SGP zelfstandig uit; dat is bij verkiezingen het 'ideaal'. Wanneer dat niet haalbaar is, zijn andere mogelijkheden bespreekbaar, maar iedere verkiezing opnieuw dient iedere keer opnieuw eerst bezien te worden of het ideaal ook haalbaar is. Gewenning aan het niet-haalbare is een gevaar voor het behoud van de eigen identiteit!

Dat het niet vanzelf ging, is dus niet erg. Maar bij gelijkblijvende omstandigheden ligt een voortzetting dus wél in de lijn der verwachting. En gelet op het te verwachten aantal stemmen dat op een zelfstandige SGP-lijst uitgebracht zou worden, stond de wenselijkheid van de voortzetting nauwelijks ter discussie. Maar vervolgens zijn er dan toch de onderhandelingen over de invulling op onderdelen, zoals die in de samenwerkingsovereenkomst worden vastgelegd. Veel van de punten die daarin zijn opgenomen, kunnen ongewijzigd blijven. Het wiel hoeft niet telkens opnieuw uitgevonden te worden. Maar er is ook een aantal punten dat wel heel nadrukkelijk iedere periode opnieuw om bespreking vraagt. Eén daarvan is de kan­ didatenlijst. En daarmee hebben wedan direct een heet hangijzer tepakken.

HET ONTSTAAN VAN DE ’RICHTLIJN’

Wie vijf jaar geleden de gang van zaken heeft gevolgd, zal zich herinneren dat de voortzetting van de samenwerking toen aan een zijden draad heeft gehangen. Oorzaak daarvan was het feit dat, voor de SGP volslagen onverwacht, op het RPF-deel van de lijst een vrouwelijke kandidaat stond. En aangezien dat haaks staat op het aloude, maar toen hoogst actuele, principe dat het regeerambt de vrouw niet toekomt, ontstond er een acuut en ernstig probleem.

We gaan deze zaak hier niet opnieuw ophalen. De bewuste kandidate trok zich terug en daarmee was de samenwerking gered. Terecht constateerden alle betrokkenen daarna dat het op deze manier nooit meer zou mogen. Het Hoofdbestuur van de SGP benoemde een commissie die adviseerde over de begrenzing van samenwerkingsverbanden en daaruit kwam de 'Richtlijn' voort, zoals die sindsdien ook is toegepast bij de gemeenteraadsverkiezingen en nu bij de komende statenverkiezingen. Daar is genoeg overgeschreven. Kort gezegd komt het er op neer dat wanneer de SGP zelfstandig geen zetel kan halen, samenwerken onder voorwaarden mogelijk is. Staat er een vrouw op de lijst dan is dat alleen acceptabel als er sprake is van een niet-verkiesbare plaats.

Daarbij wordt dan tevens afgesproken dat op het moment dat een vrouw van de gezamenlijke lijst, door wat voor omstandigheid dan ook, daadwerkelijk het regeerambt gaat uitoefenen, de SGP de samenwerking met onmiddellijke ingang zal beëindigen. We noemden dat de 'Dordtse variant'.

INTERN BERAAD

Al in het begin van de samensprekingen voor de Europese verkiezingen was duidelijk dat de SGP er rekening mee moest houden dat de RPF- en de GPV-lijst niet uitsluitend uit mannelijke kandidaten zou bestaan. Daarvan kunnen wij hier niet veel meer zeggen dan dat ook deze partijen hun reglementair vastgestelde procedures hebben voor het vaststellen van kandidatenlijsten. Ingrijpen daarin van bovenaf en daar- door deze lijsten vrouw-vrij houden of maken, is niet mogelijk en vanuit hun oogpunt bezien ook niet wenselijk. Dat moeten we billijken. Discussies over de vraag of bij hen dan een vrouw op de lijst zwaarder weegt dan de samenwerking, liggen achter ons en voeren we niet telkens opnieuw.

Het Hoofdbestuur heeft zich dan ook in een vroeg stadium, eerst in eigen kring en later tevens met de Raad van Advies, bezig gehouden met de vraag of deze kwestie tot een breuk zou moeten leiden of niet. Na een grondige discussie werd het besluit genomen de eerder genoemde Richtlijn ook op deze situatie toe te passen. Uitgangspunt voor de onderhandelaars bleef: maximale inzet voor een lijst zonder vrouwen, maar uiteindelijke acceptatie voor onverkiesbare plaatsen en met inachtneming van de Dordtse variant.

En dat is het dan ook geworden. Boven dit artikel schreven we: 'Met pijn en moeite' en zo voelt het ook. Ook al zijn er de voorbeelden bij gemeenteraadsverkiezingen en bij de komende statenverkiezingen; dat neemt niet weg dat er voor het eerst in het tachtig-jarig SGP-bestaan een landelijke lijst uitkomt waarop vrouwen staan, in dit geval op de zestiende en de vierentwintigste plaats.

NOODZAKELIJKE TOEVOEGING

Dat heeft consequenties gehad voor de samenwerkingsovereenkomst. De Dordtse variant is opgenomen in de samenwerkingsovereenkomst. Er is geen genoegen genomen met een mondelinge afspraak of een opmerking dienaangaande, vastgelegd in notulen van het voorzittersoverleg, maar aan het artikel dat zegt dat deze samenwerkingsovereenkomst (s.w.o.) "... definitief wordt door verkiezing van één of meer kandidaten tot lid van het Europese Parlement en daarna van kracht blijft tot de ontbinding van dat parlement", is nu toegevoegd:

..., tenzij samenv/erking door bijzondere omstandigheden niet langer mogelijk is. Voor de SGP is dat, met onmiddellijke ingang, van toepassing op het moment dat een vrouwelijke kandidaat van deze lijst lid wordt van het Europese Parlement".

Twee opmerkingen daarover; één over de inhoud en één over de plaats. De inhoud spreekt voor zich, maar heel nadrukkelijk staat daarin de passage: 'met onmiddellijke ingang'. Als de situatie zich zou voordoen, gaan we er niet over in discussie, gaan we niet zeggen dat dit consequenties kón hebben voor de samenwerking of voor een volgende periode. Nee, er mag geen twijfel over bestaan wat er gebeurt (opzeggen samenwerking) en wanneer dat gebeurt (met onmiddellijke ingang). Daarom ook de plaats van deze bepaling: in de s.w.o. Die is namelijk van alle deelnemende partijen en niet alleen van of voor de SGP. Komt de bedoelde kwestie aan de orde, dan zegt niet alleen de SGP: wij zeggen de samenwerking op, maar dan zeggen feitelijk ook RPF en GPV op dat moment: het is het ons waard, wij hebben er een breuk voor over, ook wij zeggen wederkerig hiermee de samenwerking met de SGP op, want dat zijn (ook) wij afgesproken. Deze bepaling gaat dus alle drie de partijen aan.

GRADUEEL VERSCHIL

Pijn en moeite, het is immers principieel! We hebben ook geprobeerd dat tot uitdrukking te brengen in de manier waarop we in de s.w.o. over de kandidatenlijst spreken. Werd er tot nu toe in dit document gesproken over een gemeenschappelijke lijst, dat is veranderd. We spreken nu over een gezamenlijke lijst. In de praktijk maakt dat natuurlijk niets uit, het verschil is inerdaad niet functioneel, maar wel degelijk gradueel. En daarmee wordt dan toch ook daarin een stukje van de pijn weergegeven.

Pijn en moeite, omdat we met deze beslissing een grens overschrijden. Hoewel op lokaal en provinciaal niveau reeds eerder aan verkiezingen werd deelgenomen met kandidatenlijsten waarop vrouwen een (niet verkiesbare) plaats hadden, is dit de eerste keer dat de SGP, als partij, als geheel, op deze wijze aan verkiezingen deelneemt. We moeten dat enerzijds wel constateren, maar anderzijds niet dramatiseren. Bij het aangaan van deze samenwerking moet het geheel van de samenwerkingsovereenkomst worden betrokken en mogen we de kwestie van de 'vrouw op de lijst' niet isoleren van het geheel van onze principes. 'Het regeerambt komt de vrouw niet toe'; dat is principe. En dat principe wordt niet aangetast. Integendeel, het wordt in de overeenkomst duidelijk zichtbaar gemaakt dat daar voor ons de grens ligt. En dan doet het er niet toe dat er slechts 25 procent van de kiesdeler nodig is om met voorkeurstemmen gekozen te worden. Er is immers niet één SGPer die daaraan meewerkt? Dus kan nooit met behulp van de SGP een vrouw van deze lijst het regeerambt bekomen.

GEEN NIEUWS OOK NIEUWS?

De samenwerking kwam niet 'vanzelf' tot stand. De in de kring van de samenwerkende partijen meest gelezen dagbladen maakten daar

Vervolg op pagina 6 melding van en voelden zich soms genoodzaakt om van de mededeling dat er nog geen nieuv/s was, toch nieuws te maken. Waarbij het kennelijk als meest waarschijnlijk werd geacht dat het allemaal zo lang duurde omdat de SGP haar huid zo duur mogelijk moest verkopen.

En nu hoort u mij niet zeggen dat we dat niet hebben gedaan, maar de werkelijkheid was anders. Want, laten we eerlijk zijn, het Hoofdbestuur had zijn standpunt bepaald en zowel GPV als RPF hebben enkele jaren geleden al uitgesproken dat bij samenwerking hun standpunt dusdanig gerespecteerd moet worden dat discussie daarover niet meer tot de mogelijkheden behoort. De procedure inzake de kandidaatstelling zoals die binnen de partijen is vastgelegd, wordt gevolgd en levert dat vrouwen op, dan staan ze er. Punt uit. Daarin zijn de beïnvloedingsmogelijkheden minimaal. En dat beperkt de discussie.

Natuurlijk is er van onze zijde het nodige over gezegd en blijven wij benadrukken dat wij ons blijven verzetten tegen het plaatsen van vrouwen op een ineengeschoven lijst. En natuurlijk hebben wij ons het recht voorbehouden te allen tijde ook publiekelijk te blijven wijzen op onze bezwaren daartegen, als het desondanks toch het geval blijkt te zijn. En daarom was het opnemen van de ontbindingsclausule ook een onopgeefbaar punt.

Maar de duur van de onderhandelingen werd daardoor niet bepaald! Daar waren andere onderhandelingspunten debet aan, waarbij de SGP in sommige gevallen 'met de armen over elkaar' kon toezien. De behoefte dat te melden, zonder daar inhoudelijk op in te gaan, komt mede voort uit de berichtgeving in de pers. Daardoor werd de indruk gewekt dat het zo lang duurde omdat de SGP weer 'moeilijk d- eed'. En dat was dus maar zeer ten dele het geval. Deze mededeling kan ook dienen als verklaring-achteraf aan partijleden die verontrust opbelden omdat ze vreesden dat de SGP oorzaak zou worden van een stukgelopen samenwerking.

VOLGORDE

Gewoontegetrouw zullen we t.z.t. de samenwerkingsovereenkomst ook weer in z'n geheel opnemen in ons parijorgaan. Veel is uiteraard onge­ wijzigd gebleven. Dat geldt niet voor de aanduiding van de lijst. Overeenkomstig de uitslag van de Tweede-Kamerverkiezingen staat nu de RPF voorop, gevolgd door SGP en GPV.

Wel is de heer J.Blokland lijsttrekker gebleven. Daarvoor is gekozen uit het oogpunt van continuïteit én het feit dat bij samenwerkingen als deze niet altijd en overal de macht van het getal (in de vorm van aantal uitgebrachte stemmen bijvoorbeeld) bepalend mag zijn. Het verleden, waarbij onze Van der Waal dertien jaar lang de drie partijen heeft vertegenwoordigd, het heden, waarin Blokland zittend lijstaanvoerder en fractievoorzitter is en de mogelijke toekomst, mogen daarin mede in ogenschouw genomen worden.

EEN ZUCHT VAN ...

De uiteindelijke mededeling 'RPF, SGP en GPV zetfen Europese somenwerking voort' zal velen, nadat ze kennis hadden genomen van de voorwaarden, een zucht ontlokt hebben. De één van opluchting, de ander van teleurstelling. Het respecteren van de verschillende gevoelens die er ten aanzien van bovengenoemde zaken binnen de partij leven, brengt met zich mee dat wij beide uitingen kunnen plaatsen. Binnen de bandbreedte van ons beginsel is er naar mijn mening voor beide ook volop de ruimte.

Zolang als er sprake is van Europese verkiezingen, zijn er partijgenoten - en dat zijn er niet weinigen - die daartegen ernstige bezwaren hebben. Voor hen is het feitelijk niet eens van belang hoe de kandidatenlijst er uitziet. Met of zonder vrouwen op de lijst, zij stemmen toch niet. Anderen hebben moeite met deze vorm van samenwerking en pleiten onder alle omstandigheden voor een zelfstandig uitkomen. We hebben elkaar daarin verdragen. En laat dat vooral zo blijven. Het Hoofdbestuur heeft de ooit gemaakte keuze voor deelname in de vorm van de tot nu toe bestaande samenwerking altijd royaal gesteund en in woord en daad meegewerkt aan een zo positief mogelijk resultaat. Het Europese Parlement is onze keuze niet. Maar het is er en ons beginsel is het waard om ook daar uitgedragen te worden.

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen