Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Uit de historie van de Zeeuwse Staten (1)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Uit de historie van de Zeeuwse Staten (1)

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

De heer W.P.Rentier, oud-voorzitter van de SGP-froctie in de gemeenteraad van Middelburg, heeft zowel de Zeeuwse Statenfractie als het geheel van de partij een dienst bewezen door zich te verdiepen in de tachtigjarige historie van de SGP in de Zeeuwse Staten. Hef resultaat daarvan is samengevat op 80 gebonden pagina's op A4-formaat. In een aantal afleveringen willen we daaraan de nodige aandacht besteden en doen daarbij nu al de hartelijke aanbeveling aan andere provincies om dit goede voorbeeld te volgen. Ook al kannaasif Zeeland alleen de provincie Gelderland terugzien op een evenlange periode, ook de provincies Overijssel, Utrecht en Zuid-tiolland moeten m.i. herinneringswaardig materiaal op kunnen leveren.

INLEIDING

In zijn inleiding geeft de heer Rentier aan dat het laatste jaar van de twintigste eeuw, tevens het tachtigste jaar is waarin de SGP in de Zeeuwse staten is vertegenwoordigd. Voor de terugblik daarop heeft hij gebruik gemaakt van de notulen van de provinciale statenvergaderingen. Deze bevatten een woordelijke weergave van het gesprokene. Getracht is de onderwerpen te noemen waarover door SGP-ers werd gesproken, hun standpunten bij stemmingen en hier en daar ook de reactie op hun optreden.

Om een beeld te schetsen wat de voorgeschiedenis was en hoe confessioneel er in de periode vóór het optreden van SGP-ers werd gesproken, is ook de periode 1814-1919 bij het onderzoek betrokken. Daarbij werd duidelijk dat in de negentiende eeuw de geest van vrijzinnig- heid en verlichting overheersend was en dat er naarmate de volksin- vloed toenam, meer sprake was van liberaal dan van conservatief optreden.

De inleiding wordt besloten met de behartenswaardige opmerking; "Een groter kennis van de voorafgaande periode kan ook voor de toekomst van belang zijn. Wat is wezenlijk en blijvend voor mensen die, staande in de gereformeerde traditie, politiek willen bedrijven naar Schrift en Belijdenis? Het antwoord op die vraag zal zeker ook in de toekomst in een sterk veranderende samenleving gegeven moeten worden".

DE PERIODE 1814- 830

Op 19 september 1814 vindt de installatie plaats van de door de koning benoemde statenleden. Er zijn drie soorten leden, 6 uit de edelen, 20 uit de steden (door de raden benoemd) en 1 8 van het platteland. gekozen door eenkiescollege. Dit zijnburgers die meer do: 300 gulden belastin; betalen. Alle ledenleggen de eed af. Zi^^®''®'^ den wettiger Souvereinen vorststeeds gehouw en gftrouw te zullen zijn, bevelen te zullen gehoorzamenen alleszullen doen wat getrouweonderzatenschuldig zijn te doenDe nieuwe gouverneSchorer houdt een rede. hlij wenst de 'EdfIe Groot Achtbare H'ren' geluk; hij wijst o; de nodige eendragten wenst zegen op hwerk van de 'Algenoegzame'.Na eenuitgebreide zegenbede eindigt hij met: "I: dit ulieder wens Edele Groot Achtbare Heren, dan kunnen onze deli beratiën niet voeglijker worden ac gevangen dan met, op de wijze d: voorvaderen, God om zijn zegen bidden". Uit het stilzwijgen wordt stemming opgemaakt. Het eerste b sluit is dus om alle vergaderingen met gebed te openen.

We noemen een aantal opvallendzaken uit deze periode, waarin (b ten de commissievergaderingen) doorgaans niet meer dan eenmaa per jaar werd vergaderd.

In 1818 leggen de nieuwe leden r eed af, één lid doet de gelofte. In 1819 is zonder (in de notulen zich bare) discussie het gebed bij de opening van de vergadering acht' wege gelaten. In hetzelfde jaar komt de nieuwe haven van Midde burg gereed, de haven van Goes - in aanleg.

In deze jaren is de armoede over het algemeen groot. Er is een sterl< centraal gezag en grote onderwor penheid aan en verering voor koning Willem I. Volgens het verslag van de vergadering van 1 827 'wordt de Koning in een naburig land 'den wijsten der Koningen van Europa' genoemd". Op het gebied van de gezondheidszorg is er een sterke aandrang op vaccinatie tegen pokken bij een epidemie, Ongevaccineerden mogen niet naar school of naar de catechisatie. "Het vooroordeel tegen vaccine is groot in Terneuzen en Zaamslag". Oorzaak (volgens het verslag van 1 827): 'godsdienstige dv^aalbegrippen'.

PERIODE 1831-1881

De notulen maken in het begin van deze periode melding van het conflict met België en aan de grens probSemen met smokkelaars. Vanaf i 836 vinden we met enige regelmaat mededelingen over scheuring in de Hervormde Kerk. Het verslag van dat jaar spreekt van 'Godsdienstige bijeenkomsten van Hervormden onder leiding van bijzondere niet tot het Leraarsambt geroepen personen'. In 1 837 is er het begin van Domburg als badplaats met een paviljoen op de duinen. In 1 838 wordt in ons land de eerste spoorweg aangelegd. In 1839: 'De scheuring in de Hervormde kerk komt meer en meer openbaar'. Van de leerplichtigen ontvangt een kwart geen onderwijs!

in de daaropvolgende jaren lezen we van een groeiend aantal afgescheidenen, van landverhuizers naar Amerika, van gewapende benden in Zeeuws-Vlaanderen die voedsel stelen, van hardnekkig vooroordeel tegen de vaccinatie en iets afnemende armoede. De bootdienst Vlissingen-Breskens komt in 1 854 in particuliere exploitatie. Er is twee keer per dag een dienst, echter niet op zondag.

Deze bootdienst zal nog voor heel wat discussie zorgen in de Staten. In 1 866 is er in februari een buitengewone zitting over een geldlening voor vernieuwing hiervan. De exploitant wil op zondag één keer varen. Verder kenmerkt deze periode zich mede door de gevolgen van de nieuwe Provinciewet en de nieuwe Gemeentewet. Er is veel aandacht voor het onderwijs en de gezondheidszorg. De zondagsrust komt regelmatig ter sprake bij behandeling van zaken die betrekking hebben op de bootdienst over de Westerschelde. De aardappelziekte en de afscheiding vormen de voornaamste redenen voor emigratie.

PERIODE 1882-1918

In deze periode groeit de invloed van de kiezers, ondanks het nog fungerende distriktenstelsel en het beperkte kiesrecht. In het college vinden verschuivingen plaats, in die zin dat nu ook leden zitting krijgen met een RK-, AR- of CHU-achtergrond. Vele keren worden bezwaren geuit tegen zondagsdiensten van boten en trams. Ook de zondagsopenstelling van tentoonstellingen levert discussies op. Daarbij gaan de RK-leden niet altijd mee met hun collega's van ARP en CHU. De ontwikkeling neemt toe, er is relatief veel aandacht voor onderwijs, voor verkeers- en vervoersmiddelen en mogelijkheden en voor techniek. Regelmatig blijkt een nauwe band met het vorstenhuis en met de jonge koningin V^ilhelmina.

PERIODE 1919-1941

Deze periode, door de heer Rentier aangeduid als 'de vooroorlogse periode-Kodde), begint met de verkiezingen voor provinciale staten op 9 april 1919, voor het eerst krachtens algemeen kiesrecht en evenredige vertegenwoordiging, doch nog beperkt tot mannelijke kiezers. Het algemeen kiesrecht voor vrouwen kwam in augustus van datzelfde jaar tot stand als gevolg van het aanvaarden van de initiatiefwet- Marchant.

Het aantal kiesgerechtigden in Zeeland steeg van 42 duizend in 1913 tot 56 duizend in 1919, maar bovendien telden nu alle stemmen mee en dat was niet het geval bij het districtenstelsel. Ook de in 1918 (in Middelburg) opgerichte Staatkundig Gereformeerde Partij deed mee aan de verkiezingen. Met als resultaat dat op 1 juli 1919 deSGP-ers F.Dekker, landbouwer te Terneuzen en C.Hartoog, oesterkweker te Yerseke, samen met 34 anderen de eed afleggen. De ó overige leden leggen de belofte af, namelijk de socialisten en 2 vrijzinnig democraten, waaronder ook de eerste vrouw in de staten; er is immers wel passief kiesrecht voor de vrouw. Bij de verkiezing voor de Gedeputeerden stemmen de SGP-ers waarschijnlijk blanco.

De staten vergaderen in die jaren in zomerzitting en in najaarszitting, steeds enkele dagen. Na opening van de zitting en vaststelling van de agenda vindt een loting plaats, waarbij de staten in drie afdelingen worden gesplitst. Deze kiezen een eigen voorzitter en rapporteur, onderzoeken alle voorstellen en brengen rapport uit, waarop GS schriftelijk reageert. Kort daarna vindt dan de behandeling in de staten plaats. Uit de debatten blijkt dat de verhouding tussen confessioneel en sociaal-democraten scherp was. Regelmatig komt het onderwerp zondagsrust en zondagsheiliging ter sprake. O.a. bij subsidieverzoeken voor tentoonstellingen die in sommige delen van Zeeland ook op zondag of op zondagmiddag geopend zijn. Met name AR- en CH-leden houden dan een vurig pleidooi voor heiliging van de zondag. De RK beperkt zich dan tot een pleidooi voor de zondagmorgen. De zondagmiddag mag naar hun mening voor ontspanning gebruikt worden. Als het op stemmen aankomt, stemmen uiteraard ook onze twee SGP-ers tegen subsidieverlening. Een soortgelijk verzoek van een reizende bibliotheek wordt afgewezen, ook door de SGP Zelfs het GS-lid Blum (ARP) zegt voorzichtig te zijn met romans!

Vele malen komt ook aan de orde het al of niet stenen van het openbaar vervoer op zondag. Deze discussie gaat terug tot het begin van de eeuw (toen onder het districtenstelsel daarvoor aandacht werd gevraagd door AR- en CH-leden) en bloeit weer op na invoering van het algemeen kiesrecht. En dan met name als in 1923 D.Kodde voor de SGP zijn intrede doet in de staten. .^ Daarover D.V. een volgende keer meer.

DN

Dit artikel werd u aangeboden door: Staatkundig Gereformeerde Partij

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 september 1999

De Banier | 20 Pagina's

Uit de historie van de Zeeuwse Staten (1)

Bekijk de hele uitgave van donderdag 2 september 1999

De Banier | 20 Pagina's